Bazı ekmeklik buğday çeşit ve hatlarının 7x7 diallel melez döllerinde bazı tarımsal özelliklerin kalıtımı

Bu çalışmada 7x7 resiproklu diallel ekmeklik buğday (Triticıım aestivum L.) populasyonunda ebeveyn ve melez döllerinin Jinks-Hayman tipi analiz kullanılarak bazı agronomik özellikler bakımından genetik yapılarım ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Diallel analiz sonuçlarına göre eklemeli gen varyansı bitki boyu özelliği dışında incelenen tüm özelliklerde istatistiki anlamda önemsiz bulunmuştur. Dominantlık varyansı ve çevre varyansı tüm. özelliklerde önemsiz bulunmuştur. D-Hı farklılığına göre bitki boyu hariç ele alınan tüm özelliklerde dominantlığın etkili olduğu görülmektedir. Bitki boyu, başak boyu, başakcık sayısı özelliklerinde kısmi dominantlık, başakta dane sayısı ve başakta dane ağırlığında tam dominantlık ve 1000 done ağırlığında aşın dominantlığın varlığı saptanmıştır. 7 numaralı ebeveyn (Samsun-Bafra 333) melezlerine bitki boyu, başak boyu, başakta dane ağırlığı özellikleri bakımından dominant, 2 numaralı ebeveyn (Gönen) ise resesif genleri aktarmaktadır. Dar anlamda kalıtım derecesi en yüksek bitki boyu özelliğinde bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler:

ekmeklik buğday, melezleme, çeşit denemeleri, populasyon genetiği, Triticum aestivum, diallel analizler

Inheritance of some agronomic characters in 7x7 diallel cross population of wheat (Triticum aestivum L.)

The 7x7 wheat (Triticum aestivum L.) cross population with reciprocals and parents were examined to determine the inheritance of some agronomic characters by Jinks-Hayman type diallel analysis in this research. The results of diallel analysis illustrated that additive gene variance was insignificant in all characters except for plant height. Dominance variance and environmental variance were not statistically significant in all characters examined. The dominance variance was effective in all characters except plant height according to the D-H differences. The partial dominance for plant height, spike length, spikelet number /spike, the exact dominance for number of seed/ spike and seed weight / spike and over dominance for 1000 seed weight were revealed. Parent called No 7 (Samsun-Bafra 333) transferred dominant genes to its F/ crosses for plant height, spike length and seed weight / spike characters while parent called No 2 transferred recessive genes to its F/ crosses. The highest narrow sense heritability was obtained from plant height.

Keywords:

bread wheat, hybridization, variety trials, population genetics, Triticum aestivum, diallel analysis,

___

Aydem, N., 1979. Beş Makarnalık Buğday Çeşidinin Diallel Melez Döllerinde Bazı Agronomik Özelliklerin Kalıtımı Üzerinde Araştırmalar. Doçentlik Tezi. Ege Üniv. Zir. Fak. Bornova. Dağüstü, N., 1997. Anadolu ve Trakya Kökenli Buğday Genetik Materyalinde Kimi Agronomik Özellikler Üzerinde İncelemeler. Uludağ. Üniv. Zir. Fak. Derg., 13: 1-10. Demir, İ. ve G. Forkmann, 1975. Mathiola incana Bitkisinde Çiçek Renginin Kalıtımı Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniv. Zir. Fak. Yay. no: 281. 15s. Griffing, B., 1956. A generalized treatment of the use of diallel crosses in quantitative inheritance. Heredity, 10: 31-50. Hayman, B.I., 1954. The theory and analysis of diallel cros. Genetics, 39:789-809. Jinks, J.L. and B.I. Hayman, 1953. The analysis of diallel crosses. Maize Coop. Newsletter, 27: 48-54. Jinks, J.L., 1954. The analysis of continuous variation in a diallel cross of Nicotiana rustica varieties. Genetics, 39: 767-788. Korkut, K.Z., 1981. Arpada Diallel Melez Analizleri İle Bazı Tarımsal Özelliklerin Kalıtımı Üzerinde Araştırmalar. Doktora Tezi. Ege Üniv. Zir. Fak., Bornova. Matuz, J., L. Paradi, M. Schultz ve Z. Barabas, 1974. General and specific combining ability in winter wheat at two plant densities. Cereal Research Communications, 2(3): 175-183, Hungary. Özcan, K., 1999. Populasyon Genetiği İçin Bir İstatistik Paket Geliştirilmesi. Doktora Tezi. Ege Üniv. Fen Bil. Enst., Bornova. Singh, P.V., M. Singh, Z. Ahmad ve A.N. Khanna, 1974. Genetic analysis of yield and its direct components in wheat. Indian J. Agric. Sci., 44(4): 194-200. Tosun, M., İ. Demir, C. Sever ve A. Gürel, 1995. Bazı Buğday Melezlerinde Çoklu Dizi (LinexTester) Analizi. Anadolu J. of AARI. 5(2): 52-63. Turgut, İ., 1993. Dört Ekmeklik Buğday Çeşidinde Diallel Melez Analizleri. II Jinks-Hayman Tipi Analiz. Akdeniz Üniv. Zir. Fak. Derg. 5(1- 2):61-74. Yağdı, K. 1989. Buğday Bitkisinde Çeşitler Arası Melezlemeler Sonucu Oluşan Hibridlerde Heterosis, Heterobeltiosis Ve Bunlardan Yararlanma. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniv. Fen Bil. Enst., Bursa. Yağdı, K. ve Ekingen, H.R., 1997. Beş Ekmeklik Buğday Çeşidinin Diallel Melez Döllerinde Bazı Agronomik Özelliklerin Kalıtımı. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Derg., 11: 81-93. Yıldırım, M.B., 1974. Beş Ekmeklik Buğday Çeşidinin Diallel Melez Döllerinde Bazı Tarımsal Özelliklerin Populasyon Analizleri. Doçentlik Tezi. Ege Üniv. Zir. Fak., Bornova. Yıldırım, M.B., 1976. Diallelhit2hit2 analysis of four agronomic traits in common hit1hit1wheathit3hit3. Basic Life Sciences, Medline, 8: 249-257. Yıldırım, M.B., A. Öztürk, F. İkiz, H. Püskülcü, 1979. Bitki Islahında İstatistik -Genetik Yöntemler. Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Yayın No.:20., Menemen. Zivanovic, T., V. Vujacic, G. Surlan-Momirovic ve S. Prodanovic, 1998. Inheritance of spike traits in F1 wheat hybrids. Proceedings of 2nd Balkan Symposium on Field Crops Novi Sad, Yugoslavia, 16-20 June, pp: 235-238.