Zeki Metin TURAN, ABDURRAHİM TANJU GÖKSOY

Hibrid ayçiçeği genotiplerinde biyometrik varyasyonların değerlendirilmesi 1. Adaptasyon-stabilite analizleri

Bu çalışma, hibrid ayçiçeği genotiplerinin Bursa koşullarındaki adaptasyon-stabilite yeteneklerini incelemek amacıyla 3 yıl süreyle (1999-2001) yürütülmüştür. Araştırmada, yıllar çevre olarak kabul edilmiş ve her yıla ait ortalama değerler çevre indeksi olarak ele alınmıştır. Çeşitlere ilişkin adaptasyon-stabilite yeteneklerini inceleyebilmek için regresyon katsayısı (b), regresyondan sapmalar kareler ortalaması ($S_d^2$) ve belirleme katsayısı ($r^2$) değerleri kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre; tablada tane sayısı ve tane verimi bakımından çeşit, yıl ve çeşitxyıl interaksiyonları önemli bulunmuştur. Tane verimi bakımından S-288 çeşidinin her çevreye iyi adapte olduğu, SANBRO, ARDA-2098, TARSAN-1018 ve TR-6149 çeşitlerinin uygun çevre koşullarına daha iyi uyum gösterdiği,buna karşılık ÇOBAN, C-207, TR-2037, TR-4098, TR-5166 ve AS-6310 çeşit ve hatlarının uygun olmayan çevre koşullarına daha iyi uyum sağladığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

hibrit çeşitler, uyum, kararlılık analizleri, ayçiçeği, biyometri, verim ögeleri, Helianthus annuus, genotip

Evaluation of biometrical variations in the hybrid genotypes of sunflower 1. Adaptation-stability analysis

This study was carried out to determine the adaptation and stability abilities of hybrid sunflower genotypes under Bursa conditions during three-years (1999 through 2001). In the research, each of the experimental years were accepted as an environment and average values of each year were treated as an environmental index. In order to determine the adaptation and stability situations of hybrids were calculated the linear regression coefficient (bj); mean square of deviation from the regression ($S_d^2$) and coefficient of determination ($r^2$). According to the results, the effects of cultivar, year, and cultivar x year interactions on number of seeds per head and seed yield were highly significant. It was found that cultivar S-288 was stable for all environments in terms of seed yield. On the other hand, cultivars SANBRO, ARDA-2098, TARSAN-1018 and TR-6149 were more performed in good environments while COBAN, C-207, TR-2037, TR-4098, TR-5166 and AS-6310 cultivars and hybrid lines were more performed in poor environments.

Keywords:

hybrid varieties, adaptation, stability analysis, sunflowers, biometry, yield components, Helianthus annuus, genotypes,

___

Anonim, 2002 a. İklim Verileri. Bursa Meteoroloji İşleri Müdürlüğü Kayıtları, 2002, Bursa. Anonim, 2002 b. Toprak Analizi Sonuçları. Köy Hizmetleri 17. Bölge Laboratuvar Raporları, 2002, Bursa. Arshad, Y., 1990. Genotiplerin Çevreye Uyum Yeteneklerini Belirlemede Kullanılan Bazı Stabilite Parametreleri Üzerinde Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi. EÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Bornova-İzmir. Baljit-Singh, G.S., Sandha, R.K. Bajaj, Narinder Kaur, B. Sandeep, B. Singh, N. Kaur 1999. Genotype Environment Interactions for Seed Yield and Its Components in Sunflower (Helianthus annuus L.). Crop Improvement, 26:1.99-102. Bilbro, J.D. and L.L., Ray 1976. Environmental Stability and Adaptation of Several Cotton Cultivars. Crop Sci. 16:821-824. Çaylak, Ö., C.F. Çalışkan, M.P. Yıldırım, N. Algan 1994. Ege Bölgesi Koşullarında Bazı Soya Hat ve Çeşitlerinin Truncated (kesmeli) Seleksiyon Yöntemi Kullanılarak Uyum Yeteneklerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar. Tarla Bitkileri Kongresi 25-29 Nisan 1994- İzmir, Bitki Islahı Bildirileri Cilt 2, 140-144, 1994. Eberhart S.A. and W.A. Russell, 1966. Stability Parameters for Comparing Varieties. Crop Sci., 6:36-40. El-Hity, M.A. 1994. Evaluation of Sunflower Cultivar and Their Interaction with Year. Alexandria journal of Agricultural Research 39:2, 179- 192. Finlay, K.W. And G.N. Wilkinson, 1963. The Analysis of Adaptation in a Plant Breeding Programme. Aust. J. Agric. Res., 14:742-754. Kandalkar, V.S., 1997. Phenotypic-Stability Analysis in Open-Pollinated Varieties of Sunflower (Helianthus annuus L.) in North-West and South-East Madyha Pradesh During Winter Season. Indian Journal of Agricultural-Sciences, 67 (12):606-607. Nel, A.A., H.L. Loubser, P.S. Ammes, 2000. The Effect of Environment and Cultivar on Sunflower Seed I. Yield Hullability and Physical Seed Characteristics. South African Journal of Plant And Soil 17 (3):133- 137. Prusti, A.M., R.K., Bajaj, B. Subbalakshmi, V.S., Dev 1999. Stability Analysis for Oil Yield and Its Components in Sunflower. Environment and Ecelogy, 7 (1):94-96. Püskülcü, H., 1974. Analysis of Genotype by Environmental Effects in Redclover, Trifolium pratense L. Master Tezi, University of Wisconsin, Wisconsin, A.B.D. Yılmaz, G., M.E. Tuğay 1999. Patateste Çeşit Çevre Etkileşimleri. I. Stabilite Parametreleri Yönünden İrdeleme. TÜBİTAK, Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 23:97-105. Yıldırım, M.B., A. Öztürk, F. İkiz, H. Püskülcü 1979. Bitki Islahında İstatistik- Genetik Yöntemler. Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Yayınları, No:20, S. 257, İzmir.