Yeşilçam’da Bir “Romancı” Yönetmen: Lütfi Akad

Bu yazıda Lütfi Akad’ın sinema düşüncesini roman türüyle olan ilişkisi üzerinden değerlendirmeye, onun düşüncesinin ve filmlerinin oluştuğu Yeşilçam sineması içerisindeki konumunu ortaya koymaya ve Akad sineması ile Yeşilçam arasındaki ilişkileri göstermeye çalıştım. Bunun için de Walter Benjamin’in Hikaye Anlatıcısı metninde hikaye anlatıcılığı ile romancılık arasında kurduğu karşıtlığı Yeşilçam sinemasının ana akımını üretenler ile Akad arasındaki ayrımı çözümlemek için kullandım. Yeşilçam sinemasında ana akım melodramatik bir tasavvur ekseninde gelişirken Akad’ın sinema anlayışında roman düşüncesi her zaman önemli yer tutar. Sinemanın romanın bir türü olması gerektiğini düşünen bir “romancı” yönetmen olarak Akad, sinema alanında Yeşilçam’ın hikaye anlatıcılarından farklı bir konum elde eder. Bu konum ona entelektüel saygınlık sağlasa da aynı zamanda onun Yeşilçam kolektifini içerisinde yalnız bir figüre dönüşmesine de sebep olur. Yeşilçam sinemasının oluşum, gelişim ve olgunluk dönemlerinde Yeşilçam’ın şartlarına göre Akad’ın konumu da farklılaşmıştır. Akad da bu farklılaşmalara kendi tekamülü içerisinde farklı karşılıklar üreterek sinema kariyerini oluşturmuştur. Bu da önceleri oluşum aşamasındaki Yeşilçam dahilinde bir sinema dili kurmak, politik atmosferin yoğunlaştığı süreçte romansal gerçekçilik üzerinden eleştirel bir söylem geliştirmek ve nihayetinde sinemanın olgunluk döneminde bu dil ve söylem yoluyla Türk insanının dramını anlatmak yolunu tutmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Lütfi Akad, Yeşilçam sineması, gerçekçi roman, hikaye anlatıcılığı, Türk sineması sosyolojisi.

A “Novelist” Director in Yeşilçam: Lütfi Akad

In this article, I tried to evaluate Lütfi Akad's cinema thought focusing on his ideas about the novel and its potential in cinema, locate his thought and films in Yeşilçam cinema, and explain the relations of Akad’s cinema with the rest of the Yeşilçam. I used Walter Benjamin’s antagonism between storyteller and novelist in The Storyteller to analyze the relationship between Yeşilçam’s mainstream and Akad’s cinema. Where popular Yeşilçam cinema emerges from the melodramatic imagination, Akad’s films have a novelistic discourse. Akad, a director who sees cinema as a form of the novel, has a different position from the storytellers of Yeşilçam within the field. His position provides intellectual prestige but also turns him into a lonely figure against the Yeşilçam collective. In the formation, development, and prime periods of Yeşilçam, Akad’s position fluctuates related to the circumstances of the cinema. On the other hand, Akad gave artistic responses to these changes in the scope of his personal development and made his cinema career. By creating a cinema language within Yeşilçam, developing a critical discourse inspired by the novelistic realism against the politicization of cinema, and finally using this language and discourse to narrate the drama of Turkish people.

Keywords:

Lütfi Akad, Yeşilçam cinema, realist novel, storytelling, sociology of Turkish cinema. Lütfi Akad, Yeşilçam cinema, realist novel, storytelling, sociology of Turkish cinema.,

PDF

___

Akad, Lütfi. Işıkla Karanlık Arasında. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2004.
Akad, Lütfi. “Sinemaya Dair”. 5 Sanat, Ağustos 1950.
Akad, Lütfi, ve Hilmi Etikan. “Lütfi Akad’la Konuşma”. Yeni Dergi, Aralık 1972.
Alter, Jean V. “Alain Robbe-Grillet and the ‘Cinematographic Style’”. The Modern Language Journal, 1964, c. 48, sy. 6, s. 363-66. https://doi.org/10.2307/320809.
Başekim, Sezen Güruf. “Lütfi Ö. Akad’ın Işıkla Karanlık Arasında Kitabı Kültürel Bir Metin Olarak Okunabilir mi?”, Türk Sineması: Toplumu Şekillendirmenin, Toplum Tarafından Şekillendirilmenin Sosyolojisi, İstanbul: Bibliyotek, 2017, s. 155-177.
Benjamin, Walter. Son Bakışta Aşk: Seçme Yazılar. der. Nurdan Gürbilek. Metis Yayınları, 1993.
Bostan, Mesut. “Türk Sinemasında Kemal Tahir Etkisi: Sosyalizm, Gerçekçilik, Yerlilik”. Kemal Tahir Kitabı: Bir Aydın Üç Dönem, s. 729-48. Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2021.
Dorsay, Atilla, Nezih Coş, ve Engin Ayça. “Lütfi Ö. Akad’la Bir Konuşma”. Yedinci Sanat, Mart 1973.
Gevgilili, Ali. “Akad’ın Catastrophe’u: Hudutların Kanunu”. Yeni Sinema, 1967.
Kayalı, Kurtuluş. Türk Düşünce Hayatından Portreler: Lütfi Akad. YouTube, 2019. https://www.youtube.com/watch?v=okrnG4Ps8M8.
Kayalı, Kurtuluş. Yönetmenler Çerçevesinde Türk Sineması Üzerine Bir Yorum Denemesi, Ankara: Deniz Kitabevi, 2006, s. 61
Onaran, Âlim Şerif, ve Lütfi Ö Akad. Lütfi Ö. Akad. AFA Yayınları, 1990.
Oran, Bülent. Mithat Alam Film Merkezi Görsel Hafıza Projesi, İstanbul: Mithat Alam Film Merkezi, 2005, https://vimeo.com/412585317.
Pehlivanoğlu, Serdar. “Lütfi Akad Olmak En Sıkıldığım Şey”, Bianet, 10 Şubat 2021, https://www.bianet.org/biamag/kultur/134295-lutfi-akad-olmak-en-sikildigim-sey.
Süreya, Cemal. “Folklor Şiire Düşman”. Şapkam Dolu Çiçekle: Toplu Yazılar I, İstanbul: YKY, 2006, s. 192-94.
Truffaut, François. “A Certain Tendency of French Cinema (Une Certaine Tendance of Cinema Francaise)”, 16 Şubat 2021, http://www.newwavefilm.com/about/a-certain-tendency-of-french-cinema-truffaut.shtml.