BAŞKANLI PARLAMENTER SİSTEM BAĞLAMINDA FİN HÜKÜMET MODELİ

Türkiye'de siyasi gündemden düşmeyen hükümet sistemi tartışmaları, yeni anayasa çalışmaları sürecinde mevcut durum ve yapılabilecek değişiklikler bağlamında hız kazanacak gibi görünmektedir. Bu süreçte devlet başkanının halk tarafından seçilmesi dolayısıyla Ülkemize örnek olabilecek Fin modelinin incelenmesi önem arz etmektedir. Sırasıyla İsveç ve Rus egemenlikleri altında olmuş ve bağımsızlık sonrasında 1919 ve 1999 Anayasaları olmak üzere iki anayasal deneyim yaşamış olan Finlandiya'da hükümet sistemleri sadece anayasal kurallar ve ilgili mevzuat çerçevesinde değil, siyasi aktörlerin mevzuat yorumları ile de şekillenmiş ve anayasal düzlemde yapılan değişiklikler, yaşayan anayasa uygulamalarının bir neticesi olarak ortaya çıkmıştır. Bu çerçevede 1980'li yıllardan itibaren anayasa değişiklikleri, devlet başkanının yetkilerinin azaltılması yönünde ve sistemin parlamenterleştirilmesi amacına dönük olmuştur. En son 2011'de yapılan değişiklikler de bu amaca hizmet etmekte ve devlet başkanı ile hükümet arasındaki yetki paylaşımını netleştirmektedir. Bu çalışma ile Fin hükümet sistemi 1999 Anayasası ve siyasi uygulamalar çerçevesinde incelenecek ve 2011 yılında yapılan anayasa değişiklikleri de çalışma kapsamında değerlendirilecektir. 1919 Anayasası döneminde devlet başkanının konumu ve Fin hükümet modeli de kısaca ele alınarak 1999 Anayasasıyla yeni hükümet modelinin seçimindeki etkenlerin ortaya konulması ve yeni dönemin anlaşılmasına katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

The Finnish Govermental Model In the Context of Parliamentary System With President

As a topic remained on the political agenda of Turkey, debates on the government systems will gain speed within the context of studies on the new constitution. In this process reviewing the Finnish system would be a model for Turkey because of popularly elected president. In Finland which was under the sway of Sweden and Russia respectively and experienced two constitutional periods of 1919 and 1999, government systems have been shaped not only with the constitutional rules but also interpretation of the existing legislation by political actors. Constitutional amendments in Finland are results of living constitution practices. In this context constitutional amendments made since 1980’s are regarding reducing the power of president and parlamentarization of the system. In the context of this process, the distribution of authority between the president and the government is clarified by the 2011 constitutional amendment. In this study, Finnish governmental system will be evaluated within the framework of the 1999 Constitution with political practices and the 2011 constitutional amendment. The position of the president and the governmental system in the period of 1919 Constitution will also be evaluated for understanding the reasons of the choice of the new government system in the 1999 Constitution and providing contribution to the understanding of the new period

PDF

___

ANCKAR, Dag: “Evading Constitutional Inertia: Exception Laws in Finland”, Scandinavian Political Studies, V.11,No.3,1988, s.195-210.
ANCKAR, Dag: “Jäähyväiset semipresidentialismille” (Farewell to Semipresidentalism), Politiika, C.42, S.1, s. 9-14.
ARTER, David: “Kekkonen’s Finland: Enlightened Despotism or Consensual Democracy?”, West European Politics, 4/3, 1981, s. 219-234.
ARTER, David: “Finland”, (Ed.) Robert ELGIE, Semi Presidentalism in Europe içinde, Oxford University Press, Oxford, 1999, s. 48-67.
ARTER, David: “The Prime Minister in Scandinavia:‘Superstar’ or Supervisor?”, The Journal of Legislative Studies, V.10, No:2-3, 2004, s. 109-127.
BRANDHOF, Hans Van Den: “The Republic of Finland”, (Eds.) Lucas PRAKKE, Constantijn KORTMAN: Constitutional Law of 15 EU Member States içinde, Kluwer, Netherlands, 2004, s. 181-235.
DUVERGER, Maurice: “Yeni Bir Siyasal Sistem Modeli: Yarı Başkanlık Hükümeti”, (Çev./Ed.) Mehmet TURHAN: Devlet ve Hukuk Üzerine Yazılar içinde, Gündoğan Yayınları, Ankara, 1996, s. 68-84.
GÖNENÇ, Levent: "Hükümet Sistemi Tartışmalarında 'Başkanlı Parlamenter Sistem' Seçeneği", Güncel Hukuk, S.44, 2007, s. 39-43.
HAKYEMEZ, Yusuf Şevki: Yeni Anayasada Türkiye’nin Hükümet Sistemi, SDE Anayasa Çalıştayları-3, Ankara, Eylül 2011.
HAKYEMEZ, Yusuf Şevki: “Hükümet Sistemi Arayışları ve Yeni Anayasa”, Ece GÖZTEPE ve Aykut ÇELEBİ: Demokratik Anayasa içinde, Metis, 2012, s. 270- 297.
JRÄNKI, Antero: “Presidential Elements in Government: Finland: Foreign Affairs as the Last Stronghold of the Presidency”, European Constitutional Law Review, V.3, No.2, 2007, s. 285-306.
JUNGAR, Ann Cathrine: “The Finnish Presidential Election: An Office in Transition”, http://balticworlds.com/an-office-in-transition/, (ET:22.2.2012).
KALAYCIOĞLU, Ersin: “Siyasal Rejim Tasarımı ve Demokrasi”, İktisat Dergisi, S. 338, 1999, s. 5-20.
KULOVESI, Kati: “International Relations in the New ‘Constitutiton of Finland’”, Nordic Journal of International Law, 69, 2000, s. 513-522.
LIJHART, Arend: Çağdaş Demokrasiler, Yirmibir Ülkede Çoğunlukçu ve Oydaşmacı Yönetim Örüntüleri, (Çev.) Ergun ÖZBUDUN, Ersin ONULDURAN, Türk Demokrasi ve Siyasi İlimler Derneği Ortak Yayını, Ankara.
NOUSIAINEN, Jaakko: “Finland: Ministerial Autonomy, Constitutional Collectivism and Party Oligarchy”, (Eds.)Michael LAVER-Kenneth A.SHEPSLE, Cabinet Ministers and Parliamentary Government içinde, Cambridge University Press, New York,1994, s. 88-105.
NOUSIAINEN, Jaakko:“The Finnish System of Government: From a Mixed Constitution to Parliamentarism”,http://www.om.fi/en/ Etusivu/ Perussaannoksia/Perustuslaki, (ET:4.5.2009).
NOUSIAINEN, Jaakko: “From Semi Presidentalism to Parliamentary Government: Political and Constitutional Developments in Finland”, Scandinavian Political Studies,V.24, No.2, 2001, s. 95-109.
ÖZSOY, Şule: Başkanlı Parlamenter Sistem (Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçildiği Parlamenter Hükümet Modeli ve Türkiye İçin Tavsiye Edilebilirliği), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2009.
PALOHEIMO, Heikki: “Divided Government in Finland: From a SemiPresidential to a Parliamentary Democracy, (Ed.) Robert ELGIE: Divided Government in Comparative Perspective içinde, Oxford University Press, Oxford, 2001, s. 86-106.
PALOHEIMO, Heikki: “The Rising Power of the Prime Minister in Finland”, Scandinavian Political Studies, V.26, No.3, 2003, s. 219-243.
PETROV, Grigory: Beyaz Zambaklar Ülkesinde (Bir Milletin Uyanışı), (Çev.) Prof.Dr. Ali Haydar Bey, Hayat Yayınları, İstanbul, 2003.
RAUNIO, Tapio: “The Changing Finnish Democracy: Stronger Parliamentary Accountability, Coalescing Political Parties and Weaker External Constraints”, Scandinavian Political Studies, V.27, No.2, 2004, s.133-152.
SARTORI, Giovanni: Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, Yapılar, Özendiriciler ve Sonuçlar Üzerine Bir İnceleme, (Çev.) Ergun ÖZBUDUN, Yetkin Yayınları, Ankara, 1997.
SUNDBERG, Jan: “Finland”,European Journal of Political Research, S.41, 2002.
SUNDBERG, Jan: “Finland”,European Journal of Political Research, S.44, 2005.
SUNDBERG, Jan: “Finland”, European Journal of Political Research, S.46, 2007.
ŞEN, İlker Gökhan: “1919’dan 2000’e Finlandiya: Anayasal ve Siyasi Gelişmeler”, DEÜHFD, C.7, S.2, 2005, s. 227-264.
TELLİ, Kutlay: “Finlandiya’nın 1999 Anayasasıyla Öngörülen Hükümet Modeli”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, C.1, S.2, s.237-255.
TIITINEN, Seppo: “Constitutional Reform in Finland”, Constitutional and Parliamentary Information:104, http://www.asgp.info/Resources/Data/Documents/NJTCYJXYUTISQLTGG TUUWLCDXVEPCE.pdf, (ET:26.7.2011).
ULUŞAHİN, Nur: Saf Hükümet Sistemleri Karşısında İki Başlı Yürütme Yapılanması, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
YAZICI, Serap: Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2002.
1919 Anayasası, Voitto SAARIO,“Finland”,(Eds.) Albert P. BLAUSTEIN & Gisbert H. FLANZ, Constitutions of the Countries of the World içinde, Oceana, C.5, New York, 1971.
1999 Anayasası, Finlandiya Adalet Bakanlığı Resmi İnternet Sitesi, http ://www.finlex.fi/fi/laki/kaannokset/1999/en19990731.pdf,(ET:10.5.2009). Finlandiya Devlet Başkanlığı Resmi İnternet Sitesi, http://www.president.fi/,(ET:11/10/2011).
Fin Hükümeti Resmi İnternet Sayfası, http://valtioneuvosto.fi/ etusivu/en.jsp,(ET:8.9.2011).
Finlandiya Parlamentosu Resmi İnternet Sayfası, http://web.eduskunta. fi/Resource.phx/eduskunta/index.htx?lng=fi,(ET:2.11.2011).
Finlandiya Adalet Bakanlığı Resmi İnternet Sayfası, http://www.om. fi/en,(ET:20.11.2011).
Fin Ulusal Biyografi Sayfası, http://www.presidentti.fi/public/default. aspx?nodeid=41447&contentlan=2&culture=en-US,(ET:19.07.2011).
“Changes to Government activities as of 1 March”,Hükümet Açıklaması,http://valtioneuvosto.fi/ajankohtaista/tiedotteet/tiedote/en.jsp?oid =351866, (ET:29.2.2012).
Helsingin Sanomat:
“The Last President?”, http://www.hükümet sistemi.fi/english/article/ The+last+President/1135251330156, (HT:6.12.2009),(ET:22.2.2012).
“Poll: Majority oppose cutting Presidential powers in foreign policy”,http://www.hükümetsistemi.fi/english/article/Poll+Majority+oppose +cutting+Presidential+powers+in+foreign+policy/1135251637597,(HT:24.1 2.2009),(ET:22.2.2012).
“Government reiterates:Prime Minister and not President to attend EU summits”, http://www.hükümetsistemi.fi/english/article/Government +reiterates+Prime+Minister+and+not+President+to+attend+EU+summits/11 35251231712,(HT:4.12.2009),(ET:22.2.2012).
“Halonen vehemently opposes government proposals on constitutional reform”,http://www.hükümetsistemi.fi/english/article/Halonen+ vehemently +opposes+government+proposals+on+constitutional+reform/113525683986 7,(HT:14.5.2010),(ET:22.2.2012).
“Presidential authority:committee divided on party lines”, http:// www.hükümetsistemi.fi/english/article/Presidential+authority+committee+di vided+on+party+lines/1135250984124,(HT:24.11.2009),(ET:22.2.2012).
“EU to become part of Finnish constitution”,http://www. hükümetsistemi.fi/english/article/EU+to+become+part+of+Finnish+constitut ion/1135252803371,(HT:11.2.2010),(ET:22.2.2012).
“As President, Niinistö faces unreasonable expectations”, http://www.hükümetsistemi.fi/english/article/EDITORIAL+As+President+N iinist%C3%B6+faces+unreasonable+expectations/1329103535426,(HT:1.3. 2012),(ET:4.3.2012).
“Prof.Özbudun yeni anayasa taslağını anlattı”, http://arsiv.ntvmsnbc .com/news/418069.asp,(ET:4/10/2011).