TUTAKLI ZARİF TÜRK’ÜN HİKÂYE DAĞARCIĞI VE ÜREYZE NİSA HANIM İLE HÜSEYİN BEY HİKÂYESİ

Türk Halk Hikâyeleri Türk edebiyatı içinde ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Nesilden nesile aktarılarak günümüze kadar gelen bu anlatım türü özellikle İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinde, kitle iletişim araçlarının yaygın olmadığı zamanlarda, uzun kış gecelerinde köy odalarında, kahvehanelerde, düğünlerde anlatılan hikâyeler, söylenen türküler ve oynanan oyunlarla sözlü kültür geleneği yaşatılmaktaydı. Yirmibirinci yüzyıla kadar devam eden bu gelenek, içinde yaşadığımız toplumumuzun ihtiyaçlarına göre şekillenerek canlılığını sürdürmeye çalışmaktadır. Bursa’da yaşayan ve halk hikâyesi anlatma geleneğine bağlı bir hikâye anlatıcısı olan Zarif Türk, Sivas’ın Zara ilçesinde doğmuş, doğum yeri nüfus kâğıdına 1931 Ağrı Tutak olarak geçmiştir. Bir kız kardeşi olan Zarif Türk 1952 yılında evlenmiş ve sekiz çocuğu olmuştur. Tutak’ta rençberlik yapan düğünlerde, köy odasında usta malı hikâyeler anlatan Zarif Türk 1999 yılında Bursa’ya göç etmiştir. Okuma ve yazması olmayan, çocukken görme yeteneğini büyük ölçüde kaybeden, saz çalmasını bilmeyen Terekeme/Karapapak Türkü Zarif Türk’ten altı hikâye derlenmiştir. Bu hikâyeler Erçişli Emrah ve Selvihan, Lâtif Şah, Sevdakâr, Üreyze Nisa Hanım ve Hüseyin Bey, Yaralı Mahmut ve Zülâl Şah ve İbrahim Bey hikâyesidir. Bu çalışmada, hikâyelerden masal özellikleri daha fazla olan, anlatımı beş saat süren Üreyze Nisa Hanım ile Hüseyin Bey hikâyesinin epizotları, zaman, mekân, şahıs kadrosu, dil ve üslup özellikleri, devrik cümleler, diyaloglu anlatım, soru- cevaplı anlatım, ara sözler, anlatım kalıpları-formeller incelenecektir.

THE STORY COLLECTION OF ZARİF TÜRK AND THE STORY OF NİSA HANIM AND HÜSEYİN BEY

The Folk tales has a privileged place in Turkish literature. These narratives that has been relayed from one generation to another is especially important in Central and Eastern Anatolia. Before rapid technologic progress altered the life, folk tales that are told in long winter nights in “köy odaları”, “kahvehaneler” and weddings, folk songs and folk games kept the folk culture alive. This tradition that survived into the 21th century is still alive though lost most of its glamour. Zarif Türk, a traditional folk tale teller was born in Zara county of Sivas but it was written as 1931 Ağrı Tutak in his ID paper. Zarif Türk was wed in 1952 and had eight children from this wedding and he had also a sister. Zarif Tutak worked as a farmer and told folk tales on occasions. He migrated to Bursa in 1999. He was of Terekeme/Karapapak origin, illiterate, did not how to play saz and lost most of his eye-sight while he was a child. Six folk tales were compiled from him, these are “Ercişli Emrah and Selvihan”, “Lâtif Şah”, “Sevdakâr”, “Üreyze Nisa Hanım and Hüseyin Bey”, “Yaralı Mahmut ve Zülâl Şah” and “İbrahim Bey”. In this study, “Üreyze Nisa Hanım and Hüseyin Bey” tale, which is five hours long has some fantastic elements, will be examined according to its episodes, setting, characters, style, inverted sentences, dialogues, answers and questions, digressions, tropes and proverbs.

___

  • Alptekin, Ali Berat (1997). Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Akçağ Yayınları, Ankara.
  • Aslan, Ensar (1075). Çıldırlı Âşık Şenlik Hayatı, Şiirleri ve Hikâyeleri İnceleme-Metin-Sözlük, Atatürk Üniversitesi Yayınları.
  • Durbilmez, Bayram (2017). Gelenekli Türk Anlatıları, Ötüken Yayınları, Ankara.
  • Eraslan, Cemzi ( 1997). “Hamidiye Alayları” TDV İslam Ansiklopedisi, C. 15.
  • Gökbulut, Burak (2009). “Tahir İle Zühre Hikâyesi Kıbrıs Türk Varyantı) nın Yapı Bakımından İncelenmesi”, Turkish Studies Turkish Studies İnternational Peridiocal Fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic volume 2009, 4/3, s.976-990.
  • Karataş, Yakup, Kul, Eyüp (2012). “XIX. Yüzyıl Sonlarında Bayezıd Sancağı’ndaki Aşiretler ve İskân Politikası” A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitisü Dergisi S. 48.
  • https://www.nufusu.com/ilce/tutak_agri-nufusu
  • Sakaoğlu, Saim (1999). Masal Araştırmaları, Akçağ Yayınları.
  • Sakaoğlu, Saim (2014). Âşık Edebiyatı Araştırmaları, Doğu Anadolu’da Âşık Toplantıları, “Geleneksel I. Ağrı Âşıklar Bayramı”, 2014.
  • Tökel, Dursun Ali (2007). “Sevdakâr Şah ve Gülenaz Sultan Hikâyesi: Yapısal Açıdan Bir İnceleme” Turkish Studies- İnternational Peridiocal Fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic volume 2/4 Fall 2007, s.783-794.
  • Önal M. Naci (2010). “Halk Anlatılarında Kahramanın Kimliğini Gizlenmesi”, Turkish Studies Turkish Studies İnternational Peridiocal Fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic volume 5/1 winter 2010, s. 1272-1285.
  • Yılmaz, Salih (2015). “Kafkasya Topraklarında Karapapak / Terekeme Türkleri kimdir?”, Yeni Türkiye 78.