Kütahya İli Altıntaş İlçesi’nin Halk Mimarisinden Örnekler “Çamaşırhane ve Çeşmeler”

Kırsalda yöre sakinleri barınmak için inşa ettiği konutlar dışında günlük ihtiyaçları için çamaşırhane,çeşme, ambar, fırın ve köy odaları gibi konut eklentisi ya da ortak kullanıma açık çeşitli yapılar inşaetmişlerdir. Bu yerleşimlerde yapı üretiminde kullanılan temel malzemeler insanların kolaylıklaulaşabileceği, doğadan elde edilen malzemeler olmuştur. Yapılar yerel işgücü ile birlikte, taş, toprak gibidoğal yapı malzemeleriyle inşa edilmiştir. Doğal malzemelerle inşa edilen bu yapıların, hayatlarını devamettirebilmeleri ve işlevlerini sürdürebilmeleri, sürekli bakım ve onarımlarının yapılması ve kullanımlarınındevam etmesi ile mümkün olacaktır. Çalışmamızda, Kütahya iline bağlı Altıntaş ilçesindeki köylerde yer alançeşme ve çamaşırhaneler mimari özellikleri ile değerlendirilmiştir. Altıntaş ilçesindeki bu yapılarında, inşamalzemesi, yapı tarzı ve fonksiyonları bakımından benzerliklerin olduğu görülmüştür. Yöre sakinlerininortak kullanımı için tasarlanmış bu yapılar, 20. yüzyılda, doğal ve beşeri ortamın etkisiyle şekillenen yapımalzemeleri ve tarzları sosyal, kültürel, ekonomik, teknolojik gelişmelerin etkisi ve bilginin gelişmesiyledeğişim sürecine girmiştir. Doğal yapı malzemesinin etkili olduğu bu yapılarda çevreye uyum sağlanmış veyerel işgücü kullanılmıştır. Ancak gelişen bilim ve teknolojinin etkisiyle bu yapı malzemelerinde, yapıtarzlarında ve fonksiyonlarında doğal ortamın belirleyiciliği zamanla değişmeye ve azalmaya başlamış, bubağlamda yapılarda tamamen olmasa da yer yer modern malzemeler kullanılmıştır. Somut olmayan kültürelmiras değerlerinin hayat bulduğu bu yapılar, toplumda koruma konusundaki bilincin henüz yeterincegelişmemiş olması, ilgisizlik ve özellikle kırsal alanlardaki kullanıcıların yaşadıkları çevreleri terk etmeleri,teknolojik gelişmelerle başlayan modernleşme, vb. sorunlar karşısında her geçen gün yok olmaktadırlar.

Examples From The Public Architecture Of Altıntaş District Of Kütahya “Laundry and Fountains”

In addition to the residences built to shelter the local residents in the countryside, they have built various buildings for their daily needs such as laundry, fountains, warehouses, bakeries and village rooms,which are either residential add-ons or open to common use. The basic materials used in building productionin these settlements were materials that people can easily reach and obtained from nature. The buildings werebuilt with natural building materials such as stone and soil, together with local labor. These structures, whichare built with natural materials, will be able to continue their lives and function, and their continuousmaintenance and repairs and their continued use will be possible. In this study, the fountains and laundries inthe villages of Altıntaş district of Kütahya province were evaluated with their architectural features. It hasbeen observed that these buildings in Altıntaş district have similarities in terms of construction material,building style and functions. These buildings, designed for the common use of local residents, have entered aprocess of change in the 20th century, with the impact of social, cultural, economic, technologicaldevelopments and the development of knowledge in building materials and styles shaped by the effect of thenatural and human environment. In these buildings, where natural building materials are effective, theenvironment is adapted and local labor is used. However, with the effect of developing science andtechnology, the determination of the natural environment in these building materials, building styles andfunctions has started to change and decrease over time, in this context, modern materials have been used inthe buildings, although not completely. These structures, in which intangible cultural heritage values come tolife, are not yet sufficiently developed in the society about conservation, indifference and especially the usersin rural areas leave their environments, modernization that starts with technological developments, etc. theydisappear every day in the face of problems.

PDF

___

Acar T. (2015). Uşak çeşmelerinin korunma durumları, tarihi kimliklerini koruma bağlamında düşünceler. Turkish Studies, 10(10), 1-40. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8372
Acar, T. (2017). Uşak çamaşırhaneleri. Ege Üniversitesi Basımevi.
Acar, T. (2018). Uşak çeşmeleri. Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. 7(1), 607-640. http://dx.doi.org/10.7884/teke.4090
Acar, T. (2019). Gediz’deki (Kütahya) kırsal mimariden örnekler: çamaşırhaneler. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (62), 141-154.
Altun, A. (1981-82). Kütahya’nın Türk devri mimarisi “bir deneme”. Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan, Kütahya. 171-700, Formül Matbaası.
Arel, A. (1975). Onsekizinci yüzyıl İstanbul mimarisinde batılılaşma süreci. İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınevi.
Arel, A. (1991). Ege bölgesi ayanlık dönemi mimarisi: 1989 dönemi yüzey araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı VIII, Ankara 28 Mayıs-1 Haziran 1990. 1-23, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
Arel, A. (1992). Soma yakınlarında eski bir dağ yerleşmesi Tırhala köyü. Araştırma Sonuçları Toplantısı IX, Çanakkale 27-31 Mayıs 1991. 119-130, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
Arseven, C. E. (1983). Sanat ansiklopedisi. (1). Milli Eğitim Basımevi.
Atalay, İ. (1994). Türkiye coğrafyası. Ege Üniversitesi Basımevi.
Bayrakal, S. (2009). Urla ve köylerindeki Türk dönemi sosyal anıtları. Ege Üniversitesi Basımevi.
Boran, A. (2009). Baykan’daki Osmanlı dönemi eserleri. Siirt Valiliği Yayınları.
Boran, A.& Bozkurt, T.& Mutlu, M.&Yaşar, H. (2015). Ortaçağ’dan günümüze Konya ili ve güneybatı ilçeleri yüzey araştırması 2013 yılı çalışmaları. 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 02-06 Haziran 2014 Gaziantep, (2), 373-392, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
Bozkurt, T. (2002). Beypazarı’ndaki Türk devri yapıları [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bölükbaşı Ertürk, A. E. (2004). Osmanlı döneminde Safranbolu su mimarisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Darkot, B. (1938). Kütahya yaylalarında yapılan coğrafi müşahedeler. Türk Coğrafya Dergisi, (18- 19), 153-159.
Darkot, B. (1955). Kütahya maddesi. İA. (VI), 1118-1119.
Darkot, B. (1974). Kütahya maddesi. Türkiye 1923-1973 Ansiklopedisi. (III), 577-578.
Demirel, Ö. (1992). Sivas çeşmeleri. OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi). (3), 169-178. Denizli büyükşehir belediyesi Denizli kültür envanteri. (2014). Denizli BŞB.
Devellioğlu, F. (1988). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat, 15. Baskı, Aydın Kitâbevi Yayınları.
Devlet planlama teşkilatı (2006). http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/02/20060204-9-2.pdf (Erişim Tarihi: 20.06.2020).
Dönmez, Y. (1972). Kütahya ovası ve çevresinin fizikî coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları, No:70.
Dönmez, Y. (1981-1982). Kütahya ve çevresinin fizikî coğrafyası. Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan, Kütahya. 1-19, Formül Matbaası.
Gökbilgin, M.T. (1955). Kütahya maddesi. İA. (6), 1118-1119, Maarif Basımevi.
Hasol, D. (2008). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü. 10. Baskı, YEM Yayınları.
İlter, F. (1975). Sivrihisar yöresi araştırmaları. Anadolu (Anatolia). (19), 3-49.
İlter, F. (1995). Sivrihisar yöresi araştırmaları Sivrihisar’dan tarihsel bir yapı. 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi. (2), 299-311.
İnceoğlu, M.&Aytuğ, Ayfer, (2009). Necessary spatial quality parameters for the rehabilitation of urban spaces. Uluslararası Ekolojik Mimarlık ve Planlama Sempozyumu Kitabı. 187-191, Mimarlar Odası Antalya Şubesi Yayınları.
Kılcı, A. (2007). İskilip’te suyun hikayesi tarihi sular, çeşmeler ve diğer tesisler. İskilip Belediyesi.
Kuban, D. (1994). Barok mimarisi. Dünden Bugüne İslam ansiklopedisi, (2), 61-62.
Kunter, H. B. (1938). Türk vakıfları ve vakfiyeleri üzerine mücmel bir etüd. Vakıflar Dergisi. (1), 103-130.
Kuyulu, İ. (1992). XIX. yüzyıl Osmanlı mimarîsinin gelişimine genel bir bakış. Tanzimat’ın 150. Yıldönümü Sempozyumu – Bildiriler. 47-62. Kütahya İl Çevre Durum Raporu 2013 (https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/editordosya/Kutahya_icdr2013.pdf Erişim Tarihi: 10.06.2021)
Oğuz, M. Ö. & Metin, E. & Mormenekşe, F. (2007). Türkiye’de 2003 yılında yaşayan geleneksel mimari. Gazi Üniversitesi THBMER Yayınları.
Ödekan, A. (1992). Kentiçi çeşme tasarımında tipolojik çözümleme. Semavi Eyice Armağanı/İstanbul Yazıları. 281-298.
Önge, Y. (1997). Türk mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde su yapıları. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Parman, E. (2003). Eskişehir-Karacahisar kalesi 2001 yılı kazı çalışmaları. 24. Kazı Sonuçları Toplantısı, (2), 27-31 Mayıs 2002 Ankara. 69-80, T.C. Kültür Bakanlığı, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü. Pilehvarian, N. K.& Urfalıoğlu, N.& Yazıcıoğlu, L. (2000). Osmanlı başkenti İstanbul’da çeşmeler. T.C. Kültür Bakanlığı.
Renda, G. (2002). Yenileşme döneminde kültür ve sanat. Türkler Ansiklopedisi. (15), 265-283.
Selçuk, F. (1965). Vakıflar (başlangıçtan 18. yüzyılına kadar). Vakıflar Dergisi. (65), 21-29.
Sevin, E. İ. (2005). Bayındır’da Türk dönemi yapıları [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sözen, M.&Tanyeli, U. (2011). Sanat kavram ve terimleri sözlüğü. Remzi Yayınevi.
Tali, Ş. (2010). İstanbul su mimarîsinde Fatih sebillerinin önemi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3 (10).
T.C. İzmir valiliği il kültür müdürlüğü İzmir kültür envanteri Bayındır. M. Baysal& B. Tuluk (Haz.lar), (2001). T.C. İzmir Valiliği. T.C. Nevşehir valiliği Nevşehir kültür envanteri. G. Murat Ertuğrul& F. Güzeldağ& M. Şen, M. Öncü& G. Çıkışır& N. Dursun&C. Üstündağ (Haz.lar). (tarih belirtilmemiş).
T.C. Amasya valiliği Amasya kültür envanteri. (2007). Amasya Valiliği.
T.C. Niğde valiliği il kültür ve turizm müdürlüğü Niğde kültür envanteri. F. Açıkgöz& F Demir, M. Eryaman&M. Tektaş (Haz.lar). (2009). Niğde Valiliği.
Temiz, F. M. (2015). Hatay ili’ndeki Türk ve İslam dönemi yüzey araştırmaları-2013. 32. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 02-06 Haziran 2014 Gaziantep 1. cilt, 473-494, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
Tuncel, M. (1981-1982). Kütahya ilinin beşerî ve iktisadî coğrafyası. Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan, Kütahya. 21-34, Formül Matbaası.
Tunçdilek, N. (1980). Türkiye’de kır yerleşmesinin gelişimi ve evrimi. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, (23), 1-25.
Türk kültür varlıkları envanteri Manisa ilçeleri 45. H. Acun (Ed.). (2013). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Uysal, A. O. (1992). Emet’in Eğrigöz köyü’ndeki eserler. IX. Vakıf Haftası Kitabı, 297-310, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Uysal, A. O. (2006). Germiyanoğulları beyliğinin mimarî eserleri. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1932). Bizans ve Selçukiylerle Germiyan ve Osman oğulları zamanında Kütahya şehri. Devlet Matbaası.
Varlık, M. Ç. (1974). Germiyan-oğulları tarihi (1300-1429). Ankara Ü. Yayınları, Sevinç Matbaası.
Varlık, M. Ç. (1986). Kütahya’nın Türk gakimiyetine Geçişi. Fen Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, (14), 255-273, Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayını, Atatürk Üniversitesi Basımevi.
Yıldız, H. D. (1981-82). Kütahya’nın tarihçesi. Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan, Kütahya. 35-51, Formül Matbaası.
Yıldız, İ. (2003). Savur’daki mimari eserler [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yıldız, İ. (2008). Mardin’deki su mimarisi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yıldız, İ. (2011). Savur’daki tarihi eserler. Mardin Valiliği Kültür ve Sanat Yayınları.
Yıldız, İ.&Koç, E. (2005). Savur’daki (çamaşırhane) yunaklar. IX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, 473-82. http://www.kulturportali.gov.tr/ (Erişim tarihi: 27.01.2017)

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ