KİT Tecrübelerinden Türkiye Varlık Fonuna Bakış

Tarihsel süreçlerinde devletlerin kalkınma çabalarında ekonomiye müdahaleleri farklı şekillerde gerçekleşmiştir. Doğal olarak uygulama sonuçlarında da aynı derece devamlı başarılı olunmadığı görülmüştür. Diğer bir ifadeyle, bir dönem gerekli veya kaçınılmaz olan kamu müdahaleleri, başarılı kamu işletmeciliği uygulamaları, sonrasında çeşitli gerekçelerle eleştirilmiştir. Temel olarak uygulamada yapılan hatalarla yaşanan başarısızlıklar veya kaçınılmaz değişimler sonucunda müdahale şekilleri değişmiştir. Bunun da gereği piyasave kamu otoritesi birbirini dışlamamalı yani müdahaleler sınırsız olmamalı fakat doğru zamanda, tam yerinde ve uygun bir şekilde yapılmalıdır. Bunun da amacı kamu gelirlerini artırıcı politikaları, mali disiplini sağlayıcı şeffaflık uygulamalarını devreyealmaktır. Yöntem olarak, profesyonel yönetimin yer almadığı kamu işletmelerinde özelleştirme uygulamaları moda olmuş, piyasa ekonomisinin olmazsa olmazı hukuksal ve kurumsal altyapının oluşturulması amaçlanmış, işletmelerin etkin ve verimli çalışabilmesi için bağımsız düzenleyici ve denetleyici kurumlar oluşturulmuştur. Cumhuriyetin ilanından sonra Türkiye’de, kalkınmanın devlet eliyle gerçekleştirilmesinin gerekliliği olarak gündeme gelen KİT’ler, dönemin iktisadi yapıdaki zorunlulukları, özelikle finansal ve fiziksel sermaye stokundaki yetersizlikleri nedeniyle kurulmaya başlamıştır. 1960’lı yılarda da, ithal ikameci kalkınma stratejisinin uygulanmasında önemli boşluğu dolduran KİT’lerin göreceli başarıları olmuştur. Türkiye bu anlamdaki birikmiş olan kurumsal hafızasını etkin bir şekilde kullanmalıdır. Özellikle, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Rekabet Kurumu gibi yapıların tecrübeleri, Türkiye Varlık Fonu gibi projelerin tesisinde, çalıştırılmasında dikkate alınmalıdır. Zira küresel kriz sonrasında,küreselleşmenin de tetiklediği belirsizlik ve yıkıcı rekabet ortamı, hem finans kuruluşlarında hem de işletmeler de operasyonların yönetimini giderek zorlaştırmaktadır. Özellikle küreselleşen piyasalardaki daralan pazar hacminin neden olduğu ticaret savaşları; küresel güçlerin tetikleyerek sebep olduğu savaşların ortaya çıkardığı göç hareketleri; geleceği öngörülemeyen teknolojik gelişmeler; doğal çevrede yaşanan küresel felaketler ve son şekli yine küresel bir tehdit olan koronavirüs hastalığının (covıd-19) ortaya çıkardığı gerçekler nedeniyle, kamuya duyulan ihtiyaç artmaktadır. Fakat bu yapıların hantal olmaması gerekmektedir. Çünkü önceki dönemlerdeki KİT ve benzeri işletmelerdeki uygulama sorunları, işletme hataları belli bir dönem görmezden gelinebilirken artıkböyle bir tolerans marjı kalmamıştır. Bu çalışmanın da amacı, Türkiye Cumhuriyeti’nin tarihsel süreçtekikalkınma çabalarında uyguladığı temel ekonomi politikalarını ve kurumlarını inceleyerek, nerelerde başarılı veya başarısız olunmuş durumlarının tespitinden sonra gelecek için öneriler geliştirilmeye çalışmaktır.

A perspective to the Turkey Wealth Fund from the experience of SOE

:In their historical processes, the interventions to the economy during their development efforts of the states took place in different forms. Inherently, it was observed that the implementation results were also not equally successful. In other words, public interventions necessary or inevitable for a period and, successful public administration practices, were later criticized for various reasons. As a result of failures or inevitable changes due to mistakes made in practice, intervention shapes have changed. Therefore, the market and public authority should not exclude each other,that is, interventions should not be unlimited; but they should be done at the right time, on the right place and in an appropriate manner. For this, policies that increase public revenues and transparency practices that ensure fiscal discipline should beimplemented. As a method, privatization practices have become fashionable in public enterprises where professional management was not included; the establishment of a legal and institutional infrastructure, which is the sine qua non of the market economy,was aimed; independent regulatory and supervisory institutions have been created for businesses to operate effectively and efficiently. After the proclamation of the Republic, SOEs that came to the agenda as the necessity of realization the development through the state, has been established, as a necessity of the economic structure of that period, particularly due to deficiencies in the financial and physical capital stock. In the 1960s, the SOEs, which filled an important gap in the implementation of theimport substitution development strategy, had relative success. Turkey must use its accumulated institutional memory effectively. In particular, in the establishment and operation of projects like the Turkey Wealth Fund, the experiences of structures suchas the Privatization Administration, the Savings Deposit Insurance Fund, the Banking Regulation and Supervision Agency, the Competition Authority must be considered. After the global crisis, the uncertainty and destructive competition environment triggered by globalization, is making the management of operations both in financial institutions and businesses, increasingly difficult. The need for the public is increasing due to several reasons, such as: trade wars caused especially by the shrinking market volume in globalizing markets; migration movements caused by wars triggered by global powers; technological developments with an unpredictable future; global disasters experienced in the natural environment and the facts revealed by coronavirus disease (Covid-19), which is also a global threat. However, these structures should not be bulky, because in previous periods application problems and operating errors in SOEs and similar enterprises could be ignored for a period, but today there is no such margin of tolerance. The objective of this study is, after examining basic economic policies and the institutions exerted by the Turkish Republic for its development efforts, and determining in which cases it has been successful or unsuccessful, to develop recommendation for the future.

PDF

___

Atiyas, İ. ve Oder, B. (2008). Türkiye’de Özelleştirmenin Hukuk ve Ekonomisi, Türkiye Araştırma Vakfı Yayını (TEPAV).
Çetinkaya, Ş. (2017). Dünyada Ulusal Varlık Fonu ve Türkiye Varlık Fonu Üzerine Swot Analizi, Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, Vol. 1, 30-39. https://doi.org/10.18354/esam.336762
Azimli Çilingir, G. (2018). Türkiye’deki Düzenleyici ve Denetleyici Kuruluşların İdari Yapı İçerisindeki Rolü, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Vol. 2, 1–13. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.536595
Dama, N. (2018). Sosyal Koruma Sisteminde Hak ya da Risk Olarak Erken Emeklilik, Seta Perspektif, 214.
Danık, G. (2019). Uluslararası Varlık Fonu Tecrübelerinden Türkiye Varlık Fonuna Bakış, [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Demirtaş, Ö., Karaca, M. ve Biçkes, M. (2017). Başarılı Girişimciliğin Perde Arkasındaki Güçler: Bazı İnsanlar Neden Girişimci Olarak Diğerlerinden Daha Başarılıdır?, (Gen. Ya. Yön. Yusuf Ziya Aydoğan), Eğitim Yayınevi.
Durdu, M. (2018). Türkiye Varlık Fonu İçin Bir Uygulama Örneği: Singapur Temasek Holding, Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Vol. 1, 74-92.
Erengül, B. (1989). “Özelleştirmede Tezler ve Karşı Tezler”, Dış Ticarette Durum, S.17, 18-19.
Görgün, S. (1973). Maliye Politikası, İ.Ü. Yayın No: 1823, Çağlayan Basımevi.
IFSWF (2020). Turkiye Wealth Fund approved for membership of the IFSWF. https://www.ifswf.org/general-news/turkiye-wealth-fund-approved-membership-ifswf IWG (2008). Sovereign Wealth Funds Generally Accepted Principles and Practices “Santiago Principles”, International Working Group of Sovereign Wealth Funds, October. https://doi.org/10.2139/ssrn.2316123
Kocabaşoğlu, U. (2001). Türkiye İş Bankası Tarihi, İş Bankası Kültür Yayınları.
Karacan, S. ve Savcı, M. (2011). Kriz Dönemlerinde İşletmelerin Mali Başarısızlık Nedenleri. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2011; (21), 39-54.
Karagöl, E. ve Koç. Y. (2016). Dünyada ve Türkiye’de Varlık Fonu, SETA Analiz Dergisi, Sayı: 169, 7-24.
Kayıran, M. (2016), Türkiye Varlık Fonu’nun Kuruluş Amaçları ve Yapısı Üzerine Bir Değerlendirme, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, C:14, 55-90. https://doi.org/10.20860/ijoses.571367
Küçüközmen, C.C. (2016). “Bankacılık ve Risk Yönetimi”, Bankacılığın El Kitabı, (Editörler: N.Oğuzhan Altay ve Diğerleri), Akademi Consulting & Training, Ankara, 441-456.
Mishkin, F.S. (2007). The Economics of Money, Banking, and Financial Markets, Eighth Edition, Pearson addison Wesley.
ÖİB (2020). Özelleştirme Fonu Kaynak-Kullanım Tablosu. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/6/2019/11/fongelirgiderekim.pdf
Ökçün, G.A. (1968). Türkiye İktisat Kongresi, 1923-İzmir, Haberler, Belgeler, Yorumlar, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları. https://doi.org/10.35250/sks.02.2019.01.05
Pamuk, Ş. (2012). Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Genel Yayın: 1611, B.3.
Pamuk, Ş. (2014). Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi “büyüme, kurumlar ve bölüşüm”, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Genel Yayın: 2910.
Perçin, Ö. (2011). Bağımsız İdari Otoriteler, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Vol. 2, 325-345. https://doi.org/10.1501/hukfak_0000000352
SWFI (2020). Norges Bank Investment Management (Norway GPFG). https://www.swfinstitute.org/profile/598cdaa60124e9fd2d05b9af
Tan, T. (1992). KİT'lerin Özelleştirilmesi ve Sorunlar, Amme İdaresi Dergisi, 25 (1), 27-64.
Tezel, Y. S. (1986). Cumhuriyet Döneminin İktisat Tarihi, Yurt Yayın No.4, B.2.
Türk, Y. Z. (2014). Türkiye’de Özelleştirme Uygulamalarının Analizi, Uzmanlık Tezi, T.C. Kalkınma Bakanlığı Yıllık Programlar ve Konjonktür Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Yayın No: 2885.
Türkoğlu Karacaova, E. N. (2019). Türkiye Cumhuriyeti’nin Yeni Hukuki Teknolojisi: Usule Bağlı Olmayan Bir Özelleştirme Yöntemi Olarak Türkiye Varlık Fonu. ViraVerita E-Dergi, Sayı 10, 1-29.
Ünlü, U. (2011). Kamu Hizmetlerinin İşletilmesi, Denetişim, S.8, 68–73).
Uysal, S. (2018). Ulusal Varlık Fonları ve Türkiye Varlık Fonu, Nobel Yayınları. https://doi.org/10.14784/marufacd.460664
Wade, G. R. (1989). Özelleştirme Sorunları: Karşılaştırılmalı Bir Yaklaşım, Özelleştirme Yöntemleri ve Uygulama Sorunları, Yased Ya.No.35.
Yazıcı, R. (2017), Türkiye’deki KİT’lerin Özelleştirme Tecrübelerinden Varlık Fonu Kurulmasına Bakış, Journal of Strategic Research in Social Science, 3(3), 89-100, https://doi.org/10.26579/josress-3.3.6

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ