Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin Seçimi Üzerine Bir Değerlendirme: TOPSIS Örneği

Bu çalışmada, Çok Kriterli Karar Verme yöntemlerinden biri olan TOPSIS(İdeal Çözüme Dayalı Sıralama Tekniği) ile gerçekleştirilecek yeni çalışmalara katkı sağlamak ve TOPSIS yönteminin kavramsal temeli, süreci veuygulamalarının daha verimli yapılmasını sağlamak amacıyla kurgusal örnek bir problem değerlendirilmiştir. Bu yöntemlerde farklı önem dereceleri ve farklı normalizasyon teknikleri ile farklı sonuçlar elde edildiği aşikardır. Bu çalışmadaki ana amaç ağırlıklı ortalama puanları aynı olan alternatiflerin (kişilerin) TOPSIS yöntemi ile yapılacak olan sıralamada farklı sırada yer aldığını belirtmek ve böyle bir durumun istenmediği yani ağırlıklı ortalamada aynı puan alınmasına rağmen, sıralamada farklı sırada bulunmasının tercih edilmediği durumlar için uygulanmamasını vurgulamaktır. Bununla birlikte çok kriterli karar verme yöntemlerden hangisinin uygulanacağının karar verilmesinin önemli olduğunu vurgulamaktır. Değerlendirme sonucundaağırlıklı ortalama puanları aynı olan alternatiflerin TOPSIS yöntemi ile oluşan sıralamada farklı sırada olduğu görülmüştür. Uygun personel seçimi ya da personel performans değerlendirilmesi üzerinden oluşturulan kurgusal örnek problem, yapısı gereği birçok alana yönelik literatürde benzer sorunsal olarak gözükmektedir. Araştırmada, çok kriterli karar verme yöntemlerinin çokluğu nedeniyle yöntem seçiminin çok önemli olduğu bir kez daha vurgulanarak, ayrıca bu yöntemlerle elde edilen bulgularda verimliliğin birkaç farklı yöntemle karşılaştırılarak sonuçlandırılıp değerlendirilmesinin de yeterli olamayacağı vurgulanmıştır. Sorunsalın yapısına göre ya da araştırmacının beklentilerine cevap verebilecek doğrultuda ya da alternatiflerin ve kriterlerin sayısı ve yapısı doğrultusunda seçilecek yöntem veya yöntemlerin belirlenmesi daha etkilidir.

An Evaluation on the Selection of Multi-Criteria Decision-Making Methods: TOPSIS Example

In this study, a hypotheticalproblem was assessed in order to contribute to the new studies to be carried out by TOPSIS (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution), which is one of the Multi-Criteria Decision Making methods and to provide conceptual basis, process and applications of the TOPSIS method more efficiently. It is obvious that these methods may lead different results when the researcher apply different importance degrees to criteria or use differnet normalization technique. The main purpose of the study is to indicate that the alternatives (individuals) with the same weighted average scores are in different order when the researcher applies TOPSIS method. Evaluation results from sample problem, it was seen that the people with the same weighted average scores (alternatives) were in the different orders when the process is calculated by TOPSIS method. The sample problem, which is constructed through appropriate personnel selection or staff performance evaluation, appears to be problematic in the literature on many areas because of its structure. It has been emphasized in the research that method selection is important and that the results obtained from different multi-criteria decision methods can not be enough to compare and evaluate the efficiency of the methods. It is more effective to determine the method or methods to be chosen according to the nature of the problematic or in the direction that can be meet the expectations of the researcher or the structure of alnertavies and criteria.

PDF

___

Ayan, Yakıcı, T., Ünal, H., & Samut, S. (2017). A comparative analysis of european and central asian countries from the economic dimension of sustainable development: cluster analysis and TOPSIS method. Route Educational and Social Science Journal, 4(16): 202-213. http://dx.doi.org/10.17121/ressjournal.772
Chen, S. J., & Hwang, C. L. (1992). Fuzzy multiple attribute decision making methods. In Fuzzy multiple attribute decision making (pp. 289-486). Springer, Berlin, Heidelberg.Cho, K. T. (2003). Multicriteria decision methods: an attempt to evaluate and unify. Mathematical and Computer Modelling, 37(9-10), 1099-1119.
Cho, K. T. (2003). Multicriteria decision methods: an attempt to evaluate and unify. Mathematical and computer modelling, 37(9-10), 1099-1119.
Çalışkan, H., Kurşuncu, B., Kurbanoğlu, C., & Güven, Ş. Y. (2012). TOPSIS metodu kullanılarak kesici takım malzemesi seçimi. Makine Teknolojileri Elektronik Dergisi, 9(3), 35-42. https://doi.org/10.17065/huniibf.340696
Çınar, N. T. (2010). Kuruluş yeri seçiminde bulanık TOPSIS yöntemi ve bankacılık sektöründe bir uygulama. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (1), 37-45. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kmusekad/issue/10218/125604
Deste, M., & Şimşek, A. İ. (2019). Havayolu yolcu taşımacılığı sektöründeki şirketlerin lojistik performans açısından entropi ve TOPSIS yöntemleri kullanılarak karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi Araştırma Dergisi, 17(1), 395-411. http://dx.doi.org/10.11611/yead.483926
Demireli, E. (2010). TOPSIS çok kriterli karar verme sistemi: Türkiye’deki kamu bankaları üzerine bir uygulama. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 101-112. https://dergipark.org.tr/tr/pub/girkal/issue/45195/565962
Dumanoğlu, S., & Ergül, N. (2010). İMKB’de işlem gören teknoloji şirketlerinin mali performans ölçümü. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (48), 101-111. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mufad/issue/35627/396007
Ertuğrul, İ., & Karakaşoğlu, N. (2009). Performance evaluation of Turkish cement firms with fuzzy analytic hierarchy process and TOPSIS methods. Expert Systems with Applications, 36(1), 702. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2007.10.014
Ersöz, F., & Kabak, M. (2010). Savunma sanayi uygulamalarında çok kriterli karar verme yöntemlerinin literatür araştırması. Savunma Bilimleri Dergisi, 9(1), 97-125. https://dergipark.org.tr/tr/pub/khosbd/issue/19228/204327
Ertuğrul, İ., & Özçil, A. (2014). Çok kriterli karar vermede TOPSIS ve VIKOR yöntemleriyle klima seçimi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(1), 267-282. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ckuiibfd/issue/32902/365512
Günay, Z., & Ünal, Ö. F. (2016). AHP-TOPSIS yöntemi ile tedarikçi seçimi (Bir telekomünikasyon şirketi örneği). PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 37-53. https://dergipark.org.tr/tr/pub/farabi/issue/46925/560429
Hwang, C. L., & Yoon, K. (1981). Methods for multiple attribute decision making. In Multiple attribute decision making (pp. 58-191). Springer, Berlin, Heidelberg.
Jahanshahloo, G. R., Lotfi, F. H., & Izadikhah, M. (2006). An algorithmic method to extend TOPSIS for decision-making problems with interval data. Applied Mathematics And Computation, 175(2), 1375-1384.
Koyuncu, O., & Özcan, M. (2014). Personel seçim sürecinde analitik hiyerarşi süreci ve TOPSIS yöntemlerinin karşılaştırılması: Otomotiv sektöründe bir uygulama. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 195-218. https://doi.org/10.17065/huiibf.14332
Opricovic, S., & Tzeng, G. H. (2004). Compromise solution by MCDM methods: A comparative analysis of VIKOR and TOPSIS. European Journal Of Operational Research, 156(2), 445- 455. https://doi.org/10.1016/S0377-2217(03)00020-1
Ömürbek, V., & Kınay, B. (2013). Havayolu taşımacılığı sektöründe TOPSIS yöntemiyle finansal performans değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 343-363.
Özdağoğlu, A. (2012). Üretim yapan işletmeler için hidrolik giyotin alternatiflerinin TOPSIS yöntemi ile incelenmesi. Ege Akademik Bakış, 12(4), 549-562. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eab/issue/39902/473802
Özdağoglu, A. (2013). Farkli normalizasyon yöntemlerinin TOPSIS'te karar verme sürecine etkisi/The effects of dfferent normalization eethods to decision making process in TOPSIS. Ege Akademik Bakis, 13(2), 245-257. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eab/issue/39918/474122
Özdemir, A. İ., & Seçme, N. Y. (2009). İki aşamalı stratejik tedarikçi seçiminin bulanık topsıs yöntemi ile analizi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(2), 79-112. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akuiibfd/issue/1626/20372
Özkan, Ö. (2007). Personel seçiminde karar verme yöntemlerinin incelenmesi: AHP, ELECTRE ve TOPSIS örneği. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Uzun, S., & Kazan, H. (2016). Çok kriterli karar verme yöntemlerinden AHP TOPSIS ve PROMETHEE karşılaştırılması: gemi inşada ana makine seçimi uygulaması. Journal of Transportation and Logistics, 1(1), 99-113. http://dx.doi.org/10.22532/jtl.237889
Tunca, M., Aksoy, E., Bülbül, H., & Ömürbek, N. (2015). AHP temelli TOPSIS ve ELECTRE yöntemleri ile muhasebe paket programı seçimi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 53-71. https://dergipark.org.tr/tr/pub/niguiibfd/issue/19757/211524
Türkmen, S. Y., & Çağıl, G. (2012). İMKB’ye kote bilişim sektörü şirketlerinin finansal performanslarının TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmesi. Maliye ve Finans Yazıları, 1(95), 59-78. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mfy/issue/16285/17078
Türkoğlu, S. P. (2018). Avrupa ülkelerinin sağlık göstergelerinin topsıs yöntemi ile değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. https://doi.org/10.11616/asbed.v18i38800.459468
Velasquez, M., & Hester, P. T. (2013). An analysis of multi-criteria decision making methods. International Journal of Operations Research, 10(2), 56-66.
Yaralıoğlu, K. (2011). TOPSIS yönetimi, Dokuz Eylül Üniversitesi web sitesi.
Wang, J. J., Jing, Y. Y., Zhang, C. F., & Zhao, J. H. (2009). Review on multi-criteria decision analysis aid in sustainable energy decision-making. Renewable and sustainable energy reviews, 13(9), 2263-2278. https://doi.org/10.1016/j.rser.2009.06.021
Wang, Y. J. (2009). Combining grey relation analysis with FMCGDM to evaluate financial performance of Taiwan container lines. Expert Systems with Applications, 36(2), 2424-2432. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2007.12.027

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ