Ortadoğu’daki Yaratılış Mitoslarında Hava, Su ve Toprak Fenomenleri

Yaratılış, geçmişten günümüze en çok merak edilen konuların başında gelmektedir. İnsanlar, içinde yaşadıkları dünyanın ve kendilerinin nasıl yaratıldıklarına daima ilgi göstermişlerdir. Doğal olarak konuyla ilgili pekçok anlatım türü gelişmiştir. Ortadoğu coğrafyası bu anlatımların en eski ve en özgün olanlarına ev sahipliği yapmaktadır. Bu sayede, birbirine benzer kültürel ve dinî aktarımların izlerini sürmek mümkün hâle gelmektedir. Özellikle yaratılış konusunda kimi fenomenlerin çeşitli kültürlerde birbirine benzer şekilde kullanıldığı görülmektedir. Bunların en fazla dile getirilenleri hava, su ve toprak fenomenleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla bu çalışma hava, su ve toprak olguları üzerinden yaratılış hadisesine odaklanmaktadır. Hem mitolojik hem de dinî geleneklerde bu olgular önemli bir yer almaktadır. Bu çalışmada Ortadoğu kültürlerinin yaratılış mitoslarına değinilerek bu mitoslar arasındaki benzerlik ve farklılıklar tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca bu mitoslardan tek tanrılı dinlere kaynaklık eden kimi kültürel fenomenler üzerinden Ortadoğu dinsel düşüncesi anlaşılmaya çalışılacaktır. Özellikle en erken medeniyetler olan Sümer, Babil, Mısır mitolojilerinde yer alan yaratılış öyküleri ele alınacak ve bu mitlerdeki su, hava ve toprak fenomenleri irdelenecektir. Ayrıca İbranî dinî geleneğinin bu mitoslardan ne ölçüde etkilendiği saptanmaya çalışılacaktır. Ortadoğu coğrafyasında doğup yayılan Hıristiyanlık ve İslam’daki yaratılış hadisesinde de söz konusu fenomenlerin etkisi incelenecektir. Bu çalışmanın sınırlarını belirleyen bölgede yaygın olan mit ve dinler, çoğunlukla tarihi karşılaştırma metoda ve fenomenolojik yönteme göre ele alınacaktır

Phenomenon of Air, Water, and Soil in Creation Myths of Middle East

Creation is one of the most curious subjects from past to present. Human beings always show an interest in how the world they live in and they are created. Naturally, many types of narration have developed on the subject. The geography of the Middle East is home to the oldest and most original of these narratives. In this way, it becomes possible to trace of similar cultural and religious transfers. It is seen that some phenomena, especially about creation, are used similarly in various cultures. The most frequently mentioned them are the phenomena of air, water and soil. Therefore, this study focuses on the event of creation through the phenomena of air, water and soil. These phenomena take an important place in both mythological and religious traditions. In this study, the similarities and differences between myths will be determined by referring to the myths of the creation in the Middle Eastern cultures. In addition, the religious thought of the Middle East will be tried to be understood through some cultural phenomena that are the source of monotheistic religions among these myths. Especially, the creation stories of Sumerian, Babylonian, Egyptian mythologies, which are the earliest civilizations, will be discussed and the phenomena of water, air and soil in these myths will be examined. Besides, it will be tried to determine how the Jewish tradition -as the earliest monotheistic religion- was affected by these myths. The effect of these phenomena will be examined on the creation story in Christianity and Islam, which was born and spread in the Middle East. The myths and religions, which are common in this region and define the boundaries of this study, will mostly be discussed according to historical comperative method and phenomenological method

PDF

___

Agitoğlu, N. (2015). Peygamberimizin (SAS) dilinden Hz. Âdem. Kitâbi Yayınları.
Armstrong, K. (2006). Mitlerin kısa tarihi (Çev. D. Şendil). Merkez Kitaplar.
Arslan, A. (2006). İlkçağ felsefe tarihi 1: Sokrates öncesi Yunan felsefesi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınevi.
Arslan, A. (2008). İlkçağ felsefe tarihi 4: helenistik dönem felsefesi: Epikurosçular stoacılar septikler. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınevi.
Aydemir, A. (1979). Tefsirde İsrailiyat. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Batuk, C. (2006). Mitoloji ve tarihsellik: Hıristiyanlığın asli günah mitinin tarihsel dönüşümü. İz Yayıncılık.
Bilmen, Ö. N. (1964). Kur'anı Kerim'in Türkçe meâli âlisi ve tefsiri. C. 3. Bilmen Yayınevi.
Black, J. & Green, A. (2003). Mezopotamya mitoloji sözlüğü. Tanrılar, ifritler, semboller. Aram Yayıncılık.
Bottéro, J. & Kramer, S. N. (2017). Mezopotamya mitolojisi (Çev. A. Tümertekin). İş Bankası Kültür Yayınları.
Bratton, F. G. (1995). Yakın Doğu mitolojisi (Çev. N. Muallimoğlu). MÜİFV. Yayınları.
Çağrıcı, M. (2013) Yaratma, DİA, Cilt 43: 324-329.
Çayır. M. (2020). Eski Mezopotamya mitolojisinde insanın yaratılışı, Antropoloji (39), 98-102.
Çığ, M. İ, (2016). Kur'an, İncil ve Tevrat'ın Sümer'deki kökeni. Kaynak Yayınları.
Çoban, B. Z. (2015). Anadolu, Mısır ve Mezopotamya dinleri. B. Adam (Ed.), Dinler Tarihi El Kitabı (503-524). Grafiker Yayınları.
Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin ana hatları. Kabalcı Yayınevi.
Delaney, C. (2014). Tohum ve toprak. İletişim Yayınları.
Demir, Ş. (2019). Mitoloji Kur’an kıssaları ve tarihi gerçeklik. Beyan Yayınları.
Demirci, K. (2017). Eski mezopotamya dinlerine giriş. Ayışığı Yayıncılık.
Eliade, M. (1994). Ebedi dönüş mitosu (Çev.Ü. Altuğ). İmge Kitabevi.
Eliade, M. (2001). Mitlerin özellikleri (Çev. S. Rifat,). Om Yayınevi.
Eliade, M. (2012). Dinsel inançlar ve düşünceler tarihi 1 (Çev. A. Berktay). Kabalcı Yayınevi.
Erdal, T. (2018). Türk ve dünya mitlerinde insanın yaratılışı ve toprak. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (61), 113-126.
Esin, O. (2018). İnanç temelinde suyun yaradılış düşüncesi ve geleneksel yapı üzerindeki etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(58), 61-69.
Gül, A. (2014). Su kültü ve tufan. H. Gündoğar, Ö. A. Yıldırım ve M. A. Az (Ed.), Uluslararası Hz. Nuh ve Cudi Dağı Sempozyumu içinde (183-194). Şırnak Üniversitesi Yayınları.
Gündüz, Ş. (2018). Mitoloji ile inanç arasında. HİKAV Yayınları.
Graves, R. & Patai, R. (2009). İbrani mitleri: tekvin-yaratılış kitabı. (Çev. U. Akpur). Say Yayınları.
Halefullah, M. A. (2017). Kur’an’da anlatım sanatı ve el-fennu’l-fasasî. (Çev. Ş. Karataş). Ankara Okulu Yayınları.
Harmanşah, Ö. (2020). Eski Yakındoğu'da kent, bellek ve anıt. (Çev.F. Yavuz). KÜY.
Hart, G. (2007). Mısır mitleri (Çev. M. S. Türk). Phoenix Yayınları.
Heidel, A. (2000). Enuma Eliş: Babil yaratılış destanı (Çev. İ. Birkan,). Ayraç Yayınevi.
Hooke, S. H. (1993). Ortadoğu mitolojisi (Çev. A. Şenal,). İmge Kitabevi.
Jackh, E. (1952). Delimitation of the Middle East. E. Jackh (Ed.), Background of the Middle East (pp. 1-4). Cornell University Press.
Kocabaş, Ş. (2004). Kuran'da yaratılış. Pınar Yayınları.
Korpel, M. C. A. (1999). Creator of all. K. Van Der Toorn, B. Becking ve P. W. V. d. Horst (Eds.) Dictionary of Deities and Demons in the Bible. W. B. Eerdmans Publishing.
Kramer, S. N. (2002a). Tarih Sümer'de başlar (Çev. H. Koyukan): Kabalcı Yayınevi.
Kramer, S. N. (2002b). Sümerler (Çev. Ö. Buze). Kabalcı Yayınevi.
Kramer, S. N. (1999). Sümer mitolojisi (Çev. H. Koyukan). Kabalcı Yayınevi.
Kuhrt, A. (2010). Eski Çağ'da Yakındoğu 1 (Çev. D. Şendil). Türkiye İş Bankası Yayınları.
Kutsal Kitap. (2016). Kitabı Mukaddes Şirketi.
López-Ruiz, C. (2012). Tanrılar doğduklarında: Yunan kozmogonileri ve Yakındoğu (Çev. H. Koyukan). İthaki Yayınevi.
Malinowski, B. (2000). Büyü, bilim ve din (Çev. S. Özkal). Kabalcı Yayınevi.
Morford, M. P. O. & Lenardon, R. J. (2003). Classical mythology. Oxford University Press.
Ocak, A. Y. (2009). İslâm’ın temel inançları etrafında oluşan “mitolojik” kültür: “İslâm mitolojisi” yahut İslâm ilahiyatının ihmal edilmiş önemli bir sorunsalı (bir “mise-en-question” denemesi). Milel ve Nihal, 6 (1), 137-163.
Örnek, S. V. (2000). 100 Soruda ilkellerde din, büyü, sanat, efsane. Gerçek Yayınevi.
Öztürk, M. (2012). Kıssaların dili. Ankara Okulu Yayınları.
Öztürk, M. (2015). Kur'an-ı Kerim meali. Anlam ve yorum merkezli çeviri. Ankara Okulu Yayınları.
Öztürk, M. (2016). Kur'an ve yaratılış. KURAMER.
Pollock, S. (2017). Antik Mezopotamya (Çev. Burak Esen). Sümer Yayıncılık.
Sina, İ. & Tufeyl, İ. (2004). Hay bin Yakzan (Çev. M. Ş. Yaltkaya ve B. Reşid) Yapı Kredi Yayınları.
Soury, J. (2008). Karşılaştırmalı mitoloji ışığında İsrail dini (Çev. H. Güngör ve İ. Açmaz). IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Taş, İ. (2002). İslam öncesi Türk düşüncesinde kozmogoni kozmoloji. Kömen Yayınları.
Tuğrul, S. (2010). Ezeli kutsal, edebi kurban. İletişim Yayınları.
Tunç, İ. & Çelebi, N. (2019). Ortadoğu coğrafyasında yaratılış mitosları. Mehmet Hakkı A. vd. (Ed.), III. Uluslararası Bilimler Işığında Yaratılış Kongresi Sempozyum Kitabı (583-598). Iğdır Üniversitesi Yayınları.
Vos, R. L. (1999). Atum. K. Van Der Toorn, B. Becking ve P. W. V. d. Horst (Eds.) Dictionary of Deities and Demons in the Bible. W. B. Eerdmans Publishing.
Yılmaz, D. (2018). Doğudan batıya tanrıların dönüşümü: tanrıça İnanna Athena'ya nasıl dönüştü. E. Kökdemir ve A. G. Fidan (Ed.), Doğu ve Batı Mitolojileri (191-205). Delta Kültür Yayınevi.
Yonar, G. (2018). Yaratılış mitolojileri. Ötüken Neşriyat.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ