Mitolojik Kökenli Doğaüstü Varlıkların Deyimlere Yansıyan Özellikleri

Hem dildeki en az çaba ilkesinin işlemesine katkıda bulunan hem de dilin estetik yönüne hizmet eden deyimler, dillerin söz varlıklarının önemli ögeleri arasındadır. Çeşitli kaynaklardan beslenen bu kalıplaşmış ifadelerin, toplumların gelenekleri, inançları, yaşayışları, uygulamaları ile de yakından ilgisi bulunmaktadır. Bu özelliği dolayısıyla kültürel kod niteliği taşıyan deyimlerin önemli kaynaklarından biri de mitolojidir. Halk inanışlarında varlık bulan pek çok mitolojik unsur, deyimlerde yaşamaktadır. Bu çalışmada da hem mitoloji çalışmalarına hem de deyimlerin anlamlarıyla ilgili araştırmalara katkı sağlaması amacıyla Türkiye Türkçesinde kullanılan mitolojik kökenli doğaüstü varlık adlarıyla kurulmuş ya da bu varlıklara gönderme yapan deyimler ele alınmıştır. Bu kapsamda Ağırlık, Anka / Zümrüdüanka, Azrail, cadı, canavar, cin / ecinni, Çarşamba Karısı, dağ anası / dağlar anası, dev, dev anası, Devlet Kuşu / Talih Kuşu, ejder / ejderha, Gulyabani, Hızır, huri, İfrit, melek, peri, şeytan, Tepegöz, zebani adlı varlıkların deyimlere yansıyan özellikleri incelenmektedir. Söz konusu varlıkların, deyimlerde fiziksel özellik ya da görünümleri (huri gibi, dev anası vb.), davranış ve huyları (Gulyabani gibi tepesine binmek, İfrit kesilmek vb.), yaşadıkları ya da bulundukları yerler (şeytanın yattığı yeri bilmek, in cin top oynamak vb.) dolayısıyla yer aldıkları görülmüştür. Doğaüstü varlıkların ilgili özelliklerinin bilinmesi, deyimlerin anlamlandırılmasında etkili olmaktadır. Bu da deyimler çözümlenirken mitolojiye dair art alan bilgisine de sahip olmak gerektiğini göstermektedir.

Features of Supernatural Creatures Originating from Mythology Reflected in Idioms

Idioms that both contribute to the operation of the principle of least effort in the language and serve the aesthetic aspect of the language are among the important elements of the vocabulary of languages. These formulaic expressions fed from various sources are closely related to the traditions, beliefs, lifestyles and practices of societies. One of the important sources of idioms that have the characteristics of a cultural code because of this feature is mythology. Many mythological elements that exist in folk beliefs live in idioms. In this study, idioms that were established with the names of supernatural creatures originating from mythology or that refer to these creatures used in Turkey Turkish were discussed in order to contribute to both mythology studies and researches on the meanings of idioms. In this context, the characteristics of the supernatural creatures named Ağırlık, Anka / Zümrüdüanka, Azrail, cadı, canavar, cin / ecinni, Çarşamba Karısı, dağ anası / dağlar anası, dev, dev anası, Devlet Kuşu / Talih Kuşu, ejder / ejderha, Gulyabani, Hızır, huri, İfrit, melek, peri, şeytan, Tepegöz, zebani reflected in idioms are examined. It has been seen that the said creatures are included in idioms because of their physical properties or appearances (huri gibi, dev anası etc.), behaviors and habits (Gulyabani gibi tepesine binmek, İfrit kesilmek etc.), the places they live or are in (şeytanın yattığı yeri bilmek, in cin top oynamak etc.). Knowing the relevant features of supernatural creatures is effective in making sense of idioms. This shows that while analyzing idioms, it is necessary to have background knowledge about mythology.

___

Turkish Studies - Language and Literature-Cover
  • ISSN: 2667-5641
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 2006
  • Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ