Salih GÜLERER

Hurşit ile Mahmihri Hikâyesinin Arketipik Yapısı Üzerine Bir İnceleme

İlk örnek, özgün model, ilk tip gibi anlamlara gelen arketip, kültürleri oluşturan yapı taşları gibidir. Arketipler bir araya gelerek yeni kavramlar oluşturur ve bilince mitler, rüyalar, hikâyelerdeki semboller yoluyla gelirler. Analitik psikolojinin kurucusu olan Jung’a göre insanlarda bilinç, bireysel bilinçdışı ve kolektif bilinçdışı mevcuttur. Kolektif bilinçdışında İnsanların soyaçekim yoluyla atalarından getirdiği ve farkında olmadan taşıya geldiği destan, masal gibi kültürel olgular da bulunmaktadır. Toplumların ürettiği kültürel ürünlerden biri de halk hikâyeleridir. Sohbet ortamlarında hikâyeci âşık denilen anlatıcılar tarafından aktarılmıştır. Zamanla yazıya geçirilmiş hikâyeler bireysel ürünler gibi görünseler de yaratıcısı aslında halktır. Hikâye gerçekçiliğe olan eğilimiyle destan, masal gibi içerisinde olağanüstülüğü çokça barındıran türlerden ayrılmaktadır. Bu anlamda hikâyedeki olağanüstülük ihtiyar adam arketipi olarak ortaya çıkar. Bu arketipin işlevi; elma vererek çocuk sahibi olmak ve kahramanın rüyasında âşık olmasını ve âşıklık kazanmasını sağlama; zor durumlarda kahramana yardım etmek gibi sınırlı sayıdadır. Konuları bakımından aşk ve kahramanlık hikâyeleri olarak ikiye ayrılır. Aşk konusunu işleyenlerden biri de Hurşit ile Mahmihri hikâyesidir. Çalışmada amaç, Hurşit ile Mahmihri hikâyesinde yer alan arketiplerin çıkarılmasıdır. Yöntem olarak metin merkezli halkbilim kuramlarından “Psikoanalitik Halkbilim Kuramı” kullanılmıştır. İncelenen hikâyede C. Gustav Jung’un bireysel bilinçdışı ve kolektif bilinçdışında yer alan ihtiyar adam, anima, bireysellik, persona, gölge ve ben arketipleri olduğu tespit edilmiştir

An Examination On The Archetypa Structure Of Hursit And Mahmihri Folktale

Archetype, which means first example, genuine model, first type; is like the structres that forms cultures. Archetypes creat new notion by gathering and they come to the conscious via myths, dreams and symbols in folktales. According to Jung who is the founder of analytic psychology, humans have the conscious, the personal unconscious and the collective unconscious. In the collective unconscious, there are culturel phenomenons which has brought from their fathers by atavism unwittingly beared by the people, like saga and tale. One of the culturel products which produced by the societies is folktales. It’s been transferred by the storyteller minstrel in the chat environment. Even though the stroies which were transferred to the writing look like the individual products, the creator is the society. Story separates from the types likesaga and tale which includes preternaturalnes. The preternaturalnes makes up as the old man archetype in the story. The function of this archetype is limited like; having a baby by giving an apple, providing to be a minstrel and falling love iin the dream and helping hero in the times of trouble. It’s splited up in recognition of the topics as love and epic stories. One of the story which treats the love topic is Hursit and Mahmihri. The goal of the work is to determine to archetypes in Hursit and Mahmihri. As the method, “Psychoanalytic Folklore Theory” which is one of the text-based folklore theoy is used. In the story examined, C. Gustav Jung’s; old man, anima, individuality, persona, shadow and me archetypes in the personal unconscious and collective unconscious were detected.

PDF

___

Abraham, K. (2017). Rüyalar ve Mitler, (Çev: Emine Nur Gökçe), Pinhan Yayıncılık.
Alay, O. (2012). Evvel mi Gelsin Sonra mı? Masalı ile Gündeşoğlu Halk Hikâyesinin Arketipsel Tahlili, Milli Folklor Dergisi, 24(96), 58-66.
Campbell, J. (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, (Çev.: Sabri Gürses), Kabalcı Yayınevi.
Duymaz, A.- Sakaoğlu, S. (1996). Hurşit ile Mahmihri Hikâyesi, Kültür Bakanlığı Yayınları.
Geçtan, E. (1998). Psikanaliz ve Sonrası, Remzi Kitabevi.
Gülerer, S. (2020). Türk Halk Hikâyelerinde İhtiyar Adam Arketipi, Sosyal Bilimler Dergisi (The Journal of Social Sciences), 7(44), 166-185.
Gürgen, F. (1973). Hurşit ile Mahmihri, Sağlam Kitabevi.
Gürses, İ. (2007). Jung’cu Arketip Teorisi Bağlamında Tasavvufî Öykülerin Değerlendirilmesi: Simurg Örneği, T.C. Uludağ Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(1), 77-96.
Irmak Y.- Ava, U. (2017). Âşık Garip Hikâyesinde Arkatipsel Sembolizm, Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6(13), 16-28.
Jung, C. G. (2011). Dört Arketip, (Çev.: İhsan Kırımlı), Sayfa Yayınları.
Jung, C. G. (2016). Analitik Psikoloji Üzerine İki Deneme, (Çev.: İsmail Hakkı Yılmaz), Pinhan Yayıncılık.
Jung, C. G. (2017). Rüyalar, (Çev.: Aylin Kayapalı), Pinhan Yayıncılık.
Jung, C. G. (2018). Jung ve Arketip Kavramı, (Çev.: Sercan Karahanlı), Mavi’nin Not Defteri Yayınevi.
Jung, C. G. (2019). Dönüşüm Sembolleri, (Çev.: Firuzan Gürbüz Gerhold), Alfa.
Kitabı Mukaddes Eski ve Yeni Ahit (Tevrat ve İncil) (1993), Kitabı Mukaddes Şirketi.
Kur’an-ı Kerim Meâli (2010) (Haz.: Altuntaş, Halil/Şahin Muzaffer), Diyanet İşleri Başkanlığı Dini Yayınlar Dairesi Başkanlığı.
Sigmund, F. (2000). Rüyaların Yorumu I, (Çev.: Selçuk Budak), Öteki Yayınevi.
Sigmund, F. (2000). Psikanaliz Üzerine, (Çev.: Kâmuran Şipal), Cem Yayınevi.
Rank, O. (2016). Kahramanın Doğuş Miti, Mitolojinin Psikolojik Yorumu, (Çev.: Gökçe Yavaş), Pinhan Yayıncılık.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: 4
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ