Ağızlardan Yazı Diline Sözcük Kazanımı: “Link” Yerine İlek, “Linklemek” Yerine İleklemek

Bu çalışmada, ana dilimizi yabancı dillerin istilasından korumak için alıntı sözcükler yerine ağızlardaki sözcüklerin kullanılmaya uygun güçte (potansiyelde) olduğunun bir örneği verilmiştir. Türkçeye İngilizceden girmiş “link” ve ondan yapım ekiyle türetilmiş “linklemek” sözcükleri yerine Türkiye Türkçesi ağızlarında özellikle Aydın ve yöresinde kullanılan “ilek ve ileklemek” sözcükleri önerilmiştir. İncir tarımında, “Meyvenin tutup gelişebilmesi için ilek meyvelerindeki çiçek tozlarının ‘ilek’ arıcığı tarafından incire taşınması gerekir. Bunun gerçekleşebilmesi için erkek ağaçlardaki ilek meyvelerinin dişi incir ağaçlarına asılması işlemine ‘ilekleme’ denir. ‘İlek’ meyveleri ‘ilek’ fileleri içerisine konur ve ağaçlara, toplama kolaylığı nedeni ile, tel kancalar vasıtasıyla asılır.” Bu tanım verilerek yaklaşık 50 kişi ile bir sormaca (anket) yapılmış ve dilimize İngilizceden girmiş olan “link” ve ondan Türkçe yapım eki ile türetmiş olduğumuz “linklemek” yerine “ilek” ve “ileklemek” sözcüklerinin kullanılmasının uygunluğu araştırılmıştır. Çalışma sonucunda genel kanaatin olumlu olduğu görülmüştür. Önerilen “ilek” sözcüğü hem ses hem de anlam olarak benzediği “link” yerine çok rahat kullanılabilecek güçtedir. “Link” yerine “bağlantı adresi” veya sadece “bağlantı” sözcükleri de kullanılabilmektedir. Ancak her ikisi de çok uzun ve birçok başka anlama da sahip olan sözcüklerdir. Ağızlarda temelde sadece bir anlamı olan “ilek” sözcüğünü ulusal dilde internetteki “bağlantı adresi” anlamında kullanmaya başlarsak bu, dilimizi ayrıntıları verebilme açısından zenginleştirerek yabancı dil istilalarına karşı güçlendirecektir.

Acquiring Word from Local Dialects to Written Language: “İlek” Instead of “Link” and “İleklemek” Instead of “to Link

In this study to keep our native language safe from invasion of foreign languages, one examlple is given such that using words from local dialects has potential suitable for use instead of using borrowed words. Instead of using “link” borrowed from English and “linklemek,” which is derived with Turkish affix, the use of “ilek” and “ileklemek” is proposed, which are in use in Türkiye’s Turkish local dialects especially in Aydın and its region. “In cultivated figs in order to set edible fruit it must be a transfer of polen from caprifig (ilek) fruits bearing male trees to female fruits by a fig wasp (ilek arıcığı). The process of hanging the fruits of the male trees on the female fig trees is called 'caprification' (ilekleme). Caprifig (Ilek) fruits are put into nets and hanged on trees by wire hooks for easy picking.” After giving this definition, a questionnaire is made with about 50 person and the suitablity of using the word “ilek” and “ileklemek” instead of link, which is taken from English, and “linklemek” which is derived from the word link by adding a Turkish suffix. As a result, the study shows that general comment is seen to be positive. The proposed word “ilek” has a potential of easy use instead of “link,” with which it has similarity in phonation and meaning. Instead of “link” the words “bağlantı adresi” or only “bağlantı” are also used. However, these words are both long and have also many other meanings. If we use the word “ilek,” which has mainly only one meaning, in the meaning of “bağlantı adresi” (link) in the internet, our language will be enriched in terms of giving details and fortified against foreign language invasions.

___

  • Arpacı, S., Konak, R., and Çiçek, E. (2018), A national value: Turkish figs, XXXth International Horticultural Congress, 12-16 August 2018.
  • Gülver, Y. F. (2017), Yerel Dilden Ulusal Dile Kazanım Örneği: Link Yerine İlek, Linklemek Yerine İleklemek, Yayınlanmamış Araştırma Raporu, Gebze Teknik Üniversitesi (Danışman: Prof. Dr. Tülay Tıkansak Karadayı)
  • Köksal, A. (1981), Bilişim Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları.
  • Kösoğlu, İ. (2008), Sarılop İncir (Ficus carica L.) Çeşidinin Kurutulmuş Meyvelerinde Fumonisin Varlığının Araştırlması, İzmir, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
  • Kösoğlu, İ. (2017), İncir İlekleme, Erişim tarihi: 20.06.2017, http://arastirma.tarim.gov.tr/incir/Lists/KutuMenu/Attachments/9/%C4%B0lekleme% 20Nedir.pdf
  • Uysal, H. (2013), “Yabancı Terimleri Türkçeleştirmede Uygulanan Yöntem ve İlkeler (1932-1950 Arası),” Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı (Yeni Türk Dili) Anabilim Dalı, Yüksek Lisan Tezi.
  • [TDK-Derleme] Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu, “Linklemek, 1977. Cilt: 9 L-R ( la - rüzgârlık); İlek, iğlek, ileklemek, 1974. cilt: 7, H-İ (haabire - izvent).
  • [TDK-GTS] TDK Güncel Türkçe Sözlük: ilek, Erişim tarihi: 20.06.2017.
  • [TDK-Haberler] “Uluslararası Türk Dili Kurultayının Açılış ve Ödül Töreni Yapıldı,” Erişim tarihi: 19.06.2017 http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=803&catid=34“