YEŞİLÇAM DÖNEMİNDE VAN’IN SİNEMA KÜLTÜRÜ

İletişim ve güzel sanatlar fakültelerinin sayılarındaki artışa bağlı olarak sinema konusunda yapılan teorik çalışmaların sayıca arttığı yadsınamaz bir gerçek haline gelmiştir. Türk sinemasının geçmişi ve bugünü pek çok akademisyen ve sinemasever tarafından mercek altına alınmış, yeni ve eski çok sayıda film, konuları, üslupları, ideolojileri, türleri, yönetmenleri ve filmlerdeki herhangi spesifik bir konunun temsili gibi pek çok açıdan incelenmiş, filmler belli araştırma yöntemlerine dayanarak analiz edilmiş ve sonuçta teorik anlamda ciddi bir külliyatoluşmaya başlamıştır. Bu tür teorik çalışmaların önemine rağmen Türk sineması alanında yapılan saha çalışmalarının sayıca geride kaldığı da aşikardır. Durumun eşitlenmesi gibi bir zorunluluk bulunmasa da, saha çalışmalarının sağlayacağı katkıların da göz ardı edilmemesi gerektiği düşünülmektedir. Belli bir pilot bölgeyi temel alarak elde edilen verilere dayanan saha çalışmalarının, bu bölge özelinde yaşanan sorunlara pratik yanıtlar getirebilme potansiyeli bulunmaktadır. "Yeşilçam Döneminde Van'ın Sinema Kültürü" isimli çalışma da bu açıdan önemli görülmüştür. Elde edilen sonuçların Van ilinde sinemanın gelişimine ilişkin somut bilgiler sağlaması ve başka araştırmacılar için yol gösterici olması amaçlanmıştır. Bu tür bir çalışmada, önceki dönemlere ışık tutacak araştırmalara ya da en azından kanıt niteliğindeki resmi belgelere ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak çalışma süresince yapılan araştırmalarda ciddi bir kaynak sıkıntısı ile karşı karşıya kalınmıştır. Bu sorun çalışmanın görüşme tekniğine dayalı olarak gelişmesini zorunlu kılmıştır. Bu nedenle de gerek dönemin eski sinema salonu sahipleri gerekse sinema ve sanata ilgisiyle tanınmış Vanlılar ile görüşmeler yapılarak elde edilen bilgiler betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiş, sonuçlar da Türkiye'nin o dönemlerdeki genel sosyo-politik ve sosyo-kültürel durumu ile ilişkilendirilerek yorumlanmıştır. Çalışmanın 'giriş' bölümünde çalışmanın amacı, önemi ve kapsamı belirtilmiş ardından çalışma sırasında karşılaşılan sorunlar ve sınırlılıklar açıklanmıştır. İkinci bölümde çalışmanın dayandığı 'betimsel analiz yöntemi' ve bu yöntemin kullanılması için veri sağlayacak olan 'yapılandırılmamış görüşme tekniği' kavramları ele alınmış söz konusu yöntem ve tekniğin avantaj ve dezavantajları belirtilmiştir. Daha sonraki bölümlerde, yapılandırılmamış görüşme tekniğinin gereklerine uygun olarak belirlenen temalar çerçevesinde Van'ın 1980'li yıllara kadar devam eden sinema kültürü ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sonuç bölümünde ise çalışma boyunca elde edilen veriler, Türk sinemasının geneline ilişkin bilgiler çerçevesinde değerlendirilerek Türkiye'nin genel sosyo-politik durumu ile bağlantılı olarak açıklanmaya çalışılmıştır

VAN’S CINEMA CULTURE IN YEŞİLÇAM PERIOD

The increase in the number of theoretical studies concerning cinema due to the increase in the number of communication and fine arts faculties has been a stubborn fact. Many academics and picturegoers have scrutinised the past and present Turkish cinema; many new and old films have been examined in terms of their subject matters, styles, ideologies, genres, directors or the representation of a specific subject; films have been analysed through certain research methods; and eventually, a theoretically significant literature has started to be created. The significance of these kinds of studies cannot be denied. Yet, it is evident that the number of field studies in Turkish cinema falls behind the pleasing increase in the number of theoretical studies. Although there are no requirements to equalise these numbers, it is believed that the significance of field studies should not be ignored. The field studies based on the data collected from a certain pilot region have the potential to provide practical answers for problems specific to this region. In this respect, the study titled “Van’s Cinema Culture in Yeşilçam Period” is considered significant. With this study, it is aimed to obtain data concerning the development of cinema in Van and also to contribute to the advancement of the field. Such a study necessitates research studies that would offer an insight to previous periods or at least official documents that have evidential value. However, the lack of sources materials has been an important problem during the study. This problem has forced the study to be based predicate mainly on interviews and a descriptive analysis. Therefore, the interviews with the owners of old movie theatres as well as the local people of Van who are famous for their interest in cinema and art have become prominent. The data obtained; is associated with the general socio-political and socio-cultural condition of Turkey in the same periods.In the first part, the aim, importance and scope of the work is defined as well as the limitations and problems faced during the research. In the second part of the work, the advantages and disadvantages of the concepts, ‘descriptive analysis method’ and ‘unstructured interview technique’ that this research is based on are explained. The latter part deals with the cinema culture of Van till 1980s with the help of the topics that are defined. As a conclusion, the data gathered during the reserach is evaluated under the light of the knowledge on Turkish cinema in relation to the social and political situation of Turkey

___

  • ABİSEL, Nilgün, Türk Sineması Üzerine Yazılar, İmge Yay., Ankara, 1994.
  • AYÇA, Engin, “Yeşilçam’a Bakış”, Süleyma Murat Dinçer, Türk Sineması Üzerine Düşünceler, der: Süleyma Murat Dinçer, Doruk Yay., 1996.
  • DALDAL, Aslı, “Toplumsal Gerçekçiliğe Doğru: 1950’lerin Sinema Ortamı”, Film, 2003, sayı:1, s: 43-51.
  • DÜZOVA, Cem, “Dünyada Van”, Van Valiliği Kültür Sanat Dergisi, 1998.
  • IŞIĞAN, İ. Altuğ, “Türkiye’de Film Yapımcılığı”, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara, 1998.
  • IŞIĞAN, I. Altuğ, “Yeşilçam’dan Önce Türkiye’de Sinema Sektörü” Film, 2003, sayı:1, s:32-42.
  • IŞIĞAN, İ.Altuğ, “1970’lerden 1990’lara Türkiye’de Sinema Endüstrisi”, Film, 2003, sayı 2.
  • REFİĞ, Halit, “Türk Sinemasının Yükselişi ve Çöküşü Üzerine Bazı Düşünceler”, Türk Sineması Üzerine Düşünceler, der: Süleyma Murat Dinçer, Doruk Yay., 1996, Ankara.
  • ORMANLI, Okan, “Türk Sinemasında Geçiş Dnemi (1939-1950)”, Sinematürk Aylık Sinema Dergisi, 15 Ekim 2006, sayı 1.
  • ÖKSÜZ, Onur, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne Üyelik Sürecinde Resmi Söylem Karşısında Sivil Toplum Söylemi:1990 Sonrasına Eleştirel Bir Bakış, Ege Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayımlanmamış doktora tezi, 2008.
  • ÖZÖN, Nijat, Türk Sinema Tarihi (1896-1960), Doruk Yayınları, İstanbul , 2013.
  • TUNÇ, Ertan, Türk Sineması’nın Ekonomik Yapısı (1896-2005), İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, 2006.
  • Erdal Perihan ile 21.08.2010 tarihinde yapılan görüşme.
  • Fevzi Leventoğlu ile 12.05.2010 tarihinde yapılan görüşme.
  • Haşim Kaplan ile 08.08.2010 tarihinde yapılan görüşme.
  • Metin Perihan ile 08.06. 2010 tarihinde yapılan görüşme.
  • Necmi Aslan ile 04. 06. 2010 tarihinde yapılan görüşme.
  • Ümit Kayaçelebi ile 05.07.2010 tarihinde yapılan görüşme