EDEBİYAT NİÇİN İNSANSIZ OLAMAZ?

Edebiyat, mimarî, heykel, resim ve müzikle birlikte beş temel güzel sanat dalından biridir. Malzeme, algı odağı, orijinalite, biçim bakımlarından edebiyatla diger sanat dalları arasında büyük farklılıklar vardır. Bunlara ek olarak, temel içerik ögesi noktasında da edebiyat, öteki sanatlardan ayrılmaktadır. Plâstik ve fonetik sanatlarda insansız içerikli eserler üretilebilirken, edebiyat kapsamında yazılan eserlerde bu mümkün değildir. Dolayısıyla edebiyat, içeriğinde insan ve/ya insanî bir durum barındırma zorunluluğu taşıyan biricik sanat dalıdır. Her sanat dalında, üretilen eser, insanî bir bakış açısının ürünüdür. Bir ressam ya da bir heykeltraş da nonfigüratif nitelikli eserinde insanî bir yönü sembolize edebilir. Ancak edebiyat kapsamındaki insan-eser bağıntısı, içerik ile sanatçı arasındaki dolaylı ilinti ya da içerikte insana ve onun dünyasına yönelik bir sembolleştirme değil; insanın ve ona has özelliklerin, eserin içeriğinde bizzat bulunması durumudur. Edebiyat, insansız olamayışını, bünyesinde bulundurduğu eserlerin içeriğinin 'dille meydana getirilmesi'yle, 'devingenlik taşıması'yla, ve 'zihinselliğe dayanması'yla çalışmanın gerekçelerini oluşturmaktadır. Edebiyat sanatının temel malzemesi olan dil, söz dağarcığı ve grameri ile bütünüyle insan bilincinin ürünüdür. Hareketsiz ve sözsüz bir duruş sergileyen plâstik sanatların aksine edebiyat söz, eylem ve zihin birlikteliğine dayanır. Dilin bir bilinç ürünü oluşu, yine bilince dayalı eylemle birlikte 'edebiyat eserinin insansız olamaması'nı bir koşul konumuna getirir. Bu çalışma, edebiyatın -diğer güzel sanat dalları içerisindeki yeri itibarıyla- insana olan muhtaçlığını/ bağımlılığını üç ayrı ölçüt ışığında irdelemeyi amaçlamaktadır

WHY LITERATURE CANNOT BE WITHOUT HUMAN?

Literature is one of the fine arts together with architecture, sculpture, painting and music. There are great differences between literature and the other branch of arts in terms of material, focus of perception, originality and form. In addition, literature differentiates from the other arts concerning basic content element. While it is possible to create works without human in the plastic and phonetic arts, in literature it is not possible. So, literature is the unique kind of art that has to contain human and humanistic situation. The created works in each branch of art is the product of a humanistic point of view. A painter or a sculptor may also symbolise a humanitarian aspect in their nonfigurative works. However, human-work relation in terms of literature is not a kind of symbolisation for human or its world in the context or indirect relation between the artist and the context, but it is the case of existence of human and its characteristics itself in the work. Literature cannot be without human, it realizes the contents of the works by using language, dispute of dynamism, and based on mentality. So, the mentioned characteristics are the aims of this research. The basic materials of the art of literature, which are language, vocabulary and grammar, are the products of human conscious. Contrary to the plastic arts that are motionless and speechless, literature is based on the unity of speech, motion and mental. Being a product of conscious, together with conscious motion, are a condition for which a work of literature cannot be without human. In terms of the place of literature among the other arts this research is aimed to examine the dependency of literature on human in the light of these three criteria

PDF

___

AKERSON-E. Fatma (2010) Edebiyat ve Kuramlar, İthaki Yayınları, İstanbul.
CAUDWELL, Christopher (1974) Yanılsama ve Gerçeklik, Payel Yayınları, İstanbul.
COHN, Dorrit (2008) Şeffaf Zihinler, çev.: Ferit Burak Aydar, Metis Yayınları, İstanbul.
DİLÇİN, Cem (2005) Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, 8.b., Ankara.
DUPONT, Florence (2001) Edebiyatın Yaratılışı, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
FİSCHER, Ernst (2003) Sanatın Gerekliliği, çev.: Cevat Çapan, Payel Yayınları, 9.b., İstanbul.
FORSTER, E.M. (1985) Roman Sanatı, Adam Yayınları, 2.b., İstanbul.
HEİDEGER, Martin (2011) Sanat Eserinin Kökeni, De Ki Yayınevi, 2.b., Ankara.
İNCE, Özdemir (2001) Şiir ve Gerçeklik, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
KAGAN, Moissej (1982 Estetik ve Sanat, çev.: Aziz Çalışlar, Altın Kitaplar, İstanbul.
KAPLAN, Mehmet (1994) Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 2, Dergâh Yayınları, 2.b., İstanbul.
KAYGI, Abdullah (1998) Edebiyat ve Varlık, 2.b., Kebikeç Yayınları, Ankara.
LUKACS, Georg (1981) Estetik II, çev.: Ahmet Cemal, PayelYayınları, İstanbul.
MORAN, Berna (1999) Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, 10.b., İletişim Yayınları, İstanbul.
OKAY, Orhan (1990) Sanat ve Edebiyat Yazıları, Dergâh Yayınları, İstanbul.
POSPELOV, Gennadiy (1984) Edebiyat Bilimi I, çev.: Yılmaz Onay, Bilim ve Sanat Yayınları, İstanbul.
REDEKER, Horst (1986) Edebiyat Estetiği, çev.: Aziz Çalışlar, Kuzey Yayınları, İstanbul.
REDHOUSE, William (1997) Redhouse English- Turkish Lexicon, 26.b., İstanbul.
SARTRE, Jean-Paul (1982)Edebiyat Nedir?, çev.: Bertan Onaran, Payel Yayınevi, İstanbul.
SAZYEK, Hakan (2008) Abdülhak Şinasi Hisar’ın Romanlarında Özel Yabancılaşma, Akçağ Yayınları, Ankara.
SAZYEK, Hakan (2013) Roman Terimleri Sözlüğü, Hece Yayınları, Ankara.
SCHOPENHAUER, Arthur (2005) İsteme ve Tasarım Olarak Dünya, çev.: Levent Özşar, Biblos Kitabevi, İstanbul.
TUNALI, İsmail(2002) Sanat Ontolojisi, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
UYGUR, Nermi (1969)İnsan Açısından Edebiyat, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul