AVESTA DİLİNİN TARİHİ COĞRAFYASI

Zerdüştîlerin kutsal kitabı olan Avesta'nın nerede ve ne zaman derlendiği hâlâ kesin olarak belirlenememiştir. Avesta metinlerinin tarihsel olaylar karşısındaki suskunluğu, Aryanların geniş bir coğrafyaya dağılmış olması ve Avesta'nın oldukça geç tarihlerde yazıya geçirilmesi, Avestik metinlerin oluştuğu yer ve zamanın belirlenmesini güçleştirmektedir. Bu nedenle Avesta'nın tarihi coğrafyasını belirlemek için Avesta metinlerin söz varlığına, gramer yapısına ve metinlerde bahsedilen toplumsal yapının arkeolojik-tarihsel verilerle mukayesesi yoluna başvurulmaktadır. Avesta üzerinde yapılan gramer incelemeler Avesta dili Sanskrit dili arasında büyük benzerlikler olduğunu ortaya koymaktadır. Avesta'nın G?th?lar adı verilen en eski bölümlerde bu benzerlik daha belirgindir. Bu durum dilbilimcilerin Avesta'nın en eski bölümlerinin Vedalarla çağdaş olduğunu ve Avesta'nın Hindistan'a yakın bir coğrafyada derlenmeye başlandığını düşünmelerine yol açmıştır. G?th?lar'dan sonra yazıldığı düşünülen Vendidad, Yaştlar, Visperad gibi bölümlerde ise Sanskrit dili ile ortaklığın bir ölçüde azalması Aryanların göçler yoluyla birbirlerinden ayrılmasıyla açıklanmaktadır. Bu yayılımın ana hattının kabaca Hindistan'ın KuzeyBatısından İran içlerine doğru olduğu düşünülmektedir. Başlangıçta sadece dilbilimsel kanıtlarla ispatlanmaya çalışılan bu teori zaman içersinde arkeolojik kanıtların da devreye girmesiyle maddi kalıntılarla da desteklenmeye çalışılmıştır. Avesta metinlerinde manzarası çizilen toplumsal hayatın arkeolojik izleri aranmış ve tutarlı baı sonuçlara da ulaşılmıştır. Örneğin Avesta'da en önem verilen hayvanlar olan atların ve köpeklerin insanlarla birlikte gömüldüğü mezarlar ele geçmiştir. Avesta'nın içerik olarak eski bölümleri olan Yaştlar ile İran ve Hazar çevresinin arkeolojik buluntularının örtüştüğü görülmüştür. İran coğrafyasında MÖ XIV. Asırdan itibaren görülmeye başlanan demir aletler de Avesta'da kutsanan demir madeninin bir yansıması olarak yorumlanmış ve Aryan göçleriyle ilişkilendirilmiştir. Avesta'nın görece geç derlenen bölümlerinden Vendidad ise devletleşme aşamasını yansıtmaktadır ve daha ziyade İran'ın siyasal örgütlenme konusunda daha ön plana çıkan eski Med ve Pers veya Parth coğrafyasıyla bağlantılı olduğu tahmin edilmiştir. Özet olarak Bu çalışmada özellikle Avesta'nın gramer yapısı, söz varlığı ve toplumsal manzarası dilbilimsel ve arkeolojik kanıtlar yoluyla incelenerek bu eserin oluşum tarihi ve yeri saptanmaya çalışılmıştır

THE HISTORICAL GEOGHRAPHY OF THE AVESTAN LANGUAGE

The sacred book of Zoroastrians, The Avesta can not be still stated definitely where and when it was collected. The silence of avestan texts towards historical events,the large geographical spread of the Aryans and being too late to handwrite Avesta complicate the determination of place and time which avestan texts created. Therefore,it is applied to the comparison of the social construction into texts with archeological and historical data,to the lexicology of avestan texts,the grammatical structure,in order to indicate historical geography of Avesta. Being examined the grammar of Avesta, the lexicology and the social view at this study, it is managed to determine the date and the place of this work’s creation.It is definite that after years of researches that have been made over The Avesta related to its grammatical background , it is lucid that that language made use of The Avesta demonstrates a great deal of similarities with the Sanskrit . Furthermore; in the old chapters of the Avesta called Gathas show that these similarities much more identical and visible in comparison with known chapters. This situation leads researchers to think that both the oldest parts of the Avesta and the Vedas were written in the mean time at the same era . Moreover; it is thought that the Avesta was compiled in the environment of today’s present time India . It is reckoned that chapters like the Vendidad, Yashts, Visperad have been introduced after the Gathas, additionally, it is explained that immigration of Aryans for some degree influenced resemblence of the languages, such as; The Sanskrit and the language made use of the Avesta. In addition to this, direction of the migrations was from North west India into Iran. At first sight , theory tried to be explained by ethimological perspective, now; after over the yaears is also supported by concrete ,nonabstract branches of science , namely, Archeology . In the text of the Avesta, researchers also found out that sociological life segments took part in the Avesta. For instance, the most sacred animal figure stated in the Avesta was Horse and the other animal figure given importance to was Dogs that all were excavated and found out in graves being near to Iran and Hazar surroundings . Additionally , hand crafted tools made by Iron were also found out in spelchers . Iron as an element and mine , it was stated as sacred in the Avesta texts so; that situation demonstrates that the Avesta was written and compiled by people who took part in the Avesta ;for instance , Iron mine taken advantage of tool making in that area is also initiated with the Aryans so, it gives us a clue that cultural integration also influenced texts of the Avesta. In the late texts of the Avesta, so called; Vendidad reflects stages of being government and political organization of the Iran and the groups which affected the stages of the political developments of Iran, for example; Median, Persian, Parthian. All in all, in this essay grammar structure of the Avesta, its language and its ethimological background and social life patterns were tried to be explained and illuminated with the help of grammatical and archeological concrete evidences in order to target the origin of the Avesta and the time when it was collected

PDF

___

AMMİANUS MARCELLİNUS, Ammianus Marcellinus’s Historia, English Trans. John C.Rolfe, Harward University Press, London Cambridge Massachusetts, MCMXXXV.
BĪRŪNĪ, El-Âsâr’ül Bākiye-Mâziden Kalanlar,Çeviren: Ahsen Batur, Selenge yayınları, İstanbul, 2011.
BUNDAHİSHN (Great) Transletion; Behramgore Tehmuras Anklesaria, Zand-Akash, Iranian or Great Bundahishn, Published for the Rahnumae Mazdayasnan Sabha by its Honorary Secretary Dastur Framroze A. Bode. Bombay, 1954.
DARMESTETER, James, Vendidad From Sacred Books of the East, American Edition, 1898. DĒNKARD, Translated by E. W. West, from Sacred Books of the East, Oxford University Press, 1897.
ELIADE M, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi Cilt I, Taş Devrinden Eleusis Mysteria’larına, Çeviren Ali Bektay, Kabalcı Yayınevi 2003, İstanbul.
FARROKH, K, Sasanian Elite Cavalry, Osprey Publishing, New York, 2005.
FİRDEVSİ, Şehname Cilt I, Çeviren: Necati Lugal, MEB Yayınları, İstanbul, 1994.
FRYE, N. Richard, Antik Çağlardan Günümüze Orta Asya Mirası, Çevirenler: Füsun-Tunç Tayanç, Arkadaş Yayınları, Ankara 2009.
GHIRSHMAN, Roman, Iran From the Earliest Times to the Islamic Conquest, Penguin Boks, Mitcham, Victoria, 1961.
HERODOTOS, Herodot Tarihi, Çeviren: Müntekim Ökmen, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1973.
HERZFELD, Ernst E, Archaeological History of Iran, Oxford University Press, London, 1934.
HERZFELD, Ernst E, Iran in the Ancient East, Oxford University Pres, London New York, 1941.
İBN’ÜL ESİR, El Kâmil Fi’t Tarih Cilt 1,Çevirenler: A. Ağırakça, A. Özaydın, Y. Apaydın, Z. Tüccar, B. Eryarsoy, Gümüş Basımevi, İstanbul, 1985.
JACKSON, A.V. Williams, A Avesta Grammar in Comparasion with Sanskrit, Stuttgart, W Kohlhammer, 1892.
JACKSON, A.V. Williams, Avesta Reader First Series Easier Texts, Notes, And Vocabulary, Stuttgart, W Kohlhammer, 1893.
KANGA, Kavalji Edalji, Engilish-Avesta Dictionary,Bejamji Ardeshir Dastoor Prize Essay, Bombay, 1909.
MC KENZIE,D.N, A Concise Pahlavi Dictionary, Oxford University Press, London, 1986.
MALLORY, J.P, Hint Avrupalıların İzinde, Dil, Arkeoloji ve Mit, Çev. Müfit Günay, Dost Yayınları, Ankara, 2002.
MEVLANA, Mesnevî Cilt V, Nahifî Tercümesi MEB Yayınları, İstanbul, 2000
MILSS, L.H. Sacred Books of the East, American Edition, 1898.
OKLADNİKOV, A.P, “Tarihin Şafağında İç Asya”, Çeviren: A. Şenel, Erken İç Asya Tarihi. Ed: Denis Sinor, İletişim Yayınları, İstanbul, 2000.
SIMS-WILLIAMS, Nicholas, Bactrian,http://www.olc.pku.edu.
SIMS-WILLIAMS, Nicholas, Bactrian Documents from Ancient Afghanistan, 1997, http://www.gengo.l.u-tokyo.ac.jp/~hkum/bactrian.html,
SKJÆRVØ, P.O, Aramaic in Iran, Aram Peridiocal, Vol 7, The Aramaeans, 1995.
SKJÆRVØ, P.O “Avestan Quotations in Old Persian? Literatiy Sources of the Old Persian Inscriptions”, Irano-Judaica IV, Jerusalem, 1999.
SKJÆRVØ, P.O. “The Videvdad: its Ritual-Mythical Significiance” The Age of The Parthian, Ed.V.Sarkosh Curtis and S. Stewart. The Idea of Iran Vol 2. London Middle East Institue.2007.
TARAPOLOREWALA Irach J.I,Zerdüşt Dini, Zerdüşt’ün Gathaları Üç Unutulmuş Din, Mitraizm, Maniheizm, Mazdakizm, Çev. Nice Damar, Avesta Yayınları, İstanbul 2009.
TOLMAN Herbert Cushing, A Guide to the Old Persian Inscriptions, American Book Company, New York, Cincinati,Chicago,Boston, Atlanta, 1893.
WIESEHOFER, Josef, Antik Pers Tarihi, Çev. Mehmet Ali İnci,Telos Yayınları,İstanbul, 2003
ZERDÜŞT, Avesta, Zerdüştilerin Kutsal Metinleri, Çev. Fahriye Adsay, İbrahim Bingöl, Avesta Yayınları, İstanbul, 2102.