ZİLE ELBAŞOĞLU CAMİİ’NİN SIVALAR ALTINDA KALAN GİZEMİ

Tokat Zile'de Elbaşoğlu Ahmet Ağa tarafından 1801 yılında inşa ettirilen, düzgün kesme taş mimarisi, kitabeleri ile dikkat çeken, kareye yakın dikdörtgen planlı Elbaşoğlu Camii yöredeki ahşap destekli ve ahşap tavanlı cami örneklerinden biridir. 2011 yılına kadar duvarları ve tavanındaki, hatta mihrap, ahşap destek, ahşap sütunce, ahşap mahfil, galeriler yani kısaca caminin tüm ahşap unsurları tatlı-kireç sıva üzerine yağlıboya ile kaplıydı. 2011 yılında çatıdan akan sulardan dolayı yapılan basit onarım sırasında tesadüfen düşen sıva altında kalem-işi süslemeler ve ahşap dekorasyon örneklerinin çıkması üzerine onarım durdurulmuş ardından Vakıflar Genel Müdürlüğü idaresinde yapılan temizlik ve raspa işlemleriyle caminin iç mekanındaki zengin kalem-işi örnekleri, ahşap dekorasyon örnekleri ile sıva altında kalan gizem ortaya çıkarılmıştır. Harim kısmında duvarların üst örtü ile birleştiği noktalar siyah zemin üzerine sülüs-hat ile yazılmış ayet kuşağının yer aldığı bir içbükey bordürle çerçevelenmiştir. Ayet kuşağının üstündeki pervazlarla yükseltilen tavanın köşeleri çıtaların çakılması sonucu oluşturulmuş, üçgen yüzeylere bölünmüş ve böylece ortada sekizgen bir alan oluşturulmuştur. sekizgenin tam ortasında yer alan sekizgen formlu göbek, oyma tekniği ile işlenmiş, barok karakterli bitkisel motiflerle dekore edilmiştir. Tavanın dört köşesinde aşırı plastik bitkisel kabartmaların dekore ettiği üçgen panolar yer alır. Duvarlarda bitkisel motifli kalem-işi süslemeler, mahfil, minber, sütunce gibi ahşap unsurlarda da oyma tekniği ile işlenmiş bitkisel ve geometrik motifler cami içerisinde adeta boş yer kalmamacasına göz alıcı bir zenginlik sunmaktadır. 1801 yılında yapılan, Cumhuriyetin ilk yıllarında da yöreye özgü tatlı-kireç sıvayla kapatılıp üstüne boya çekilen bu zengin dekorasyon, Türk ahşap sanatının ve kalem-işi süslemeciliğinin en zengin örneklerini sunmaktadır

THE MYSTERY OF THE ZİLE-ELBAŞOĞLU MOSQUE REMAİNS UNDER PLASTERS

Elbaşoğlu Mosque was built in 1801 by Ahmet Aga, clean-cut stone architecture, square, rectangular with remarkable inscriptions Elbaşoğlu Mosque is one of the local mosque, wood-backed and wooden ceilings. Until 2007, the walls and the ceiling, and even the altar, wooden support, wood columns, wooden gallery, galleries, in short, all the wooden elements of the mosque was covered with oil on sweet-lime plaster. In 2007, during the repair of the roof of a simple chance, with plaster falling due to the flowing water under the pen-and-repair work on the emergence of ornaments and wooden decorations samples, then stopped cleaning and scraper operations in the administration of the General Directorate of Foundations in the interior of the mosque penrich samples of work, with examples of wooden decorative plaster under the mystery was revealed. Cover at the top of the walls combined with Harim calligraphy on a black background with spots, including a concave border of the belt framed verse was written. Verse generation raised on the corners of the ceiling moldings created crash of beads, triangle, octagon in the middle of a field, and thus created the split surfaces. Located in the middle of the octagon octagon-shaped belly, finished with carving technique, baroque decorated with floral motifs. the four corners of the triangular roof panels are decorated with reliefs excess plastic plant. Pen-work decoration floral motifs on the walls, gallery, pulpits, pillars, such as the carved wooden elements fall floral and geometric motifs are carved in the mosque offers a wealth of eye-catching as almost free space left. Made in 1801, in the early years of the Republic, the region's unique sweet-lime paint on plaster taken off this rich decoration, wood art and pen-work ornamentation Turkey offers one of the richest

PDF

___

AKSULU, B.I., Fetihten Osmanlı Dönemi’ne Kadar Tokat Şehri Anıtları, (Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 1994.
AKTEMUR, A. M., Batı Etkisinin Türk Mimarisine Yansıyış Süreci ve İstanbul-Karaköy’deki Avrupa Tarzı Sivil Mimari, Erzurum 2009.
AKTEMUR, A. M.,-KUKARACI, İ. U., “Niksar Konakları”, IX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, (21-23 Nisan 2005 Erzurum), Erzurum 2006, s.9-17.
AKTEMUR, A. M.-VD., Tarihi Yaşatan İl Tokat, Ankara 2006.
AKTEMUR, A.M.- KUKARACI, İ.U., “Tokat Çevresindeki Ahşap Örtülü Camiler”, IX. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu,(21-23 Nisan 2005 Erzurum), Erzurum 2006, s.9-16.
AKTEMUR, A.M., “Türk Ahşap İşçiliği” , Türkler, VI, Ankara 2002,s.98-106.
ALTINDAL, B., Zela’dan Zile’ye Tarihi Yolculuk, İstanbul 2011.
BAYKARA, T., “Tokat Ulu Camii Üzerine Bazı Düşünceler”, (Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986), Ankara 1987, s.294.
CİNLİOĞLU, H.T., Osmanlılar Zamanında Tokat, C. III, Tokat 1951.
DİLAVER, S., “Bünyan Ulu Camii-Erbaa / Akçaköy (Fidi) Silahtar Ömer Paşa Camii”, Sanat Tarihi Yıllığı, C.XI, İstanbul 1968, s. 184-200.
ERDEMİR, Y., “Nakışlı Ahşap Camilerimizden Bir Örnek Erbaa-Fidiköy Ömer Paşa Camii”, İlim Sanat, S. XII, İstanbul 1987, s. 33.
ERDEMİR, Y., “Tokat Yöresindeki Ahşap Camilerin Kültürümüzdeki Yeri”, Türk Tarihinde ve kültüründe tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986), Ankara 1987, s.295-312.
ERDOĞAN, M., “Osmanlı Devrinde Anadolu Camilerinde Restorasyon Faaliyetleri”, Vakıflar dergisi, S.VII, Ankara 1968, s.180.
GABRİEL, A., Monuments Turcs d’Anatolie, C. XI, Paris 1934.
MERAL, S., MERAL, Y., Her Yönüyle Zile (Senem Matbaacılık, tarih ve baskı yeri belirtilmemiş).
TURAN, O., Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 1971.
UYSAL, A. O., “Tokat’taki Osmanlı Camileri”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986), Ankara 1987, s.360.
UZUNÇARŞILI, İ.H., Kitabeler, İstanbul 1927.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Dosya No: 60.00.1.015.
YAVİ, E., Tokat, İstanbul 1986.