YER ADLARI (TOPONİM) TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ

Yer adları; adlandırılan yerin doğal, kültürel, sosyo-kültürel etkisi ile meydana çıkmış ve insanda sürekli ilgi, alaka uyandırmış; bilimsel çalışmaların önemli inceleme alanlarından biri olmuştur. Nesneleri birbirinden ayıran en önemli şey, adlarıdır. Ad; bir kimseyi, bir şeyi anlatmaya, tanımlamaya, açıklamaya, bildirmeye yarayan söz, isim anlamındadır. Adlandırma; çağırmak veya anmak için bir canlıya, bir yere, bir şeye ad vermek, ad koymak, ad takmaktır. "İsmini kaybeden cisim, özünü de kaybeder." diyerek toponiminin önemini vurgulayan Platon toponimi ilmine önem veren ilk şahsiyettir. Platon, cismin özü derken, cismin taşıdığı ilk anlamı, cismin ilk şeklini ifade etmektedir. Verilen bu isimler mutlak manada bir edebi vesika veya tarihî kaynak niteliğindedir. Yer adları; yaşadığımız yerin sembolleri, göstergebilim- sel karşılıklarıdır. Dolayısıyla yer adlarının varlığı bulunduğu- muz veya daha önce hiç görmediğimiz ortamları anlamlandırır, görünür kılar, doğayla anlaşmamızı sağlar. Yer adlarına; yaşadığımız ortam ile bütünleşmemizi sağlayan ve ortamın ayırt etme niteliğini ortaya koyan değerli bilgi gözüyle bakmak gerekmektedir. Yer adlarına sadece bilimsel bilgi gözüyle bakmak doğru olmayacaktır. Yer adları sadece maddi eserlerin, doğal varlıkların karşılıkları değildir elbette. Onlar, kültürel yapının karşılık bulduğu, ideolojik yapılanmanın tasarlandığı, mevcut yönetimin tasarrufta bulunduğu, dilsel ve bölgesel kimliklerin vücut bulduğu, özel şahsiyetlerin adlarının geleceğe kalması için araç olarak kullanıldığı, başlangıçta Allah'ın (Bakara Suresi, 31. Ayet), daha sonra ise insanoğlunun kendi eliyle oluşturduğu semiyolojik unsurlardır. Çalışmamızda, farklı kaynaklardan taradığımız, toponimiye ait olan özel anlamlı kelimeler anlamlarıyla birlikte verilmiştir.

TERMS GLOSSARY OF PLACE NAMES (TOPONMY)

Place names; have come out with natural, cultural, socio-cultural impact of named place and have always been of interest for people; have been one of the important study area of scientific works. The most important thing separating objects is their names. Name is the meaning of word to help telling, defining, reporting anyone or anything. Naming is to give a name to a living, a place, a thing to call or mention. Plato who emphasizes the importance of toponmy by saying “losing its name, the object loses its essence, too.” is the first person to give importance to toponmy science. While Platon says essence of object, he expresses the first meaning of the object, the first form of the object. These given names are definitely literary document or historical sources. These given names are definitely literary document or historical sources. Place names, the symbols of the places in which we live, are the counterpart of semiotics. So, the existence of place names gives meaning, makes visible the environments which we are in or we have never seen before and provides getting along with nature. To place names; we need to look valuable knowledge which provides us integrate with the environment in which we live and presents the distinguishing figure of the environment. Looking place names only with scientific aspect will not be true. Place names, of course, aren’t only counterpart of concrete works, natural creatures. They are semiological elements which cultural structure finds place, ideological structuring is devised, present management makes dispositions, linguistic and regional identities come into excistence, special people’s names are moved to the future, first Allah (Surat Al-Baqarah, 31. Verse) and then human being composes with his own hand. In our work, special words belonging to toponmy-we have scanned from different sources-are given with their meanings

PDF

___

AHMEDOV, Tofig, Azerbaycan Toponimikasının Esasları, Bakı 1991.
AKAR, Ali. “Renge Bağlı Yer Adlandırmalarında Muğla Örneği”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1(20): s. 51-63, Kayseri 2006.
AKSAN, Doğan, Her Yönüyle Dil(Ana Çizgileriyle Dilbilim, TDK Yay., Ankara 1982.
ALİAĞAOĞLU, Ali; UZUN Alper, “Şehirsel Toponimi” (Hodonimi) Türkiye için Bir Tipoloji Denemesi”, Coğrafi Bilimler Dergisi CBD 9 (2), 123-133 (2011)
BAYKARA, Tuncer, “Anadolu Yer Adlarının Orta Asya’daki Benzerleri Üzerine Bir Kaynak”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), s. 265-273.
CAFEROĞLU, Ahmet, “Aydın İli Ağızlarından Örnekler Etnografya Bakımından Özellikleri”, TDAY-Belleten 1965, Ankara 1966, s.158-189.
DOĞRU, Mecit, “Köy Adları Anadolu’nun Geçmişi”,Türk Folklor Araştırmaları, Ocak 1978, s. 8197-8199.
EREN, Hasan, (1965), “Türk Yer Adları: Sökün”, TDAY Belleten, 1965, Belleten 1989, TDK Yayınları, Ankara, s. 149-153.
EREN Hasan, “Yer Adlarımızın Dili”, TDAY-B 1965, Ankara 1966, s. 155-165.
GÜLENSOY, Tuncer, “Orta Asya’daki Türk Yer Adlarının Anadolu’daki İzleri”, Tarih Boyunca Anadolu’da Türk Nüfus ve Kültür Yapısı (Tebliğler), Türk Yurdu Yay., Ankara, 1995, s. 163.
GÜLENSOY, Tuncer, “Elazığ, Bingöl ve Tunceli İlleri Yer Adlarına Bir Bakış”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), s. 149-156, Ankara
İBARHİMOĞLU Kara, Azerbaycan’da ve Türkiye’de Toponimler ve Onların Önemli Özellikleri, Uluslararası Sosyal Araştırma- lar Dergisi, Volume 1/3 Spring 2008
İBRET, Ünal, Çankırı’daki Köy Adları Üzerine Coğrafi Açıdan Bir İnceleme, Marmara Coğrafya Dergisi, S. 7, s. 53-80, Ocak-2003, İstanbul
KARABORAN, Hilmi, “Türkiye'de Mevkii Adları Üzerine Bir Araştırma”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, Ankara 1984, s. 97-148.
KOCA, Nusret; YAZICI Hakkı, “Afyonkarahisar İlindeki İdari Yerleşmelerin Toponimik Sınıflandırılması”, Türk Coğrafya Dergisi, S. 56, s. 1-10, İstanbul 2011.
KURGUN, L.; KARPUZ, H. Ö., “Organ Adlarından Oluşan Yer Adları”, Ana Dili Dergisi, Sayı: 19, s. 17-26, Aralık 2000, İstanbul.
MEMMEDOV, Nadir, Azerbaycan’ın Yer Adları (Oronimiya), Bakı 1993.
ORCAN Salih, "Toponomi "Coğrafya Yer Adları Standardizasyonu’ nun Milli ve Milletler Arası Önemi, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, Ankara 1984, s.55-62.
ROBERT, Louis, “Eskiçağ Anadolusun’da Yer Adları”, Ege Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi I, İzmir 1980, s. 1-13.
ŞAHİN, İbrahim Türkçe Yer Adlarının Yapısı Üzerine, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (32), 1-14, 2007. Erzurum / Türkiye.
ŞAHİN, İbrahim, “Yeradıbilimi Araştırmalarında Mikrotoponiminin Yeri, Önemi ve Araştırma Yöntemi: Tırnak Köyü (İçel/Gülnar) Örneği”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011, p.1748-1770, TURKEY
ŞENEL, Mustafa, Elazığ İli yer Adları Üzerine Bir İnceleme, Manas Yay., Elazığ 2013.
TUNCEL Harun, Türkiye’de İsmi Değiştirilen Köyler, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 10, S. 2, s. 23-34, Elazığ 2000.
Türkçe Sözlük, TDK Yay., C.I, Ankara 1998.
YEDİYILDIZ, Bahaeddin. (1984). “Türkiye’de Yer Adları Verme Usulleri”. Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri (11-13 Eylül 1984), s. 25-41, Ankara.
YUSIFOV, Yusif; KERİMOV, Serraf, Toponimikanın Esasları, Bakı 1987. (Çev: Serdar YAVUZ, Serhat Yayıncılık, Malatya 2013)