YARIM KALAN BİR HÜSN Ü AŞK NAZİRESİ: MÎR MEHMED DÂNİŞ’İN GÜLŞEN-İ DÂNİŞ MESNEVİSİ

Genel olarak zemin şiir veya model şiir adı verilen bir şiirin vezin, kafiye gözetilerek benzerinin yazılması şeklinde tanımlanan nazire, klasik Türk şiirinde işlevselliğini sürekli koruyup devam ettirerek zamanla bir gelenek hâline gelmiştir. Etkili bir şiir öğrenme metodu olan nazire yazma / söyleme, edebiyat tarihimizin hemen her döneminde, farklı nazım şekilleriyle varlığını devam ettirmiştir. Gazel ve mesnevi nazım şekilleri, nazirecilik sahasında diğer şiir çeşitlerine göre daha fazla ilgi görmüştür. Bununla birlikte kaside, terci-bend, terkib-bend, murabba, müstezad gibi nazım şekilleriyle yazılmış nazire örneklerinin de büyük bir yekûn oluşturduğu görülmektedirBir şiire / manzumeye nazire yazılabildiği gibi mesnevi, divan, manzum sözlük gibi eserlerin tamamına da nazire yazılabilir. Mesnevilere nazire yazılmasının temelinde Genceli Nizâmî'nin Hamse'sine veya bu Hamse'de yer alan herhangi bir mesnevisine nazire yazmanın gelenek hâlini almış olması vardır. Klasik Türk edebiyatının son döneminde bu geleneğin bir benzerinin Şeyh Gâlib'in Hüsn ü Aşk'ı için de oluşturulma çabası dikkat çekmektedir. Bu doğrultuda yazılan eserlerden biri de Dâniş Bey'in Gülşen-i Dâniş adlı mesnevisidir. Bu çalışmada Osmanlı'nın son dönem şairlerinden Mîr Mehmed Dâniş'in yaşam öyküsü, eserleri ve Şeyh Gâlib'in Hüsn ü Aşk mesnevisine nazire olarak kaleme aldığı fakat ikmal edemediği Gülşen-i Dâniş adlı eseri üzerinde durulmuştur. 593 beyitlik bu eserin transkribeli metni de ilk defa bu makale ile neşredilmiştir.

AN UNCOMPLETED HÜSN Ü AŞK PARALLEL: MÎR MEHMED DÂNİŞ’İN GÜLŞEN-İ DÂNİŞ’ MASNAVİ

Generally, parallel poem which is defined as writing the same rhythm and rime with the model or ground poem, is became a tradition within the time by maintaining and sustaining permanently its presence. Writing/singing parallel is an affecting method for learning poetry in all periods of our history and sustained with different genres of poetry. Gazelle and masnavi attracted more attention than the other poetry genres for parallel domain. On the other hand some poetry genres such as terci-bend, terkib-bend, murabba, müstezad consist a large amount for written parallel poems exemples. As it can be written for a poem parallel can be written also for a whole masnavi, divan, poetic dictionary. At the heart of the producting a tradition of writing parallel for a masnavi we see the tradition to write parallel for Genceli Nizâmî’s Hamse or any other masnavi which presents in it. At the last period of Classic Turkish literature we see an attempt to create same tradition for Şeyh Gâlib’s Hüsn ü Aşk. In this direction one of the written works is Dâniş Bey’s Gülşen-i Dâniş masnavi. In this study Ottoman last periods’ poet Mir Mehmed Dâniş’s biography, literary works and his uncompleted parallel Gülşen-i Dâniş which is written for Şeyh Gâlib’s Hüsn ü Aşk masnavi will be subjected. The text of this masnavi which contains 593 verse will be firstly published in this study

PDF

___

Çınarcı, M. Nuri (2007), Şeyhülislâm Ârif Hikmet Tezkiretü’ş-Şuarâ, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi.
Çiçekler, Mustafa (2006), “Nazire”, DİA, C. 32, s. 458.
Durmuş, İsmail (2006), “Nazire”, DİA, C. 32, s. 455-456.
İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal (1999), Son Asır Türk Şairleri, (hzl: Müjgan Cunbur), C. I, Ankara, AKM Başkanlığı Yayınları.
Karacasu, Barış (2009), “Keçeci-zâde İzzet Molla ve Gülşen-i Aşk”, Turkish Studies-International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/2 Winter, 2009, s. 690-726.
Kartal, Ahmet (2013), Doğu’nun Uzun Hikâyesi-Türk Edebiyatında Mesnevi, İstanbul, Doğu Kütüphanesi Yayınları.
Kırzıoğlu, Banuçiçek (hzl.) (1996), Âkif Paşa, Tabsıra, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fak. Yay.
Kunaz, Cemal (2007), Osmanlı Şair Okulu, Ankara, Birleşik Yayınevi.
Kurnaz, Cemal; Tatçı Mustafa (2001), Busalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, C. III, s. 267, Ankara: Bizim Büro Yay.
Köksal, M. Fatih (2006), Sana Benzer Güzel Olmaz-Divan Şiirinde Nazire, Ankara, Akçağ Yayınları.
Özavar, Süreyya (1993), Dâniş Mehmed Beg (Hayatı, Sanatı ve Divanı), Yüksek Lisans Tezi İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Öztoprak, Nihat (2014), Refî-i Âmidî, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/, [Er. Tar. 26.05.2016]
Şahin, Ebubekir S. (2013), “Hüsn ü Aşk’ın İzinde Yarım Kalan Bir Mesnevi: Nâz u Niyâz” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 20,1, s. 144-185.
Şemseddin Sâmi (1996), Kâmusu’l-A’lâm, C III, s. 2103, Kaşgar Neşriyat.
Tanpınar, Ahmet Hamdi (1997), 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 8. Baskı, İstanbul, Çağlayan Kitabevi.
Turan, Lokman (2008), “Yenişehirli Avnî Bey’in Âteşkede Mesnevisi Üzerine Bir İnceleme”, Turkish Studies-International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/4 Summer, 2008, s. 866.
Ünver, İsmail (1988), “Dâniş”, Büyük Türk Klasikleri, C 8, Ankara: Ötüken-Söğüt Yay. s. 129-132.