ANŞA BACI’NIN TORUNU, KAHRAMAN BİR KADIN ATA: GÖNÜL BACI

Bu çalışma, bir Anşa Bacılı köyü olan Beydili köyünde bir kahraman ata olarak mitleştirilen Gönül Bacı örneğinde atalar kültünü ele almayı kendisine konu edinmektedir. Anadolu Aleviliği içerisinde Anşa Bacılılar olarak bilinen ve Oğuz Türklerinin Beydili boyuna mensup olan topluluk, 19. yüzyılda Zile'nin Acısu köyünde yaşamış olan Anşa Bacı'ya nispetle bu adla anılmaktadır. Anşa Bacılılar, kendi ocak sistemlerini yapılandırmadan önce Hubyar ocağına bağlı "Sıraç Alevi topluluğu" içinde yer almaktaydı. İnanç ve kan akrabalığına dayalı, kapalı bir topluluk olarak karşımıza çıkan Anşa Bacılılar 19. yüzyılın ilk yarısında Sünnileştikleri gerekçesiyle Hubyar ocağına ve Hubyar Dedelerine tabiiyetlerine son vermiş, kendilerini bağımsız bir ocak ilan etmişlerdir. Sünnileştirilmeye tepki olarak kurulan bu yeni ocak Veli Baba-Anşa Bacı'ya nispetle "Kurdoğlu ocağı" veya "Anşa Bacılı ocağı" şeklinde adlandırılmıştır. Anşa Bacılı topluluğunun mensubu olan Beydili köyü değerler sisteminde atalar ve kahraman atalar kültü önemli bir yere sahiptir. Her ailenin ölmüş üyesi atalar kültüne konu olup onun için adak adanabilirken, kahraman atalar kültü köylülerin ortak ata olarak kabul ettiği bir kadınla sembolleşmiştir. Bu kadın kahraman ata vasıtasıyla dip ataları olan Veli Baba-Anşa Bacıyla ünsiyet kurdukları görülmektedir. Bu makale, kahraman atalar kültünün topluluğun kolektif bütünlüğü ve devamlılığıyla olan ilişkisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu çalışmada yorumlanan veriler, Sivas-Hafik'in Beydili köyünde, Temmuz 2011 ve Eylül 2014 yılında nitel araştırma ile gerçekleştirilen bir saha araştırmasıyla toplanmıştır. Veriler, katılımlı gözlem ve derinlemesine görüşmelerle oluşturulmuştur. Oluşturulan veriler, temalar altında sınıflandırılmış ve yorumlanmıştır

ANŞA BACI'S GRANDCHILD AND A FEMALE HEROIC ANCESTOR: GÖNÜL BACI

This paper handles the ancestor cult within the framework of the example Gönül Bacı which has been mythicized as a heroic ancestor in the village Beydilli, connected with Anşa Bacı. The community which is known as Anşa Bacılılar within the Anatolian Alewite culture and is connected with the clan Beydili of Oghuz Turks is referred with this title in a way reminding Anşa Bacı having lived in the village Acısu of Zile in the 19th century. Prior to structuring their own ocak system, Anşa Bacılılar was accepted within the 'Sırac Alewite community' connected with the ocak Hubyar. Being observed as a closed community with belief and blood-based kinship, Anşa Bacılılar put an end to their affiliation with the ocak Hubyar and Hubyar dedes in the first half of 19th century because they lost their originality by getting Sunni, and proclaimed themselves as an independent ocak. This new ocak which was founded as a reaction against the getting Sunnihas been referred'Kurdoglu ocagı'or 'Anşa Bacılı ocagı' as inspired from Veli Baba-Anşa Bacı. The cult of ancestors and heroic ancestors has a highly important place in the ethos of the village Beydili which is related with the community Anşa Bacı. While the deceased member of any family can be effected by the ancestor cult and be made a vow for him, the heroic ancestors cult has been symbolized with a woman accepted as a common ancestor by the villagers. It is determined that they make a familiarity via this female heroic ancestor with Veli Baba-Anşa Bacı which is the deep ancestors of them. This paper aims at revealing the relationship of the heroic ancestors cult with the collective integrity and continuity of the community in question. The assessed data in the study has been gathered during a field survey conducted with a qualitative research in the village Beydili in Hafik of Sivas between July 2011 and September 2014. The data was created with participatory observation and in-depth interviews. the created data was classified and evaluated under the various themes

___

  • Bloch, Maurice (2002). “Ancestors”, Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology, London&New York, Routledge.
  • Emiroğlu, Kudret (2009). “Ata kültü (tapımı)”, Antropoloji Sözlüğü, Ankara, s. 78-79, Bilim ve Sanat Yayınları.
  • Gaster, Theodor H. (1987). “Heroes”, The Encyclopedia of Religion, Volume: 6, New York, pp.302- 305, Macmillan Publishing Company.
  • Gumilöv, Lev Nikolayeviçen (1999). Eski Türkler, Çeviren: Ahsen Batur, İstanbul, Selenge yayınevi.
  • Hardacre, Helen (1987). “Ancestors: Ancestor Worship”, The Encyclopedia of Religion, Volume: 1, New York, pp.263-268, Macmillan Publishing Company.
  • Haviland, William A. Vd (2008). Kültürel Antropoloji, Çev: İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu, İstanbul, Kaknüs yay.
  • Radcliffe-Brown, A. R. (1968). “Din ve Toplum”, Çev: Ünsal Oskay, SBF Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 4, s. 301-329.
  • Sauma, Rabban (2002). “Ancestor Practices in the Muslim World: A Problem of Contextualization from Central Asia”, Missiology, Vol. 30/3, pp. 323-345.
  • Selçuk, Ali (2010). “Horasanda Eren Anadolu’da Evliya: Acısu Sıraç Köyü Örneğinde Kahraman Atalar Kültü”, Milli Folklor, Sayı: 87, s. 136-147.
  • Selçuk, Ali (2012). Anşa Bacılılar, Kayseri, Laçin yay.
  • Steadman, Lyle B.-Palmer T., Tilley, Christopher F. (1996). “The Universality of Ancestor
  • Worship”, Ethnology, Vol. 35/1, pp. 63-76. Tryjarski, Edward (2012). Türkler ve Ölüm, Çev: Hafize Er, İstanbul, Pinhan yay.
  • http://www.yerelnet.org.tr/koyler/koy.php?koyid=260028 (03. 05. 2016).