OSMANLI’DA HANEDAN İÇİ KATL

Yönetimin bir ailenin üyelerine ait olduğu devletlerde, devletin dirlik ve düzenini bozacak unsurlardan birisi iktidarı ele geçirmeye çalışan veya ele geçirme ihtimali bulunan hanedan üyelerinin varlığıdır. Hanedan yönetimlerinin görüldüğü Çin, Türk, Rus, İran, Bizans, Arap tarihlerinde hükümdarlar birçok kez kendi iktidarlarına tehdit oluşturabileceğini düşündükleri veya doğrudan tehdit olan hanedan üyelerini katletme tercihinde bulunmuşlardır. Osmanlı hükümdarları da bu devletlerde olduğu gibi birçok kez aynı tedbire başvurmuş ve hanedan içi katl hâdiseleri gerçekleşmiştir. Hanedan içi katl hâdiseleri; iktidarı muhafaza veya ele geçirme arzusu, nizam-ı âlemin korunması isteği, dış mihrakların hanedan üyeleri üzerindeki etkisi, saray entrikaları, ordunun etkisi gibi sebepler sonucunda yaşanmıştır. Osmanlı saltanat veraset usulünün belli bir kaideye bağlanmaması bu sebepleri ortaya çıkaran temel etkendir. Katledilmek istenen hanedan üyeleri için hükümdarlar, birçok defa dönemin âlimlerinden fetva alma gereği duymuşlardır. Hanedan üyelerinin infazı, birkaç istisna dışında, Türk-Moğol gerçekleşmiştir. gerekçelerine bağlı olarak genellikle ihtimam gösterilmiştir. Hanedan üyelerinin öldürülmesi birçok kez başta padişah olmak üzere çeşitli kesimler tarafından üzüntüyle karşılanmış, hatta bazen bu üzüntü tepkiye dönüşmüştür. İsyan suçu işleyen hanedan üyelerinin katli şer'i hukuka istinaden gerçekleşirken, herhangi bir suçu bulunmayan hanedan üyelerinin katli örfi hukuka göre gerçekleşmiştir. Zamanla veraset usulünde meydana gelen değişiklikler ve birçok kesim nezdinde hanedan içi katlin tepkiye neden olması bu uygulamanın son bulmasını sağlamıştır

PDF

___

Abdurrahman Şeref, “Kanunnâme-i Mehmedî”, Edebiyyât-ı Umûmiyye Mecmuası, c.4, 1335/1918, numara: 82

AFYONCU, Erhan, Venedik Elçilerinin Raporlarına Göre Kanunî ve Şehzade Mustafa, Yeditepe Yay., İstanbul, 2014

Ahmed Refik, “Kanunnâme-i Mehmedî”, Edebiyât-ı Umûmîye Mecmûası, 1335/1918, numara:82

AKDAĞ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadî ve İctimaî Tarihi-1, Cem Yayınevi, İstanbul, 1995

AKGÜNDÜZ, Ahmed, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, c.1, FEY Vakfı Yay., İstanbul, 1990

AKMAN, Mehmet, Osmanlı Hukukunda Kardeş Katli Meselesi, Eren Yay., İstanbul, 1997 ALMAS, Turgun, Uygurlar, Selenga Yay., İstanbul, 2013

Aşıkpaşazade, Aşıkpaşaoğlu Tarihi, (Haz. Nihal Atsız), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, 1985

BAL, Mehmet Suat, Türk Saltanat Veraseti Usûlü ve Türkiye Selçuklu Devleti’nde Uygulanışı”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı:159, Aralık 2005

BARDAKOĞLU, Ali, “Had”, TDVİA, c.14, Ankara, 1996

BAŞOĞLU, Tuncay, “Ta’zîr”, TDVİA, c.40, Ankara, 2011

BEDİRHAN, Yaşar, Ortaçağ Tarihi, Eğitim Kitabevi, Konya, 2007

BEYDİLLİ, Kemal, “Mustafa IV”, TDVİA, c.31, Ankara, 2006

Celâl-zâde Mustafa, Selim-nâme, (Haz. Ahmet Uğur - Mustafa Çuhadar), ME. Basımevi, İstanbul, 1997

Celal Nuri, “Kanunnâme-i Mehmedî”, Edebiyyât-ı Umûmiyye Mecmuası, c.4, 1336/1918, numara:81, s.925-927.

 “Verâset-i Saltanat”, Edebiyyat-ı Umûmîyye Mecmûası, c.4, 1336/1918, numara:86

ÇERÇİ, Faris, Gelibolulu Mustafa Âlî ve Künhü’l-Ahbâr’ında II. Selim, III. Murat ve III. Mehmet Dönemleri, c.2, Erciyes Ünv. Yay., Kayseri, 2000

DANACI-YILDIZ, Aysel, “III. Selim’in Katilleri”, Osmanlı Araştırmaları-31, İstanbul, 2008 (http://english.isam.org.tr/documents/_dosyalar/_pdfler/osmanli_arastirmalari_dergisi/osm anl%C4%B1_sy31/2008_31_YILDIZA.pdf).

DOKUR, İbrahim Doğukan, “Çin’in Kalbinde İsyan: An Lu-Şan İsyanının Sebepleri”, Ege Ünv. Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü, (https://www.academia.edu/3710838/AnLu_San_Isyanin_sebepleri)

EKİNCİ, Ekrem Buğra, “Osmanlı Hukukunda Kardeş Katli Meselesi”, (http://afakkulubu.org/wpcontent/uploads/2014/03/EB.Ekinci.2006-Osmanl%C4%B1-Hukukunda-Karde%C5%9FKatli-Meselesi.pdf)

EROĞLU, Haldun, Osmanlı’daŞehzadelikKurumu, Akçağ Yay., Ankara, 2004

ERTURHAN, Sabri, “Hayvan Öldürme İle İlgili Fıkhî Hükümler”, BilimnameXVII, 2009/2

FİRDEVSİ, Şehname-I, Maarif Basımevi, İstanbul, 1956

Hammer, Büyük Osmanlı Tarihi, c.1-3, Üçdal Neşriyat, İstanbul, 1989

Hoca Sadettin Efendi, Tacü’t-Tevarih, c.1-5, (Haz. İsmet Parmaksızoğlu), Ankara, 1992

İbn-i Haldun, Mukaddime, c.1, Yeni Şafak Yay., İstanbul, 2004

İbrahim Peçevî, Peçevî Tarihi, (çev. Murat Uraz), Neşriyat Yurdu Yay., İstanbul, 1968, c.1-2

İNALCIK, Halil, “Mehmed II”, TDVİA, c.28, Ankara, 2003

 “Osmanlı Padişahı”, (http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/380/4039.pdf)

 “Osmanlılar’da Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hâkimiyet Telakkisiyle İlgisi”, Ankara

Ünv. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, c.14, No:1, 1959

İSLAMOĞLU, Mustafa, Hayat Kitabı Kur’an, Düşün Yay., İstanbul, 2009, c.1

KAFALI, Mustafa, “Özbek Han”, TDVİA, c.34, Ankara, 2007

KARAL, Enver Ziya, Büyük Osmanlı Tarihi, c.1

KÖPRÜLÜ, M. Fuad, İslâm ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi, Ötüken Yay., İstanbul, 1983

KÖYMEN, Mehmet Altay, Selçuklu Devri Türk Tarihi, TTK Basımevi, Ankara, 1998

KURAT, Akdes Nimet, Rusya Tarihi-Başlangıçtan 1917’ye Kadar, TTK Basımevi, Ankara, 1987

Mehmed Ata, “Kanunnâme-i Mehmedî”, Edebiyât-ı Umûmiye Mecmuası, c.4, 1335/1918, numara: 84, s.977-978

Mehmet Neşri, Kitâb-ı Cihan-nümâ, c.1-2,, (Yay. Faik Reşit Unat, Mehmed A. Köymen) TTK Basımevi, Ankara, 1987

MUMCU, Ahmet, Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl, Phoenix Yayınevi, Ankara, 2007

Mustafa Naima Efendi, Târih-i Na’îmâ, (Haz. Mehmet İpşirli), c.1-6, TTK Basımevi, Ankara, 2014

Mustafa Nuri Paşa, Netayic ül-Vukuat, c.1-2, (sad. Neşet Çağatay), TTK Basımevi, Ankara, 1992

 Netayic ül-Vukuat, c.3-4, (sad. Neşet Çağatay), TTK Basımevi, Ankara, 1980

Müneccimbaşı Ahmed Dede, Müneccimbaşı Tarihi, c.1-2., (çev.İsmail Erünsal), Tercüman Gazetesi. Yay.,

ÖZCAN, Abdülkadir, “Fatih’in Teşkilât Kanunnâmesi ve Nizâm-ı Âlem İçin Kardeş Katli Meselesi” İÜ. Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, sayı:33, Mart 1982

ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi, “Ülüş”, TDVİA, Ankara, 2012

PAKALIN, Mehmed Zeki, Maktûl Şehzâdeler, Şems Matbaası, İstanbul, 1336

Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî, c.1-2, (Haz. Mehmet İpşirli), TTK Basımevi, Ankara, 1999

Solak-zâde Mehmed Hemdemî Çelebî, Solak-zâde Tarihi, c.2, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1989

SÖYLEMEZ, Faruk, “Yavuz Sultan Selim’in Taht Mücadelesi”, Erciyes Ünv., Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2012/2, Sayı:34, Kayseri, 2012, s.63-86

(http://sbe.erciyes.edu.tr/dergi/sayi_33/4.pdf).ŞENTÜRK, Ahmet Atilla, Şehzâde Mustafa Mersiyesi, Büyüyen Ay Yay., İstanbul, 2014

ŞİMŞİRLİGİL, Ahmet, Ekrem Buğra EKİNCİ, Ahmed Cevdet Paşa ve Mecelle, KTB Yay., İstanbul, 2008

TANERİ, Aydın, Türk Devlet Geleneği, Töre Devlet Yayınevi, Ankara, 1981

TAŞAĞIL, Ahmet, “Türk Tarihinin Başlangıcı”, Orta Asya Tarihi, Ed. Ahmet Kalındere, AÜ. AÖF. Yayını no:1285, Eskişehir, 2013

TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yay., İstanbul, 1998

TURAN, Şerafettin, Kanuni Süleyman Dönemi Taht Kavgaları, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1997

ULUÇAY, Çağatay, “Yavuz Sultan Selim Nasıl Padişah Oldu?”, Tarih Dergisi, c.7, Sayı: 10, Ankara, 1954 (http://www.journals.istanbul.edu.tr/iutarih/article/view/1023002133/1023001781).

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, “Memlûk Sultanları Yanına İltica Etmiş Olan Osmanlı Hanedanına Mensub Şehzadeler”, Belleten, c.XVII, Sayı:68(Ekim 1953)’den ayrı basım, TTK Basımevi, Ankara, 1953

 Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilâtı, TTK Basımevi, Ankara, 1984

 Osmanlı Tarihi, c.1, TTK Basımevi, Ankara, 1998

 Osmanlı Tarihi, c.2, TTK Basımevi, Ankara, 1994

 Osmanlı Tarihi, c.3/1, TTK Basımevi, Ankara, 1995

 Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal, TTK Basımevi, Ankara, 1988

ÜNAL, Fatih, “Aleksander Grigoreviç Krasnokutsk’un Günlüğünden 1808 Yeniçeri Ayaklanması ve Alemdar Mustafa Paşa Vakası”, Sosyal Araştırmalar Dergisi, c.1, Sayı:4, 2008

YAZICI, Nesimi, İlk Türk-İslam Devletleri Tarihi, AÜİF. Yayınları, Ankara, 1992

ZINKEISEN, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Yeditepe Yay., (Editör: Erhan Afyoncu, çev. Nilüfer Epçeli), İstanbul, 2011, c.1-4