1950-1960 YILLARI ARASINDA GERÇEKLEŞEN GENEL SEÇİMLERİN DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bu çalışma, 1950-1960 arasında gerçekleşen genel seçimlerin, doğu ve güneydoğu açısından değerlendirmesini içermektedir. Çalışmanın ana teması, Osmanlı'dan beri süreklilik kazanmış olan devlet-aşiret-din denkleminin Demokrat Parti iktidarı boyunca gelişimini göstermektedir. Tek Parti döneminde aşiretlerin gücü iyice azaltılmıştı. Bunda Kemalist iktidarın bölgede ulus-devlet anlayışını oturmak amacıyla, İsmet İnönü kadroları tarafından hazırlanan raporlar önemli bir yer tutmaktaydı. Bu raporlar neticesinde merkezi hükümet, toplum mühendisliğine soyunarak, bölgede yaşayan aşiret reisleri ve doğu toplumu üzerinde etkili olan şeyh, melle gibi kanaat önderlerini batı bölgelerine mecburi iskânları önemli bir tutmaktaydı. Çok partili hayata geçilen 1946 Genel Seçimleriyle birlikte siyasi partilerin algıları Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde toplandı. Bilhassa siyasal aktörler, oy deposu olarak gördükleri aşiret reisi-şeyhmelle gibi bireyleri, siyasal sosyalleşme yöntemi olarak kullanılan polifikasyon sayesinde siyaset arenasına çekmeyi başardılar. Bu güdüyü başarılı bir şekilde kullanan Demokrat Parti, 1950-1960 yılları arasında, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde birinci parti olmayı başardı. Bu çalışmanın ana düzlemi DP ile aşiret reisi ve şeyh, melle arasındaki siyasi birliktelik üzerine kurulmuştur. Siyasal ortaklık adı verilen bu süreçte, DP, oy misyonu gördükleri bu kişiler sayesinde, siyasal rakiplerine büyük üstünlük sağlarken, aşiret reisi, şeyh ve melle gibi kişilerse, bu birliktelik sayesinde devlet nezdinde ekonomik ve sosyal itibar sağlarken, hem de varlıkları devam ettirme imkânına sahip olmuşlardır. Bu makalede 1950-1960 yılları arasında gerçekleşen genel seçimlerin, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki yansımalarını inceleyecektir

THE EVELUTATION OF GENERAL ELECTIONS BETWEEN YEARS 1950-1960 BY THE PERSPECTIVE OF EAST AND NORTH EAST PART OF TURKEY

This study of the general elections that took place between 19501960, in terms of evaluation include the east and southeast. The main theme of the study, since the Ottoman Empire who won the state-tribalreligious continuity equation for power illustrate the development of the Democratic Party. Single party regime has reduced the power to thoroughly tribal. In this Kemalist power in the region in order to fit the concept of the nation-state, Ismet Inonu reports prepared by staff was an important place. As a result of this report, the central government, social engineering, Antiochus launched, living in the region on the chieftains and influential sheikhs eastern societies, such as opinion leaders mell compulsory iskânlar western regions was an important hold. Transition to multi-party general elections in 1946 with the perception of political parties gathered in Eastern and Southeastern Anatolia. Particular, political actors, which are seen as a source of votes tribal chiefs-sheikh-melle as individuals, which is used as a method of political socialization into the political arena, thanks to polifikasyon were able to pull. Democratic Party successfully uses this motive, between 1950-1960, the East and Southeast Anatolia has managed to become the first party. This study’s main plane of the DP and the sheikhs and tribal leaders, political unity is founded on between mell. Political partnership called in this process, DP, votes mission they see these people, thanks to political opponents big outscored, tribal chiefs, sheikhs and melle person as if this association due to the state before the economic and social reputation, while the presence of both the continuing opportunity to have had. In this article the general elections that took place between 19501960, will examine the reflection in Eastern and Southeastern Anatolia Region

PDF

___

TBMM Albümü 1920-2010
TBMM Milletvekili Kişisel Dosyaları
TBMM Zabıt Ceridesi
Cumhuriyet
Milliyet
AHMAD, Feroz ve Bedia Turgay, Türkiye’de Çok Partili Politika’nın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1976.
AHMED, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, Hil Yayıncılık, İstanbul, 1996.
ALTUNTAŞ, Nezahat, Türkiye’de Etnik Kimlik Farklılaşmasında Din-Mezhep Etkisi ve Siyasete Yansıması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Hacettepe Üniversitesi, 2002.
BAŞGİL, Ali Fuat, 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul, 2006.
BRUİNESSEN, Martin van, Ağa, Şeyh, Devlet, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
DUMAN, Doğan-İPEKŞEN, Serçin Sun, “ Türkiye’de Genel Seçim Kampanyaları”, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turki, Volume 8/7, Ankara, Summer 2013, pp. 117-135.
EROĞLU, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
GÖKTEPE, Cihat, “Demokrat Parti Dönemi İç ve Dış Siyasi Gelişmeler”, (Edit.) Adem ÇaylakCihat Göktepe, Türkiye’nin Politik Tarihi, Savaş Yayınevi, Ankara, 2009, ss. 361-386.
HEPER, Metin, Türkiye’de Devlet Geleneği, Doğu Batı Yayınları, İstanbul, 2006.
KAHRAMAN, Hasan Bülent, Türk Siyasetinin Yapısal Analizi, II, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2010.
KARPAT, Kemal H., Kısa Türkiye Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul, 2011.
KARPAT, Kemal H., Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji, Timaş Yayınları, İstanbul, 2009.
KIŞLALI, Mehmet Ali, Düşük Yoğunlukta Çatışma Güneydoğu, Ümit Yayıncılık, Ankara, 1996.
OKTAR, Suat-VARLI, Arzu, “Türkiye’de 1950-1954 Döneminde Demokrat Parti’nin Tarım Politikaları”, İ.İ.B.F Dergisi, Marmara Üniversitesi, XXVII, S. I, 2010, ss. 545-567.
PINAR, Mehmet, “Çok Partili Dönemde Doğu Anadolu’da Seçimlere Bir Örnek Ağrı(Karaköse) Seçimleri(1946-1960), Turkish Studies, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turki, Volume 9/1, Ankara, Winter 2014, pp. 439-460.
SARIBAY, Ali Yaşar, Siyasal Sosyoloji, Ceylan Matbaacılık, Bursa, 1996.
SÖNMEZ, Mustafa, Doğu Anadolu’nun Hikâyesi, Arkadaş Yayınevi, Ankara, 1992.
SÖNMEZ, Mustafa, Kürt Sorunu ve Demokratik Özerklik, NotaBene Yayınları, Ankara, 2012.
TAN, Altan, Kürt Sorunu, Ya Tam Kardeşlik, Ya Hep Birlikte Kölelik, Timaş Yayınları, İstanbul, 2014.
VARLIK, Ülkü–ÖREN, Banu, Seçim Sistemleri ve Türkiye’de Seçimler, Der Yayınları, İstanbul, 2001.
YÜCEL, M. Serhat, Demokrat Parti, Ülke Kitapları, İstanbul, 2001.