ERKEN ORTAÇAĞLARDA ÜBÜLLE LİMAN KENTİNİN İRANKÖRFEZİ AÇISINDAN ÖNEMİ

Übülle kentinin varlığı M.Ö IV. yüzyıla kadar uzanmaktadır. İskender istilası döneminde Yunanlıların büyük bir önem verdikleri bu liman kenti, Uzakdoğu ile Ön Asya'nın irtibatını sağlaması açısından taşıdığı önemi sonraki dönemlerde de devam ettirmiştir. Partlar döneminde ticari ehemmiyeti gittikçe artan bu liman kenti en parlak dönemine Sâsânîler'in kuruluşundan sonra ulaşmıştır. İslam fetihleri sırasında da önemli bir yere sahip olan bu liman kenti, Müslümanlar tarafından fethedildikten sonra şehrin sahip olduğu zenginlik hayretle karşılanmıştır. Hz. Peygamber (s.a.v) de bu şehre yönelik hadisleriyle Müslümanların dikkatini çekmiştir. Bundan dolayı Müslümanlar şehrin fethinden sonra, bu şehirdeki ticari faaliyetlerin yanında tarımsal faaliyetlerin gelişmesi için önemli çalışmalar yapmışlardır. İslam sonrası dönemde Basra şehrinin kurulması ile beraber ticari üstünlüğünü Basra'ya kaptıran Übülle kenti, ticari varlığını Abbasiler dönemine kadar kervansarayları ile nehir kıyısında mamur bir yer olarak zikredilen ve güzelliğinden hayretle bahsedilen Übülle şehri, hicrî beşinci yani miladi on birinci asırdan sonra eski ticarî önemini kaybetti. Übülle'yi on dördüncü yüzyılda ziyaret eden İbni Batuta "Übülle şehri önceden Fars ve Hind tüccarlarının yöneldiği büyük bir ticaret şehri iken, şuanda harap olmuş saray ve benzeri yapıların delalet ettiği bir köy olmuştur" demektedir. Neticede Hind Okyanusu'ndan İran Körfezi'ne gelen ticaret gemilerinin, körfez üzerindeki en son durağı olan Übülle liman kenti, hicrî yedinci asırdan sonra tamamen terk edilmiş ve böylece tarih sahnesinden çekilmek zorunda kalmıştır

THE IMPORTANCE OF UBULLA PORT CITY IN TERMS OF THE PERSIAN GULFIN EARLY MEDIEVAL AGES

The existence of the city of Ubulla goes back to the 4 th century BC. The city which Greeks gave a high importance during the invasion of Alexander the Great maintained this situation in the later periods in terms of providing the conduct between the far East and the Near East. This port city which had a growing commercial importance during the Parthians reached its brightest period after the foundation of the Sassanids. The city, which has also a big importance during the Islamic conquests, had astonishing wealth after the conquest of it by Muslims. Prophet Mohammed also drew the attention of Muslims tothis city by his hadiths. There fore, Muslims did important works in order to improvea gri culturein the city in addition to the commercial activities. Ubulla port city which started to loose its importance against Basra city after thees tablishment of it maintain edits commercial existence until the Abbasids period. However The City Ubulla, mentioned as built-up place by the river with its mansions, bazaars, mosques, caravanserais and spoken of its beauty astonishingly, lost its former commercial importance after the fifth Hijri century (i.e eleventh Gregorian). “While the Ubulla city used to be a huge commercial city in advance of the Persian and Indo traders, now It has been a Village in which ruined palace and a village-like structures can be seen."says Ibn Batuta who visited the Ubulla in the fourteenth century. At the industry, The Ubulla, The last stop of the merchant ships coming from Indian Ocean to Persian Gulf has been abandoned completely after the seventh Hijri century and so, It had to withdraw from the scene of history

PDF

___

ARSLANTAŞ, Nuh; Emeviler Döneminde Yahudiler, Gökkubbe Yayınları, 2005.
ASKERÎ, Süleymân Îbrahîm; et-Ticâre ve’l Milahe fî Halicî’l-Arabî fi Asri’l Abbasî, Kuveyt, 1998.
BAKIR, Abdulhalik; “Basra”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1992, C. 5, s. 108-111.
BALCI, İsrafil, “Müsenna b. Harise”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 32, İstanbul, 2006, s. 89-90.
BALL, Warwick, "Some Ruck-Cut Monuments in Southern Iran", Iran, C. 24, London, 1986, s. 95-116.
BELÂZURÎ, Ahmed b. Yahya; Fütûhu’l-Büldân, (trc. Mustafa Fayda), Ankara, 2002.
BİLGE, Mustafa L; "Basra Körfezi", TDV İslam Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul, 1992, s. 114-117.
BOZKURT, Nebi; “İpekyolu”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 22, İstanbul, 2000, s. 369-373.
BOZKURT, Nebi; “Kılıç”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 25, İstanbul, 1992, s. 405-408.
CEVDET, Ahmet; Kısası Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ, C. I-II, (Sad. M. Muhsin Bozkurt), İstanbul, (Trs).
CURTIN, Phılıp D. ; Kültürler Arası Ticâret, (trc. Şaban Bıyıklı), İstanbul, 2008.
CÜNHÂNÎ, Habîb; “İslam’ın İlk Asrında Dünya Ticaretinin Canlanmasında Umman’ın Rolü”, ” Ortaçağ Tarih Ve Medeniyetine Dair Çeviriler I, (Çev. Abdulhalik Bakır), Ankara, 2008, s. 683-704.
DAYFALLAH, Muhammed; “Arap Kökenli Hıristiyanlar ve İslam Fetihleri ile Olan İlişkileri”, Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler I, (Çev. Abdulhalik Bakır), Anakra 2008, s. 271-242.
DEMİRCAN, Adnan; “Şeyban (Ben-i Şeybân)”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 39, İstanbul, 2011, s. 37-37.
DEMİRCİ, Mustafa; “Emeviler devrinde Aşağı Irak’ta (Sevad) Büyük Çiftliklerin Doğuşu ve Gelişimi”, İstem, S. 9, 2007, s. 71.
DÖNDÜREN, Hamdi; “Ma’kıl b. Yesâr”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 27, İstanbul, 2003, s. 445- 445.
DURÎ, Abdulaziz; Târîhu'l-'Irâkî’l-İktisâdî fi'l-karni'r-râbi’i'l-hicrî, Beyrut, 1974.
el-BATAYÎNE, Muhammed Dayfallah; “Arap Kökenli Hıristiyanlar Ve İslam Fetihleri İle Olan İlişkileri” (Çev.: Abdulhalik Bakır), Ortaçağ Tarih Ve Medeniyetine Dair Çeviriler I), Ankara, 2008, s. 318
FAKİH, İbnü’l; Muhtasaru’l-Buldan, İntişarat-ı Bünyad-ı Ferheng-i İran, 1349.
FAYDA, Mustafa; “Abdullah b. Amir”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul, 1992, s. 84-85.
FURON, Raymond; İran, (Trc, G. Kemali Söylemezoğlu), İstanbul, 1943.
GÖKSOY, İsmail Hakkı; “Sri Lanka”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 37, İstanbul, 2009, s. 425-428.
HAKİKAT, Rafi; Tarih-i Kûmis, Tahran, 1362.
HAMEVÎ, Ebu Abdullah Şihâbeddîn Yakût; Mu‘cemu’l-Buldân, c. I-VI, Beyrut, 2008- (yay. Sazman-ı Ferhengi ve Milli Kişver), (Trz).
HANSMAN, John; "The Land of Meshan", Iran, C. 22, London, 1984, s. 161-166.
HASAN, Hasan İbrahim; İslam Tarihi, (çev. İsmail Yiğit), c. IV-VI. İstanbul, 1988.
HAYYAT, Halife bin; Tarihu Halife b. Hayyat (Halife b. Hayyat Tarihi), Çev. Abdulhalik Bakır, Ankara, 2001.
HEE, Cemil; Soo Lee, “Çin”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 8, İstanbul, 1993, s. 323-329.
HEYD, W. ; Yakın Doğu Ticâret Tarihi (Çev. E. Ziya Karal), Ankara, 2000.
HİNDS, Martin, "First Arab Conquests in Fars", Iran, s. 22, London, 1984, s. 39-54.
HİTTİ, Philip K. ; Siyasî ve Kültürel İslam Tarihi, (çev. Salih Tuğ), İstanbul, 1989, c. I, s. 597.
HOURANÎ, George Fadlo; Arap Halkları Tarihi (Çev. Yavuz Alogan), İstanbul, 1991.
HOURANÎ, George Fadlo; el-Arab ve’l Milâhe fi’l Muhîti’l Hind, (Trc. Seyyid Yakup Bekr), Kahire, 1958.
HUSREV, NÂSIR-I; Sefernâme, (trc. Abdülvehhab Tarzî), İstanbul, 1994.
HUSREV, NÂSIR-I; Sefernamey-i Nasır Hüsrev, İntişarat-ı Zevâr, (Trz).
ISTAHRÎ, İshâk İbrahîm b. Muhammed, el-Mesâlik ve’l-Memâlik (nşr. M. J. De Goeje), Kahire, 1961,
İBN BATÛTA, Muhammed b. Abdullah; İbn Batûta Seyahatnamesi, (Çev.: Mümin Çevik), İstanbul, 1993.
İBN HAVKAL, Ebü’l-Kasım Muhammed b. (367/977); Kitabu Sûreti’l-Arz (nşr. J. H. Kramers), Leiden, 1938.
İBN HAZM; Cemheretu Ensâbi’l-‘Arab (T. Abdusselam Harun), Daru’l Me’arif, Kahire, 1981.
İBN HURDAZBİH; Yollar ve Ülkeler Kitabı, (Çev. Murat Ağarı), İstanbul, 2008.
İBNU’L BELHİ; Farsname, (Çev. Cafer Şiar), Tahran, 1339.
İBNÜ’L ESÎR, Ali b. Muhammed; el-Kâmil fi’t-Târih, (trc. A. Ağırakça, A. Özaydın), İstanbul, 1985.
İBNÜ’L-BELHÎ; “Farsnâme”, (çev. Abdulhalik Bakır-Ahmet Altungök), Ortaçağ Tarih Ve Medeniyetine Dair Çeviriler I, Ankara, 2008, s. 117-118.
KALLEK, Cengiz, "Ticaret", TDV İslam Ansiklopedisi, C. 41, İstanbul, s. 2012, s. 134-144.
KALLEK, Cengiz; “Kabâle”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 24, İstanbul, 2001, s. 10-11.
KAZVÎNÎ, Zekeriyya b. Muhammed; Âsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’l-İbâd, Beyrut, 1969.
KRİSTENSEN, Artur; İran der Zaman-i Sâsânîyan, (Trc.: Raşid Yasemî), Tahran, 1368.
LOMBARD, Maurice; İlk Zafer Yıllarında İslâm,(Trc.: Nezih Tuncel), İstanbul, 1983.
MELÂYERÎ, Muhammed, Tarih Ferhengî İran der Devran-ı İntikal ez Asr-ı Sâsânî be Asr-ı İslamî, C. 1, Tahran, 1372.
MES’ÛDÎ, Ali b. Hüseyin; Altın Bozkırlar, (Türkçe trc. Ahsen Batur), İstanbul, 2004.
MEZ, Adam; Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti-İslam Rönesansı, (trc. Salih Şaban), İstanbul, 2000.
MORONY, Michael G., “Continuity and Change in the Administrative Geography of Late Sâsânîan and Early Islamic al-Iraq”, Iran, C. 20, London, 1982, s. 1-50.
MORONY, Michael G., “The Efects of the Muslim Conquest on the Persian Population of Iraq”, Iran, C. 14, London, 1976, s. 41-60.
NACİ, A. C, Y. L. Ali, “Basra Çarşıları; Bir Ortaçağ İslam Şehrinde Ticari Örgütlenme ve Faaliyetleri”, Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler I, (Çev. Abdulhalik BakırAliye Aslan), Ankara 2008, s. 639-662.
NEFİSÎ, Said, Tarih-i Temeddün-i İran-i Sâsân, Tahran, 1331.
ÖZAYDIN, Abdulkerim; “Beridiler”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1992, C. 5, s. 501-502.
ÖZCAN, Azmi; “Sind”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 37, İstanbul, 2009, s. 242-244.
ÖZŞENEL, Mehmet; “Salim Mevlâ Ebu Huzeyfe”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 36, İstanbul, 2009, s. 49-50.
RIZA, İnayetullah; İran ve Turkan der Zaman-ı Sâsânîyan, Tahran, 1376.
SİRAFÎ, Süleyman; Silsiletü’t-Tevarih ya Ahbar-u Sind ve Hind, (Trc. Hasan Karaçanlû), (Yrz), (Trz).
TABERİ, Muhammed b. Cerîr, Tarih-i Taberi Tercemesi, C. II-III, Can Kitabevi Yay. Konya, 1982-1983.
TÂLİB, İmâduddin Halil; “Irak”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 19, İstanbul, 1999, s. 87-91.
WHİTEHOUSE, David; “Excavations at Siraf: First Interim Report”, Iran, C. 6, London, 1968, s. 2-22.
WHİTEHOUSE, David; Andrew Williamson, “Sassanian Marritime Trade”, Iran, C. 11, London, 1973, s. 25-51.
WOOD, Marilee; Glass Beads and Trade in Southern and Eastern Africa and the Indıan Ocean - 7th to 16th Centuries AD, Uppsala, Sweden, 2011.
YAKUBÎ, Ahmed b. İshak; Tarih-i Yakûbî, C. I, (Trc. Muhammed İbrahim Ayeti), Tahran, 1382.
YILDIZ, Hakkı Dursun; “Abbasiler”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul, 1992, s. 31-48.
ZERRİNKOOB, A. Hüseyin; Tarih-i İran Ba‘de’z İslam, Müessese-i İntişarat-ı Emir Kebir, Tahran, 1383.