19896

UYGUR METİNLERİNDE YILAN

Orta Asya'da bozkır hayatı yaşayan Türklerin hayatlarında hayvanlar önemli bir yer tutmuştur. Türk menşeli olduğu düşünülen 12 hayvanlı takvim, her biri bir hayvan adıyla anılan 12 yıllık devre esasına dayanmaktadır. Hayvanlar Türklerin inançlarında da önemli bir yere sahiptir; Gök Tanrı, Manihaizm, Budizm gibi dinlerde hayvanlar çeşitli düşünceleri veya ruhları temsil etmiştir. Şamanizm inancında yılan, Şaman'ı kötü ruhlara karşı korurken, Budizm inancında var oluş döngüsünün merkezinde bulunan yılan, kızgınlığı temsil eder. Budizm'deki reenkarnasyon inancına göre önceki hayatlarında kötülük yapan canlılar, bir sonraki hayatlarında dünyaya geldiklerinde ruhları, karanlıklar dünyasında yılan, fare, domuz vb... hayvanların bedeninde dünyaya gelir. Türklerin sosyal ve dinî hayatlarında çeşitli inançları sembolize eden yılan, edebi eserlerine de konu olmuş ve edebi eserlerde 12 hayvanlı takvimin yılan yılı anlamında, Budizm inancının işlendiği dinî metinlerde hayatlarında kötülük yapan canlıların bir sonraki yaşamında ruhlarının yılan bedeninde dirilmesi gibi anlamlarda kullanılmıştır. Yılan mitolojide de kendine yer bulmuş ve doğu ile batı mitolojilerinde yaşamsal kudreti, gücü sembolize etmiştir. Yunan mitolojilerinde kayıp hazinelerin bekçisidir. Yine batı ve doğu mitolojilerinde halka şeklini almış yılan en eski evrenin bekçisidir, doğu ve batı mitolojilerinde kuyruğunu ağzına almış, kuyruğunu ısıran yılan sonsuzluğu sembolize eder. Özellikle ölümsüzlüğü sembolize eden halka halindeki kuyruğunu ısıran yılan şeklini biz resim, heykel gibi güzel sanatlarda da buluruz

UYGHUR SNAKE IN THE TEXT

The animals have an important role in the life of the Turks who lived in the steps of middle Asia. The 12 animal celender that is thought to be turkish origin is based on a 12 year period each named by an animal. Animals are also have an important role on the believes of the Turks. Animals represents various thoughts and spirits at the religions such as Sky God, Manichaeism and Buddhism. While snake protects the Shaman against the evil spirits in the shamanism religion, it is in the center of existence loop and represents the anger in Buddhism. According to the reincarnation belief in budhism, The spirits of the creatures who do evil in their previous lives, will reincarnate in the world of darkness in the body of animals such as snake, mouse, pig etc. Snake symbolises various believes in the social and religous believes of Turks and İt was also subjected in literary Works. It is used In literary works as a snake year of 12 animal celender, in the religious texts of buddhism it is used in the meanings of resurrection of the creatures who do evils in their life, in a snake body for their next life. Sanake has found a place in mythology and the vital power eastern and in western mythology, power was symbolized snake, Greek mythology is the guardian of the lost treasure; again the public has taken shape in the western and eastern mythology, the old serpents is the guardian of the cosmos. İn the eastern and western mythology has taken his tail in his mouth snake biting its tail symbolizes eternity

PDF

___

ARAT, Reşid Rahmeti, Türkische Turfan-Texte, VII, SBAW, 1936.
BANG, W. und A. von Gabain und R. Rachmati (Rahmeti) Arat, Türkische Turfan-Texte VI, SPAW, 93-192, Berlin, 1934.
BANG, W. und A. von Gabain, Türkische Turfan-Texte I- V, I = SPAW 1929, 1-30, II = SPAW 1929, 411-430, III = SPAW 1930, 183-211, IV = SPAW 1930, 432-450, V = SPAW 1931, 323-356, 1929-1931.
BANG, W., A. von GABAIN, Turkische Turfan Texte IV, Berlin (SPAW, Phil-hist KI: 24: 432- 450, 1930.
BULUÇ, Sadettin, İslam Ansiklopedisi, cilt: 11, sayfa: 310-335, İstanbul, 1997.
GABAIN, A. Von, Türkische Turfan-Texte VIII (Texte in Brāhmī-Schrift), ADAW, Berlin, 1954.
GABAIN, A. Von, Uigurica IV, ADAW, Berlin, 1931.
GABAIN, A.Von und W. Winter, Türkische Turfan-Texte IX, ADAW, Berlin, 1958.
GABAIN, A.Von, Türkische Turfan-Texte X, ADAW, Berlin, 1959.
KARA, Georg, Peter ZİEME, Fragmenta Tantricher Werkein Uigurischer Übersetzung, Berlin: Akademie Verlag (Scriften zur Geschichte und Kultur des Alten Orients-Berliner Turfantexte VII, 1976.
KAYA, Ceval, Uygurca Altun Yaruk, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
LE COQ, A. Von, Türkische Manichaica aus Chotscho I-III, I= APAW 1911, Anhang Berlin 1912, II= APAW 1919, III=APAW 1922 (Türkçesi: Fuat Kösearif, Türkçe Mani Metinler I, Devlet Basımevi, İstanbul, 1932.
MÜLLER, F. W., Uigurica I, APAW, Berlin, 1908.
MÜLLER, F. W., Uigurica II, APAW, Berlin, 1911.
MÜLLER, F. W., Uigurica III, APAW, Berlin, 1922.
MÜLLER, F. W., Uigurica IV, (A. v. Gabain tarafından yayımlandı), APAW, Berlin, 1931.
RACHMATI (Rahmeti) Arat, Gabdul RAŞİD, Zur Heilkunde der Uiguren (I), Berlin, (Aus: SPAW. Phil-hist KI: 23: 451-473, 1930.
RÖHNBORN, Klaus, Uigurisches Wörterbuch, Sprachmaterial der Vorislamischen Türkischen Texte aus Zentralasien 1-6, Franz Steiner Verlag GMBH-Wiesbaden, 1977.
SHŌGAITO, Masahiro, Lilia TUGUSHEVA, Setsu FUJISHIRO, The Daśakarmapathāvadānamālā in Uigur, from Collection of the St. Petersburg Branch of the Institute of Oriental Studies Russian Academy of Sciences, Shokado, Nakanishi Printing, Kyoto, Japon, 1998.
SOOTHILL, William Edward, Lewis HODOUS, A Dictionary of Chinese Buddhist Terms, London, 1937.
TEKİN, Şinasi, Kuan-şi-İm Pusar (Ses İşiten İlah), Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum, 1960.
TEKİN, Şinasi, Maitrisimit nom Bitig, Berliner Turfantexte IX, Berlin, 1980.
TOKYÜREK, Hacer, “Eski Uygurcada Hayvan Adları ve Bunların Kullanım Alanları”, TÜBAR, sayı: XXXIII, Bahar, sayfa: 221-280, Niğde, 2013.
UÇAR, Erdem, Altun Yaruk Sudur V. Kitap Berlin Koleksiyonundaki Fragmanların Transliterasyonu ve Transkripsiyonu Açıklamalar ve Dizin, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Doktora Tezi), İzmir, 2009.
USER, Hatice Şirin, Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları, Kömen Yayınları, Konya, 2009.
ZIEME, Peter, “Old Turkish Versions of the ‘Scripture on the Ten Kings’, Fragmenta Buddhica Uigurica Ausgewahte Scriften von Peter ZİEME, S. C. Raschmann und J. WİLKENS, K. SCHWARZ Verlag, Berlin, 323-349, 2009a.
ZIEME, Peter, Georgy KARA, Ein Uigurischer Totenbuch, Nāropas lehre in Uigurischer Übersetzung, Budepest: Akademia Kiado, 1978.