BAĞIMSIZLIK DEVRİ ÖZBEK EDEBİYATI

beklerin, Türkistan'ın verimli topraklarında kurmuş oldukları Özbekistan Cumhuriyeti'nin jeopolitik konumu son derece önemlidir. Çünkü Türkistan coğrafyasının merkezinde ve eski medeniyetlerin mirasının üzerinde yer almaktadır. Günümüzde Özbekistan coğrafyasının olduğu yerde, eskiden Çağatay Devleti var idi. Çağatay Devleti; sanat, siyaset, din, edebiyat gibi birçok alanda gelişme göstermiş bir devlettir. Çağatay döneminde yaşamış yazar ve şairler edebi ve kültürel cephelerden devletin gelişmesine katkı sağlamıştır. Bu dönemin en önemli sanatçısı Ali Şîr Nevaî'dir. Günümüzde Özbek Edebiyatı'nın temelleri, Çağatay Edebiyatı zamanında oluşturmuştur. Özbek Edebiyatı büyük bir mirasın, Çağatay Edebiyatı'nın sanat gücünün, üzerine kurulmuş bir edebiyattır. Günümüzde Özbek yazar ve şairlerin eserlerinde, Nevaî'nin izleri görülmektedir. Çalışmamızda Sovyet Rusya'nın dağılmasından sonra oluşan, bağımsızlığın ortaya çıkmasıyla Özbek yazar ve şairlerin halkı bilinçlendirmek ve milli duygularını harekete geçirmek amacıyla verdikleri eserler üzerine durulacaktır. Bu dönem, Bağımsızlık (Mustaqilik) Dönemi Özbek Edebiyatı olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemin yazar ve şairleri; şiir, hikâye, roman, tiyatro ve çeviri eserler ile halkın hem milli duygularını uyandırmak hem de Batı Edebiyatını halka tanıtmayı amaçlamışlardır. Bu çalışmalarıyla, Özbek Edebiyatını diğer edebiyatlarla tanışmasını, kaynaşmasını hedeflemişler ve bu doğrultuda eserler vermişlerdir. Bu dönem Özbek yazar ve şairlerde edebi eserlerde çeşitlilik görülmesinin yanında, Batı edebiyatındaki sanatçılar ve edebi akımlardan etkilenmeler de görülmektedir. Bu dönemin sanat eserlerinde genel olarak milli duygulara hitap eden (Özbek milliyetçiliği) temalar işlenirken, bazı sanatçılarda "Turancılık" fikri de görülmektedir

INDEPENDENCE ERA UZBEK LITARETURE

Uzbeks that they have established in the fertile soil of the Turkestan Republic of Uzbekistan's geopolitical position is extremely important. It’s important because it’s located in the center of the geography of Turkestan and is located on the heritage of ancient civilizations. In today’s geography of Uzbekistan, there was formerly Chagatay States. Chagatay State had shown improvements in many fields such as art, politics, religion and literature. Writers and poets lived during Chagatay State had contributed to the development of the state in terms of culture and literacy. The most important artist was Ali Sir Nevada at that period of time. Today, the power of Uzbek Literature comes from Chagatay Literature. We can easily see the effects of Ali Sir Nevada on today’s Uzbek writers. Uzbek Literature has been structured on the power of Chagatay Literature which left a great heritage. In our study, we will be focusing on the works of Uzbek writers and poets whose works had aimed to raise public awareness and to mobilize national feelings that emerged with independence of Uzbeks after the destruction of the Soviet Union. This period is called Independence Period Uzbek Literature (Mustaqilik). Besides evoking national feelings, writers and poets of this period, with their works; poem, story, novel, drama and translational works has accomplished to introduce Uzbek Literature to other nations as well as Western Literature to Uzbeks. Uzbek Literary works of writers and poets in this period, in addition to the diversity seen, it’s influenced by Western literature, and also literary movements of the artists are seen. In this period, in general the effects of “Uzbek Nationalism” can be seen on most of the artist, while “Turanims” also can be seen on some of them

___

  • AÇIK F., 2008. Özbek Edebiyatı. Alp Yay. İstanbul. Başlangıçtan Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları. Kültür Bakanlığı Yay. Ankara.
  • FEYZULLAYEVA A., 2012. Özbek Şairi Rauf Parfi’nin Şiir Dünyası..
  • KARİMOV N., 2008. 20. Asr Adabiäti Manzaraları. Toşkent.
  • KOCAOĞLU T. Çağdaş Özbek Edebiyatı. Türk Dünyası El Kitabı 3. Cilt.
  • MERHAN A. Abdullah Qadiriy ve Özbek Romanın Doğuşu. Türkiyat Araştırmaları Dergisi.
  • MERHAN A., 2006. Tatarların Özbek Edebi Dilinin Oluşumundaki Rolü. (İdil-Ural Sempozyumunda Sunulmuş Bildiri).
  • MEHRAN A., 2007. Yazılı Özbek Edebiyatı. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi cilt:31 sayı:2.
  • NASRETTİNOĞLU İ., 1988. Çağdaş Özbekistan Şiiri Antolojisi. Ankara.
  • ÖZBAY H., QAHHAR T., 1995. Günümüz Özbek Şairleri Antolojisi. Kültür Bakanlığı Yay. Ankara.
  • ÖZ ÖZCAN A., 2007. Çağdaş Özbek Edebiyatında Ali Şir Nevayi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi cilt: 4 sayı:3.
  • ÖZGÜL M., 1993. Abhaz-Azeri-Dağıstan-Kazak-Kırgız-Özbek-Tacik-Türkmen Edebiyatlarından Seçmeler. Cem yay.
  • ÜŞENMEZ E., 2011. Modern Özbek Edebiyatı. Uluslararsı Sosyal Araştırmalar Dergisi cilt:4 sayı:19.
  • TEKİN F., 2011. Hanlıklar Dönemi Özbek Edebiyatı. Turkish Studies Vol. 6/1.
  • TEKİN F., 2009. Ortak Dil Bağlamında Terim Birliği Açısından Türkiye Türkçesi-Özbek Türkçesi Edebiyat Terimleri Üzerine Bir Karşılaştırma. Turkish Studies Vol.4/4 Türk Dünyası Edebiyatı (Hz. Halil Açıkgöz) 1991. TDAV.
  • YAMAN E., 1996. Çağdaş Özbek Şiiri. TD Türk Şiiri Özel Sayısı 5, Mart.
  • YELOK V. S., 2008. Erkin Vahidov’un Kelime Dünyasına Bir Bakış. Uluslar arası Sosyal Araştırmalar Dergisi Vol. 3/1.
  • YELOK V. S., 2011. Özbek Şiirinde Müstebit Devrin Eleştirisi (Erkin Vahidov’un Şiirleri Esasında). TÜBAR XIX.