ULUSLARARASI EKONOMİ POLİTİK BİR DEĞERLENDİRME: KARADENİZ VE DOĞU AKDENİZ DENİZ ALANLARI SORUNU

Türkiye’nin bulunduğu bölge, uluslararası düzlemdeki tartışmaların en yoğun yaşandığı, söz konusu bu tartışmalar üzerinden ortaya çıkan, zaman zaman silahlı çatışmaya kadar varabilen anlaşmazlıkların sıkça gündeme geldiği iktisadi bir coğrafyadır. 21. yüzyıldaki uluslararası ilişkiler literatüründe sıklıkla Avrasya olarak anılan bu coğrafya, uluslararası politikanın dinamiklerinde yaşanan değişim ve gelişmelerin yakından etkilediği Karadeniz ve Doğu Akdeniz deniz alanlarını içinde barındırmaktadır. Söz konusu bu iki deniz alanı geçmişte daha çok güvenlikle ilgili siyasal açıklamaların odak noktaları iken, son dönemde enerji kaynakları ve bu kaynakların kontrolü, yarattığı ekonomi ve ortaya çıkardığı ticari potansiyel devletler arasında ekonomi politik eksenli yeni anlaşmazlıklara sebep olmaktadır. Bu anlaşmazlıklar Karadeniz’de Türkiye’nin de katıldığı inisiyatiflerle barışçıl bir şekilde çözüme kavuşurken, Doğu Akdeniz’de bunun tam tersi olmakta, Türkiye ve Yunanistan başta olmak üzere bölge devletleri jeopolitik çatışmaların içine sürüklenmektedir. Gerek Karadeniz havzasında, gerek Doğu Akdeniz’de, bir kısmı devam etmekte olan, birbirine benzer tarihsel siyasi sorunlar varlığını sürdürmekle birlikte, bu sorunların yaratmış olduğu potansiyel tehditler Karadeniz’de atlatılmakla beraber, Doğu Akdeniz’de bu tehditlerin üstesinden gelinememektedir. Bunun en temel sebeplerinden birisi, Karadeniz havzasında enerji kaynaklarının yaratmış olduğu ekonomik çıktıların somut olması ve ticaretin gelişmesi, Doğu Akdeniz’de ise enerji kaynaklarının ekonomik çıktıları üzerinde belirsizliklerin bulunmasıdır. Bir başka ifade ile, Karadeniz bölgesinde yaratmış olan iktisadi hareketliliğin sunduğu somut ekonomik getiriler Doğu Akdeniz’de henüz bulunmamakta ve bunun sonucunda Karadeniz’de barışçı çözümler kurumsallaşırken, Doğu Akdeniz’den sorunların çözümünden ziyade kutuplaşmalar derinleşmektedir. Bu çalışma, Karadeniz ve Doğu Akdeniz’deki deniz alanlarında yaşanmış ve yaşanmakta olan siyasal uzlaşmazlıkları ekonomi politik bir bakış açısıyla karşılaştırmalı olarak değerlendirmekte ve Karadeniz’deki çözümlerin Doğu Akdeniz’de neden sağlanamadığının nedenlerini tartışmaktadır.

AN INTERNATIONAL ECONOMY POLITICAL EVALUATION: THE PROBLEM OF MARITIME AREAS OF BLACK SEA AND EASTERN MEDITERRANEAN

The region where Turkey is located is an economic geography in which the discussions at the international level are made intensively and the conflicts, which are leading to armed conflicts sometimes, arising from those geopolitical discussions are brought to the agenda quite often. This geography which is often named as Eurasia in the 21st century international relations literature includes Black Sea and Eastern Mediterranean maritime areas which are deeply influenced by the developments and change on the dynamics of international politics. While these two maritime areas had been focal points in the political explanations related with the security in the past, energy sources and control of these sources, the economy created and commercial potential revealed by these sources are resulting in new economy-political pivoted conflict matters between the states in the recent period. While these conflicts in Black Sea have been resoluted by the political initiatives taken by Turkey peacefully, on the contrary, the regional states, notably Turkey and Greece, have been involved in geopolitical disputes in Eastern Mediterranean. This study is evaluating the political disputes, which have taken place and are taking place, on maritime areas in Black Sea and Eastern Mediterranean from an economy political perspective comparatively and it is discussing the reasons why the resolutions succeeded in Black Sea are not achieved in Eastern Mediterranean.

PDF

___

Akdoğan Haluk (1992). “Karadeniz Ekonomik İşbirliği Projesinin Bir Gümrük Birliği Olarak Değerlendirilmesi”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S. 1- 2, C. 10: 85-106.
Al Arzu – Burcu Özdil (2017). “Karadeniz’in Uluslararası Politik Ekonomisi: Rusya ve Ukrayna İlişkilerinin Yeniden Analizi”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, S. 2, C. 5: 151-167.
Anderson, David H. (2009). “Maritime Delimitation in the Black Sea”, Law&Prac. Int’l Cts. Tribunals, No. 3, Vol. 8: 306-327.
Arı Tayyar (2010). Uluslararası İlişkiler Teorileri, Çatışma, Hegemonya, İşbirliği, Bursa: MKM Yayıncılık.
Aspaturıan Venon V. (1969). “Soviet Foreign Policy at the Crossroad: Conflict and/or Collaboration?”, International Organization, No. 3, Vol. 23: 589-620.
Balassa Bela, (2011) The Theory of Economic Integration, Oxon: Routledge
Balık İsmet (2018). “Türkiye’nin Deniz Yetki Alanları ve Kıyıdaş Ülkelerle Yetki Alanı Anlaşmazlıkları”, Kent Akademisi, S. 1, C. 11: 86-98.
Başeren Sertaç Hami (2013) “Doğu Akdeniz Deniz Yetki Alanları Sınırlandırması Sorunu” Doğu Akdeniz’de Hukuk ve Siyaset, Başaren, Sertaç Hami (ed.), Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 2013.
Bg Group (2014). “LNG Report”.
Butt Gerald (2018). “An East Med Gas Renaissance”, http://www.petroleum- economist.com/articles/upstream/exploration-production/2018/an-east-med-gas- renaissance, Erişim Tarihi: 22.05.2018.
Dartan Muzaffer (2015). “Black Sea Economic Co-operation (BSEC) A New Regional Integration Project”, Avrupa Araştırmaları Dergisi, S. 1&2, C. 3: 123-153.
EPDK (2018). “Doğal Gaz Piyasası 2017 Yılı Sektör Raporu”. Ergüven Nasıh Sarp (2014). “Karadeniz’de Deniz Alanı Sınırlandırması Davası (Romanya/Ukrayna) ve Uluslararası Hukuk Açısından Etkileri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 2, C. 63: 309-328.
Honore Anouk (2014). “The Outlook for Natural Gas Demand in Europe”, Oxford Institute for Energy Studies Paper: NG 87.
Internatıonal Gas Unıon (2010). World LNG Report : URL http://www.igu.org/igu-publications- 2010/IGU%20World%20LNG%20Report%202010.pdf s.35 Erişim tarihi: 19.05.2018.
Kamel Ayhan (1999). “İkinci Dünya Savaşının Bitiminden Günümüze Kadar Türk-Rus İlişkileri”, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç içinde (409-420), ed. İsmail Soysal, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Koyuncu Aşkın (2013). “1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi Öncesinde Şarki Rumeli Nüfusu”, Avrasya Etüdleri, S. 2, C. 44: 177-208.
Kurat Akdes Nimet (2010). Rusya Tarihi, Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Kütükçü, M. Akif – Saffet Kaya (2016). “Uluslararası Deniz Hukuku Kapsamında Doğu Akdeniz’deki Petrol ve Doğalgaz Kaynakları ile Türkiye’nin Hukuki Durumu”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, S. 2/1, C. 6: 81-96.
Mahan Alfred Thayer (1904). The Influence of Sea Power Upon History 1660-1783, New York: Dover Publications, Inc..
Mıkulska Anna (2017). “The Changing Geopolitics of Natural Gas in Black Sea Region”, https://www.fpri.org/article/2017/05/changing-geopolitics-natural-gas-black-sea-region/ , Erişim Tarihi: 20.05.2018.
Nemlioğlu Koca Yasemin (2017). “18. Yüzyılda Karadeniz’de Rus Deniz Ticareti ve Osmanlı Devleti’ne Etkileri”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, S. 23: 83-106.
Özarslan Bahadır Bumin (2012). “Soğuk Savaş Sonrası Karadeniz’de Güvenlik Politikaları ve Türk- Rus İlişkileri”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, S. 1, C. XII: 135-166.
Özdemir Volkan (2017). Doğalgaz Piyasaları Türkiye Enerji Güvenliği Üzerine Tezler, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Özdemir Volkan (2018). Rusya’nın Kodları, Türkiye’de Rusya’yı Ararken Rusya’da Türkiye’yi Bulmak, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
Pazarcı Hüseyin (2013). Uluslararası Hukuk Dersleri 2. Kitap Gözden Geçirilmiş 9. Bası, Ankara: Turhan Kitabevi.
Polat Doğan Şafak (2017). “NATO ve Rusya Federasyonu’nun Yeni Mücadele Alanı: Karadeniz”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, C. 5: 51-66.
Shaw Stanford J. – Ezel Kural Shaw (2010). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye Cilt 2, Reform, Devrim ve Cumhuriyet: Modern Türkiye’nin Doğuşu 1808-1975, Çev.: Mehmet Harmancı, İstanbul: E Yayınları.
Sönmezoğlu Faruk (2011). İki Savaş Sırası ve Arasında Türk Dış Politikası, İstanbul: Der Yayınları.
Türkiye İstatistik Kurumu (2018). Dinamik Sorgulama: Dış Ticaret İstatistikleri, Ülkelere Göre Dış Ticaret. https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/disticaret.zul?param1=4¶m2=0&sitcrev=0&isic rev=0&sayac=5808, Erişim Tarihi: 08.09.2018.
Yılmaz Sait (2007). “Karadeniz’de Değişen Dengeler ve Türkiye”, Karadeniz Araştırmaları, S. 15, C. 15: 45-66.