TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARINDAKİ RUSÇA SÖZCÜKLER

Tarihî dönemlerde diller arası ilişkiler dolaylı yollarla veya doğrudan gerçekleşmiştir. Komşuluk ilişkisi olmayan diller arasındaki etkileşimlerde, daha çok aracı diller söz konusu olduğu için dolaylı bir ilişki oluşmuştur. Coğrafî yakınlığın da getirmiş olduğu bir sonuç olarak sosyal, siyasi ve askerî ilişkiler içerisinde bulunmuş olan komşu diller arasında ise doğrudan dil ilişkileri meydana gelmiştir. Doğrudan ilişki içerisinde bulunmuş olan komşu yabancı diller, bir dilin ağızlarını ses, şekil, söz varlığı veya cümle yapısı yönüyle etkileyebilir. Ancak Türkiye Türkçesi ağızlarında bu etkinin daha çok ses, şekil ve söz varlığı yönünde olduğu görülmektedir. Leylâ Karahan Türkiye Türkçesi ağızlarını sınıflandırırken, komşu dillerden Arapça ve Farsçanın etkisini göz önünde bulundurmuştur. Türkiye Türkçesi ağızlarında etkili olan bir diğer komşu dil ise Rusça olmuştur. Birbirine yakın coğrafyada yaşayan iki millet arasındaki derin ilişkiler, Rusçada, Türkçede ve bu dillerin lehçe ve ağızlarında kaçınılmaz olarak izler bırakmıştır. Uzun yıllar Rusça ile komşu olan Türkiye Türkçesi, çeşitli ağız bölgelerinde birçok Rusça sözcük barındırmaktadır. Bu Rusça sözcükler daha çok doğu grubu ağızlarının II. alt grubunda görülmekle beraber diğer ağız bölgelerinde de Rusça sözcüklere rastlanmaktadır. Farklı ağızlarda önemli fonetik değişimler gösteren Rusça sözcüklerin ağızlara yerleşmesinin sebepleri daha çok tarih? ve sosyal sebeplerdir. Bu makalede de Türkiye Türkçesi ağız çalışmalarındaki ve ağız sözlüklerindeki Rusça sözcükler tespit edilerek, bu sözcüklerde görülen ses ve anlam değişmeleri sebepleriyle birlikte verilecektir. Ayrıca hangi bölge ağızlarında Rusça kelimelerin bulunduğu tespit edilerek, bunların sebepleri üzerinde de durulacaktır

RUSSIAN WORDS IN TURKISH DIALECTS

The interaction between languages has been kept directly or indirectly through the ages. As the meadiating languages provide the interaction between noncontiguous languages an indirect relationship has been built between them. On the other hand, a direct relationship has been sustained between contiguos languages which develop social, political and military relationship thanks to geographical proximity. Contiguos foreign languages which have built a direct relationship can affect the dialects of a language in terms of phonetic, form, vocabulary and sentence structure. However, this effect is mostly seen in terms of phonetic, form and vocabulary in Turkish dialects. While Leyla Karahan was categorizing Turkish dialects, she had taken in consideration the effects of Arabic and Farsi from contiguous foreign languages. Yet another contiguous language affecting Turkish dialects has been Russian. Intimate relationship between nations which have a geographical proximity has left a lasting impact on russian and turkish language and their dialects. Turkish dialect neighboring on Russia for many years, accommodates so many Russian words in various dialect regions. While these Russian words are mostly seen at second subgroup of east group dialects, Russian words are also encountered in other dialect regions. The reasons of nesting into dialects of Russian words showing significant phonetic changes in different dialects, are mainly historical and social reasons. In this article, Russian words; in Turkish dialect studies and dialect dictioanaries will be determined, the changes of phonetic and semantic seen in these words will be given with their reasons. Moreover, by determining in which region dialects Russian words occur, the reasons of them will be taken in consideration

PDF

___

ALKAYA, Ercan (2012), “Sibirya Tatar Türkçesiyle Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Benzerlikler Üzerine Bir Değerlendirme”, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p. 275-295, Ankara
AYDIN, Mehmet (2002), Aybastı Ağzı, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
BURAN, Ahmet (1997), Keban, Baskil ve Ağın Yöresi Ağızları, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
BURAN, Ahmet ve Nadir İlhan (2008), Elazığ Yöresi Söz Varlığı, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
BURAN, Ahmet ve Şerife Oğraş (2003), Elazığ İli Ağızları, Elazığ.
DEMİR, Necati (2001), Ordu İli ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERCİLASUN, Ahmet B. (2002), Kars İli Ağızları (Ses Bilgisi), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
EREN, M. Emin (1997), Zonguldak, Bartın, Karabük İlleri Ağızları, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERTEN, Münir (1994), Diyarbakır Ağzı (İnceleme-Metinler-Sözlük), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
GEMALMAZ, Efrasiyap (1995), Erzurum İli Ağızları III. Cilt, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÜLENSOY, Tuncer (1988), Kütahya ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÜLENSOY, Tuncer ve Ahmet Buran (1994), Elazığ Yöresi Ağızlarından Derlemeler 1, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÜLENSOY, Tuncer ve Ercan Alkaya (2003), Türkiye Türkçesi Ağızları Bibliyografyası, Ankara, Akçağ Yayınları.
GÜLSEREN, Cemil (2000), Malatya İli Ağızları (İnceleme - Metinler - Sözlük ve Dizinler), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÜLSEVİN, Gürer (2002), Uşak İli Ağızları (Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
GÜNŞEN, Ahmet (2000), Kırşehir ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
KARACA, Veysel (2011), Türkiye Türkçesinde Alıntı Sözcüklerde Görülen Ses Olayları Üzerine Bir İnceleme, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
KARAHAN, Leylâ (1996), Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
KILIÇ, Selami, Türk-Sovyet İlişkilerinin Doğuşu, Ülke Kitapları.
KORKMAZ, Zeynep (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
KORKMAZ, Zeynep (1994), Güney-Batı Anadolu Ağızları Ses Bilgisi (Fonetik), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
KURAT, Akdes Nimet (1987), Rusya Tarihi Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
KURAT, Yuluğ Tekin (1999), “1878-1919 Arasında Türk-Rus İlişkilerinin Siyasal Anatomisi” Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491-1992, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, s. 139- 145.
MUSTAFAEV, E. – V.G. Şerbinin (1996), Büyük Rusça-Türkçe Sözlük, Multılıngual, İstanbul 1996.
OLCAY, Selahattin (1995), Doğu Trakya Yerli Ağzı (İnceleme-Derleme-Dizin), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
OLCAY, Selahattin (1995), Erzurum Ağzı (İnceleme-Derleme-Sözlük), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
OLCAY, Selahattin, Ahmet B. Ercilasun, Ensar Aslan (1988), Arpaçay Köylerinden Derlemeler, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
ORTAYLI, İlber (1999), “XVIII. Yüzyıl Türk-Rus İlişkileri” Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491- 1992, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, s. 125-134.
ÖZÇELİK, Sadettin (1997), Urfa Merkez Ağzı (İnceleme-Metinler-Sözlük), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
ÖZEREN, Mehmet (2008), Kırgız Türkçesinde Ünsüzler ve Ünsüz Olayları, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
SAĞIR, Mukim (1995), Erzincan ve Yöresi Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
TURAN, Zikri (2006), Artvin İli Yusufeli İlçesi Uşhum Köyü Ağzı, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
TURGUT, Günay (2002), Rize İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (1993), Derleme Sözlüğü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2005), Türkçe Sözlük, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
Türk Dil Kurumu (2008), Yazım Kılavuzu, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
YANGIN, Alla (2004), “Rusçadaki Türkçe Sözler Üzerine Tematik Bir İnceleme” V. Lefke Edebiyat Buluşması Bildirileri, Yay. Haz. KARAAĞAÇ, Günay, Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi, s. 99-102.
YILDIRIM, Faruk (2006), Adana ve Osmaniye İlleri Ağızları II, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.