DUACI BİR BABA OLARAK MEVLÂNÂ VE MEKTUPLARI

Anadolu tasavvuf mozaiğinin ve tekke edebiyatının başat aktörlerinden biri olan, Mevlevîliğin pîr-i evveli Hz. Mevlânâ, yalnızca aşkı rehber edinmiş rind meşrepli bir âlim şâir ve bir uzlet adamı olmayıp yaşadığı dönemde toplumun her statü katmanından gelen "oğullarının" derdiyle dertlenen, başarılarıyla övünen, onlara türlü ısmarlarda, ikazlarda ya da telkinlerde bulunan, devlet ricali ile halkın muhtelif vesilelerle irtibatını sağlayan bir aracı ve duacı baba olarak da karşımıza çıkmaktadır. Onun bu reel dünyaya doğrudan müdahil olan alternatif kimliğinin ise en belirgin akisleri Mektûbât'ına yansımaktadır. Tematik bir sınıflandırmaya tabi tutulduklarında büyük çoğunluğunun şefaatnâme / şefkâtnâme özelliği gösterdiğini tespit ettiğimiz söz konusu metinler her ne kadar mektup türünde kaleme alınmış olsalar da birçoğu muhteva ve amaç itibariyle adeta nesre çevrilmiş birer kasîde hüviyetine sahiptir. Hz. Mevlânâ mektuplarını benzerini pek çok kasîdede gördüğümüz "selam, sena, merâm, dua" kurgusu çerçevesinde inşa etmiştir. Yalnızca meramının öznesi kendisi değil ahlâkı ve hizmetleriyle takdirini kazanmış bir yakınıdır. Hz. Mevlânâ, bir suçun ya da suçlunun affedilmesi, bir tüccarın mallarını elden çıkarabilmesi, bir zorba güruhunun te'dip edilmesi, kendini ilme adamış bir gayretkeşin maddi destek alması, bir yakınının makam / mansıb elde etmesi, bir mirasın nasıl pay edilmesi gerektiği gibi günlük yaşama ilişkin türlü hususlarda yazdığı bu mektup formundaki kasîdelerinde, aracısı olduğu kişi ya da grubun ihsana liyakatini veya içinde bulunduğu acziyeti: âyetleri, hadisleri, vecizeleri, kıssaları ve çarpıcı neşideleri destekleyici unsur olarak kullanmak suretiyle vurgulamakta ve bu bağlamda 13. yüzyılın siyasi birlikten yoksun Anadolu'sunda sahip olduğu statüsünü kullanarak aracı bir hâmi hüviyetiyle iş görmektedir

AS A PRAYER FATHER OF MEVLÂNÂ AND HIS LETTERS

Hz. Mevlânâ, who is the founder of Mevlevî an done of the main actors of sûfizm mosaic and literature of mysticism, isn’t only a man of reclusion or a wise sûfî poet that take love as guide, he got also warried with his sons’ sorrows from all layers of sacial status, was proud of their success and ordered, warned or preached them for different situations during his lifetime. He also appears as an elder prayer or a mediator between bureaucrats and people. His alternative character, which directly interfere this real world, has some reflections and the clearest ones appear in his “Mektûbât”. We detected that most parts of these texts shows characteristics of a request letter when they are thematiccally classified. Although they were written in a letter from, most of them are almost eulogies which were turned into proses in consideration of their aim and content. Hz. Mevlânâ formed his letters in a framework of solicitation, praise, desire and pray whose similars we can see in lots of eulogies. However the subject of his wish is not himself, it is one of his acquaintance who achieved his appreciation with its manner and services. Hz. Mevlânâ emphasizes the desperation or the competence or benefaction of the people or group he represents in his eulogy which he wrote in the form of a letter about daily life issues such as how tos hare inheritance, how to forgive a crime or criminal, how to discipline a group af rebels, how to give financial support to a laborious person who dedicated himself to divine wisdom or how to provide a position for a relative of him. He also uses the verses from Qo’ran, the utterances and aphorisms of the Prophet Muhammed, anectods, poems and his own might to be a reliable and accredited person in Anatolia in the thirteenth century whwn there was no political unity between people as supportive factors

PDF

___

ÇAKIR, Ömer. (2005). Türk Edebiyatında Mektup, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet. (2011). “Kasîde”, Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı-II (Divan Şiiri), Ankara: s. 17-77.
Büyük Türk Klasikleri C.1 (1985). “Dehhânî ” Ötüken-Söğüt Yay., İstanbul.
DERDİYOK, İ. Çetin. (1999). “Osmanlı Devrinde Mektup Yazma Geleneği”, Osmanlı, Yeni Türkiye Yay., C.9, Ankara: s. 731-740.
DURMUŞ, İsmail. (2004).“Mektup”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 29, Ankara: s. 14-16.
ELMAS, Nazım. (2007). “Mektuplardaki Mevlâna”, Mevlânâ Celâleddin Rûmî800. Yıl, (Gelibolu’da Mevlâna Günleri Bilgi Şöleni-Bildiriler), Türkiye Yazarlar Birliği Yay., s.156-168.
ERÜNSAL, İsmail E. (1993). “XVI. Asır Divan Şâirleriyle İlgili Bazı Arşiv Kayıtları”, Marmara Üniversitesi Türklük Araştırmaları Dergisi, S. 7, İstanbul: s. 243-258.
GÖLPINARLI, Abdülbâki. (1963). Mektuplar, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İstanbul.
GÖLPINARLI, Abdülbâki. (1985). Mevlânâ Celâleddin, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
HORATA, Osman. (1999). “Mevlâna ve Divan Şairleri”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Osmanlı’nın Kuruluşunun 700. Yılı Özel Sayısı, s. 43-56.
İLAYDIN, Hikmet. (1974).“Anadolu’da Klasik Şiirin Başlangıcı”,Türk Dili, S.277, Ankara:s. 765-774.
İNALCIK, Halil. (2003). Şair ve Patron; Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerinde Sosyolojik Bir İnceleme, Doğu Batı Yay., Ankara.
JOHANSON, Lars. (2007). “Mevlana Celaleddin Rumi ve Türk Şiirinin Doğuşu”, (çev. Mehmet Uzman), Mevlânâ Araştırmaları-1, Akçağ Yay., Ankara.
KARAİSMAİLOĞLU, Adnan. (1992).“Tasavvufî Şiir Geleneğinde Mevlânâ’nın Yeri ve Önemi”, 6. Millî Mevlânâ Kongresi (Tebliğler), Selçuk Üniversitesi Yay., Konya.
KARAİSMAİLOĞLU, Adnan.(2010). Fîhi Mâ Fîh Mektûbât Mecâlis-i Seb’a –Tıpkıbasım T.C. Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., Konya.
KAYAOĞLU, İsmet. (1999).“Mevlana’nın Mektuplarının Döneminin Tarihi Açısından Bir Değerlendirilmesi”, II. Türk Tarih Kongresi, s. 583-588.
KÜTÜKOĞLU, S. Mübahat. (2004). “Mektup”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 29, Ankara: s. 18-21.
OCAK, Ahmet Yaşar. (2000). “Bir 13. Yüzyıl Mutasavvıfı ve Sûfîsi Olarak Mevlânâ Celâleddî-i Rûmî”Türk Sufîliğine Bakışlar, İletişim Yay., İstanbul.
ÖZTÜRK, Mürsel. (1985). “Mevlânâ’nın Mektupları”, 1. Millî Mevlânâ Kongresi (Tebliğler), Selçuk Üniversitesi Yay., Konya.
PARLA, Jale. (2004). Babalar ve Oğullar - Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri, İletişim Yay., İstanbul.
ŞAFAK, Yakup. (2005). Hazret-i Mevlânâ’nın Eserleri, Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Konya.
TARLAN, Ali Nihat, (2005). “Mevlânâ’nın Dünyası”, Mevlânâ’nın Düşünce Dünyasından(Haz. Nuri Şimşekler), Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları, Konya.
ULUDAĞ, Süleyman. (1991). “Baba”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul: s. 364-366.
UZUN, Mustafa. (2006). “Münşeat”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 32, İstanbul: s. 18-20.
ÜSTÜNER, Kaplan. (2008). “16. yy. Divan Şiirinde Mevlânâ ve Mevlevîlik”, Mevlânâ Araştırmaları-2, Akçağ Yay., Ankara: s. 137-150.