AHMET MİDHAT EFENDİ’NİN YAYIMLADIĞI GAZETE VE DERGİLER(1868-1876)

Ahmet Midhat Efendi, Tanzimat dönemi edebiyatının önemli yazarlarından biridir. Roman, hikâye gibi kurgu metinlerinin yanı sıra kendi çıkardığı, müdürü ya da başyazarı olarak faaliyet gösterdiği gazete ve dergilerde, öncelikle 1800'lü yılların ikinci yarısında okumayazma oranı düşük Türk halkını bilgilendirmeyi amaçlamıştır. Bu yazıda Ahmet Midhat Efendi'nin 1868-1876 yıllarında çıkardığı gazete ve dergiler incelenmiş, sansürlere ve sürgüne rağmen yazmayı bırakmayan bir yayıncı portresi ortaya çıkmıştır. Bedir'le başlayan gazeteciliğini, Devir'le sürdüren Ahmet Midhat Efendi, ard arda yaşadığı kapatma kararları karşısında yılmamış, ilk dergisi Dağarcık'la yayıncılık faaliyetini sürdürmüştür. Ancak bu dergideki yazılarının da sansüre uğraması Ahmet Midhat Efendi'yi üç yıldan fazla süren bir sürgün cezasına mahkum etmiştir. Sürgün şartlarında olmasına rağmen çalışmalarına ara vermeyen Ahmet Midhat Efendi, Rodos'ta ikinci dergisi Kırkanbar'ı çıkarmıştır. Sürgün yıllarının bitmesiyle İttihâd, Osmanlı ve uzun soluklu Tercüman-ı Hakikat gazetelerini çıkaran Ahmet Midhat, ardında incelenmeyi bekleyen büyük bir külliyat bırakmıştır. Ahmet Midhat Efendi'nin gazete ve dergilerindeki sınırsız bilgi birikimini daha net ortaya koymak ve bu konu üzerinde çalışacak araştırmacılara rehber olması amacıyla Bedir, Dağarcık ve Kırkanbar'ın fihristi hazırlanmıştır. Bu fihrist çalışması Ahmet Midhat Efendi'nin yurtiçi ve yurtdışından siyasî ve sosyal içerikli haberlerin yanı sıra edebiyat, felsefe, antrolopoji, tıp gibi birçok alanda telif ve tercüme yazıya yer verdiğini göstermiştir. Ayrıca yazıları sebebiyle aldığı sürgün cezaları dönemin sansür anlayışının boyutlarını ortaya çıkarmıştır

NEWSPAPERS AND MAGAZINES PUBLISHED BY AHMET MİDHAT EFENDİ (1868-1876)

Ahmet Midhat Efendi is one of the most important intellectuals during the Tanzimat Period. Through all his work during the second half of 19th century, he struggled to enlighten a society with poor literacy rates--a quest that did not only find its expression in novels and short stories, but also in his countless newspapers and magazines articles, or through his contributions as managing editor or editor-inchief. Examining the newspapers and magazines edited by Ahmet Midhat Efendi between 1868 and 1876, this article aims to draw the portrait of an editor whose passion and dedication to writing never yielded to the censures and exiles of his period. Ahmet Midhat Efendi started his journalism career in Bedir and wrote for Devir, two newspapers which have been forced to closure later on. Not capitulating to those closures, he printed his first magazine Dağarcık. However, this magazine has been censored as well, causing Ahmet Midhat Efendi’s exile for three years. Not giving up on his writing work despite exile conditions, Ahmet Midhat Efendi started publishing his second magazine Kırkanbar in Rhodes. After the end of his exile years, he released İttihâd, Osmanlı and long lasting Tercüman-ı Hakikat, leaving behind an excellent treasure for researchers. In order to demonstrate better Ahmet Midhat Efendi’s immense knowledge in newspapers and magazines as well as create a guide for researchers on the issue as well as create a guide for researchers on the issue, I have prepared an index of Bedir, Dağarcık and Kırkanbar. This indexing work proved that Ahmet Midhat Efendi publishednot only news stories regarding political and social issues in the national and international agenda, but also articles and translations about literature, philosophy, anthropology and medicine. In addition to that, Ahmet Midhat Efendi’s exile sentences due to his writings reveal the dimensions of censorship during his era

___

  • “Madrid 28 Eylül” / “Londra 28 Eylül”, Bedir, nr: 4, İstanbul 1288/1872, s. 3.
  • “Ahmet Midhat Efendi tarafından Kemal Beyefendi’ye yazılan bir mektup”, Bedir, nr: 5, İstanbul 1288/1872, s. 1-3.
  • Ahmet Midhat, “Hürriyetin Mahiyeti Hakkında Hükemanın Hülasa-i Efkârı”, Bedir, nr: 7-13, İstanbul 1288/1872, s. 4-6.
  • “Gazetecilik”, Bedir, nr: 1, İstanbul 1288/1872, s. 2.
  • Ahmet Midhat, “İfade-i Merâm”, Dağarcık, nr: 1, İstanbul 1288/1872, s. 2.
  • Ahmet Midhat, “Osmanlıca’nın Islahı”, Dağarcık, nr: 1, İstanbul 1288/1872, s. 22-23.
  • Ahmet Midhat, “Velâdet”, Dağarcık, nr: 2, İstanbul 1288/1872, s. 49-52.
  • Ahmet Midhat, “Duvardan Bir Sadâ”, -İkinci nüshada münderic “Velâdet” bendine zeyl, Dağarcık, nr: 4, İstanbul 1288/1872, s. 99-105.
  • Ahmet Midhat, “Redd-i İtiraz ve İzâh-ı Hakikat”, Dağarcık, nr: 8, İstanbul 1288/1872, s. 234-244.
  • Ahmet Midhat, “Hikâye Tasvir ve Tahriri”, Kırkanbar, İstanbul 1290/1873, nr: 4, s. 117-112.
  • Ahmet Midhat Efendi, Fatma Aliye Hanım yahut Bir Muharrire-i Osmaniye’nin Neşeti, Çeviren: Lynda GOODSELL BLAKE, Haz.: Müge GALİN, İsis Yay., İstanbul Ocak 1998, s. 96.
  • Ahmet Midhat Efendi, Menfa / Sürgün Hatıraları, Haz.: Handan İNCİ, İstanbul 2002, Arma Yayınları, 251 s.
  • Bir Jübile’nin İntiba’ları: Ahmet Midhat’ı Anıyoruz, Haz.: Hakkı Tarık US, İstanbul, 1955, 176 s.
  • OKAY, ORHAN, “Ahmet Midhat Efendi”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul 1989, s. 101.
  • TANPINAR, Ahmet Hamdi, XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 2. Baskı, İstanbul Ekim 2007, YKY, 566 s.
  • UŞAKLIGİL, Hâlit Ziya, Kırk Yıl, Haz.: Dr. Nur ÖZMEL AKIN, Özgür Yay., 1. Basım, İstanbul, Ocak 2008, 967 s.