TÜRK DESTANLARININ DEĞER ODAKLI ANALİZİ

Değer eğitimi, son yıllarda ülkemizde özellikle ilköğretim derslerinin öğretim programlarında doğrudan yer almaya başladıktan sonra eğitim dünyasında sıklıkla kullanılmaya başlamıştır. Bu bağlamda, değer eğitiminde kullanılacak materyaller, yöntem ve teknikler araştırmacılar tarafından ilgilenilen konular arasına girmiştir. Destanlar, içerdikleri değerler ve özellikle tarihi kahramanları vasıtasıyla değer eğitim yöntemlerinde kullanılmaya elverişli edebiyat ürünlerindendir. Değer eğitiminde, özellikle öğrencilerin rol model almalarına imkân tanıyabilecek olan destan kahramanlarının tanıtılması önem arz etmektedir. Bu nedenle sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlerin öğrencilere kazandırılması sürecinde kullanılabilecek olan destanlardan nasıl yararlanılacağına karar verilebilmesi için destanların incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, Türk destanlarında hangi değerlerin vurgulandığı ve sosyal bilgiler öğretim programındaki değerlerin destanlarda vurgulanma durumunun tespiti amaçlanmıştır. Nitel araştırma metodolojisi içerisinde yer alan doküman inceleme yönteminden yararlanılmıştır. Doküman analizi yapılırken Gökdağ ve Üçüncü'nün (2007) "Başlangıçtan Günümüze Türk Destanları" çalışmasında yer alan destanlar esas alınmıştır. Araştırma sonucunda Türk destanlarında 79 farklı değerin 180 defa vurgulandığı; sırasıyla en fazla adil olma, kahramanlık, Türk büyüklerine saygı ve cesaret değerlerinin vurgulandığı; sosyal bilgiler dersinde yer alan 26 değerden 14'ünün (adil olma, Türk büyüklerine saygılı olma, aile birliğine önem verme, vatanseverlik, yardımseverlik, kültürel mirasa duyarlılık, barış, çalışkanlık, misafirperverlik, doğa sevgisi, dürüstlük, bağımsızlık, dayanışma ve estetik) destanlarda yer aldığı ve Türk destanlarının sosyal bilgiler dersinde değer eğitiminde kullanılabileceği sonucuna ulaşılmıştır

VALUE-ORIENTED ANALYSIS OF THE TURKISH EPICS

Value education has frequently started to be used in education world especially after it started to take place directly in teaching programs of primary school courses in the last years. In this framework; materials, methods and techniques that will be used in value education has been among topics that arouse interest of researchers. Epics, particularly with values and heroes they contain, are suitable literature products to be used in values education. It is important to introduce epic heroes, especially the ones that students could take as role models for themselves in values education. Therefore, it gains importance to examine epics and use them in order to teach the values that embedded in social studies curriculum. This study is intended in order to investigate the values in Turkish epics, and to determine in what extent they are emphasized in the social studies curriculum. Document review was carried out in the context of qualitative research methodology. Document analysis is based on the epics in the study of "Turkish Epics from beginning to the Present Day" by Gökdağ and Üçüncü (2007). The research study has shown that 79 different values, including respectively fairness, heroism, courage, respect for important personalities of Turkish history were emphasized 180 times in Turkish epics; and 14 of the 26 values in social studies curriculum (to be fair, be respectful to the Turkish elder, give importance to family unity, patriotism, benevolence, sensitivity to cultural heritage, peace, hard work, hospitality, love of nature, honesty, independence, solidarity and aesthetic) were observed in those epics, too. It is concluded that Turkish epics can be used in the values education in social studies courses

PDF

___

DEVECİ, H. and AY, T.S. (2009). “İlköğretim Öğrencilerinin Günlüklerine Göre Günlük Yaşamda Değerler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2/6:167-181
DÜZGÜN, Ü.K. (2007). “Başkurt Destanlarının Tipolojisi”. Ankara: Gazi Üni. Sos.Bil.Ens. Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara
EROĞLU, C. (1996). “Türk Sosyo-Kültürel Yapısı İçinde Manas Destanı”. Sakarya: Sakarya Üni. Sos.Bil.Enst. Sosyoloji Anabilim Dalı Yayımlanmamış YL tezi
ESMER, Y. (1999). Devrim, Evrim, Statüko: Türkiye Sosyal, Siyasal, Ekonomik Değerler. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı Yayınları.
GÖKDAĞ, B.A. and ÜÇÜNCÜ, K. (2007). Başlangıcından Günümüze Türk Destanları. Ankara: Akçağ yay.
GÜNGÖR, E.(1993). Değerler psikolojisi. Amsterdam: Hollanda Türk Akademisyenler Birliği Vakfı Yayınları.
HOSSAIN, A. and MARINOVA, D. (2004). Values education: A foundation for sustainability. Murdoch University: 13th Annual Teaching and Learning Forum. 9-10 Şubat. Murdoch University. www.lsn.curtin.edu.au/TL/Forum/2004/Hossain/and/Marinova-val.html (25/12/2005)
HÖKELEKLİ, H. and GÜNDÜZ, T. (2007). “Üstün Yetenekli Çocukların Değer Yönelimleri ve Eğitimleri”. Ed. R. Kaymakcan vd. Değerler ve Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, s:371- 396
KARASAR, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yay.
KART, Ö. (2002). Eski Türk Destanlarının Tarih Öğretimindeki Yeri ve Kullanımı, Konya: Selçuk Üni. Sos.Bil.Ens. Tarih Öğretmenli Bilim Dalı Yayımlanmamış YL tezi
KIRSCHENBAUM, H. (1995). 100 ways to enhance values and morality in schools and youth settings. Massachusetts: A Longwood Professional Book, Pearson Education.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2005a). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4–5. sınıflar öğretim programı (taslak basım). Ankara: MEB Yay
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2005b). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6–7. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu (taslak basım). Ankara: MEB Yay. http://ttkb.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/72 (11/12/2013)
OİNAS, F.J. (2007). Halk Destanı. çev. Dilek Beden. Millî Folklor, 19 (73):96-105
ÖZBAY, M. and TAYŞİ, E.K. (2011). Dede Korkut Hikâyeleri’nin Türkçe Öğretimi ve Değer Aktarımı Açısından Önemi, Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi. 1(1):21-31
STANLEY, W. B. (1983). Training teachers to deal with values education: A critical look at social studies methods texts. Social Studies. 74 (6):242-246.
SUH, B. K. and TRAİGER, J. (1999). Teaching values through elementary social studies and literature curricula. Education. 119 (4):723-726.
TURAN, R., BELENLİ, T. and KİRİŞ, A. (2010). Mesnevi ve Mesnevi’nin Sosyal Bilgiler Programında Yer Verilen Değerler Çerçevesinde İncelenmesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1):169-203
TÜRKER, F. (2005). Kırgız Destanı “Kız Darıyka” Üzerinde Bir Araştırma. İzmir: Ege Üni. Sos.Bil.Ens.Halk Bilimi Bilim Dalı Yayımlanmamış YL Tezi
YEŞİL, H. (1994). İslami Türk Halk Destanları Üzerinde Bir Araştırma. Balıkesir: Balıkesir Üni.Sos.Bil.Ens. Türk Dili ve Edeb. ABD Yayımlanmamış YL Tezi,
YILDIRIM, A. and ŞİMŞEK, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (5. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
YİĞİTTİR, S. and YALÇINKAYA, E. (2009). Değer eğitiminde örnek bir uygulama: İyilik günlükleri. Elazığ: I. Ulusal İyilik Sempozyumu (20-21 Haz.). s.153-163
YİĞİTTİR, S. and ER, H. (2013). Sosyal Bilgilerde Değer Eğitiminde Biyografi Kullanımı. Milli Eğitim Dergisi. 200: 200-219