Toplumsal Cinsiyetçi Söylemin Günlük Hayatta Kullanılan Dile Yansıması

Bireyin hayatının ayrılmaz bir parçası olan iletişimin sağlanması noktasında dilin kritik bir önemi bulunmaktadır. Kişinin kendisini ifade edebilmesi, duygularını ve düşüncelerini karşısındaki diğer kişilere aktarabilmesi noktasında dil oldukça önemli bir yere sahiptir. Dil, bir toplumun içerisinde yaşayan ve varlık gösteren bireylerin eylemleri ve düşünceleri ile şekil almaktadır. Dilin, söz konusu toplumda yaşayan bireylerin duygu ve düşünceleri üzerinde de büyük bir etkisi bulunmaktadır. Bireyin hayatının vazgeçilmez bir parçası olan dil, kişinin dünyayı anlamlandırması ve toplumsal olaylara karşı bir perspektif oluşturmasında ön plana çıkmaktadır. Bu bağlamda ise günlük hayatta kullanılan dil ile son derece önemli bir toplumsal sorun olan toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin de yeniden üretildiği görülmektedir. Dilin içerisine yerleşmiş olan cinsiyetçi söylemlerin toplumun bakış açısını da bu yönde şekillendirdiği söylenebilmektedir. Bu kapsamda araştırmanın amacını, Türkçe’ye ve günlük hayatta kullanılan dilin içerisine yerleşmiş olan ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği pekiştiren ifadelerin incelenmesi oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında örneklem olarak veri zenginliği sağlamak amacıyla amaçlı örnekleme kullanılmış ve elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Makale kapsamında, Türk Dil Kurumu Sözlükleri’nin internet sitesi olan www.sozluk.gov.tr adresinde “kadın”, “erkek”, “kız”, “adam” anahtar kelimeleri aratılarak bu kelimelerin alt başlığında yer alan “atasözleri, deyimler veya birleşik fiiller” toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin günlük hayatta kullanılan dile yansıması bağlamında incelenmiştir. İçerik analizi kapsamında "kadın cinsiyeti üzerine üretilen ifadeler" ve "erkek cinsiyeti üzerine üretilen ifadeler" olmak üzere iki kategori oluşturulmuştur. Bu iki kategori altında araştırmada elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmektedir. Elde edilen verilerin büyük bir kısmında kadının, erkek cinsiyeti karşısında ikinci planda tutulduğu, kadının, toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında sınırlandırıldığı ve erkek cinsiyetinin yüceltildiği tespit edilmiştir. Önemli bir toplumsal problem olan kadın ve erkek eşitsizliği, günlük hayat içerisinde kullanılan dil aracılığıyla pekiştirilmektedir. Dilin, bireyin dünyayı algılayış biçimi üzerindeki etkisi göz önünde bulundurulduğunda, dile yerleşmiş olan söz konusu ifadelerin sorunlu bir alan yarattığı görülmektedir.

The Reflection of Genderist Discourse on the Language Used in Daily Life

Language has a critical importance in ensuring communication, which is an integral part of an individual's life. Language has a very important place in terms of expressing oneself and conveying one's feelings and thoughts to others. Language is shaped by the actions and thoughts of individuals living and present in a society. Language also has a great influence on the feelings and thoughts of individuals living in that society. Language, which is an indispensable part of an individual's life, comes to the fore in making sense of the world and creating a perspective against social events. In this context, it is seen that the language used in daily life and gender inequality, which is an extremely important social problem, is reproduced. It can be said that the sexist discourses embedded in the language also shape the perspective of the society in this direction. In this context, the aim of the research is to examine the expressions embedded in Turkish and the language used in daily life and reinforcing gender inequality. Purposeful sampling is used in order to provide data richness as a sample within the scope of the research, and the data obtained are analyzed with content analysis. Within the scope of the article, the keywords “woman”, “man”, “girl”, “man” were searched on www.sozluk.gov.tr, the website of the Turkish Language Institution Dictionaries, and “proverbs, idioms or compound words” in the subtitle of these words verbs” were examined in the context of the reflection of gender inequality on the language used in daily life. Within the scope of the content analysis, two categories were created as "expressions produced on the female gender" and "expressions produced on the male gender". Under these two categories, the data obtained in the research are analyzed by content analysis. In a large part of the data obtained, it has been determined that women are kept in the background against the male gender, that women are limited in the context of gender roles and that the male gender is glorified. The inequality between men and women, which is an important social problem, is reinforced through the language used in daily life. Considering the effect of language on the individual's way of perceiving the world, it is seen that the aforementioned expressions embedded in the language create a problematic area.

PDF

___

Alisbah Tuskan, A. (2012). Toplumsal cinsiyet toplumda kadına biçilen roller ve çözümleri. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 25(99), 445-449.
Akkaş, İ. (2019). Cinsiyet ve toplumsal cinsiyet kavramları çerçevesinde ortaya çıkan toplumsal cinsiyet ayrımcılığı. EKEV Akademi Dergisi, ICOAEF Özel Sayısı, 97-118.
Atalay, E. & Dinç, A. (2020). Toplumsal cinsiyet ve kadın sağlığı. Demir H. ve Duran N (Ed.), Sağlık bilimlerinde güncel araştırmalar (s. 605-621). Ivpe.
Bayhantopçu, E. (2017). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği üzerinde yazılı basında kadın temsilinin rolü. The Journal of Social Science, 1(2), 83-93. http://dx.doi.org/10.30520/tjsosci.360198
Bayrakçeken Tüzel, G., Soyseçkin Ceylan, İ.S., Şilliler Tapan D. & Özvardar, K. (2019). Toplumsal cinsiyete duyarlı iletişim rehberi. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Türkiye.
Bhasin, K. (2003). Toplumsal cinsiyet ‘Bize yüklenen roller’. Ay, K., (Çev.). Liseli Kıvılcım Eğitim Broşürleri.
Bilgin, N. (2006). Sosyal bilimlerde içerik analizi: teknikler ve örnek çalışmalar. Siyasal Kitabevi.
Bingöl, O. (2014). Toplumsal cinsiyet olgusu ve Türkiye'de kadınlık. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(3), 108-114. https://dx.doi.org/10.18493/kmusekad.36760
Büyüköztürk, Ş. (2012). Örnekleme yöntemleri. [PowerPoint slaytları]. Ankara Üniversitesi. http://cv.ankara.edu.tr/duzenleme/kisisel/dosyalar/21082015162828.pdf
Gökoğlu, S. (2021). Türkiye’de toplumsal cinsiyet algısı. International Social Sciences Studies Journal, 7(82), 2049-2058. http://dx.doi.org/10.26449/sssj.3161
Güden, M. P. (2006). Dilde cinsiyet ayrımcılığı: Türkçe’nin içerdiği eril ve dişil ifadeler bakımından incelenmesi. [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/41950.pdf
Kılıç, Z. (2013). Ebeveynlerin toplumsal cinsiyet algısı ve çocuk yetiştirmeye etkileri. İstanbul Bilgi Üniversitesi Çocuk Çalışmaları, Araştırma Raporu. http://cocuk.bilgi.edu.tr/wpcontent/ uploads/2020/02/EBEVEYNLERİN-TOPLUMSAL-CİNSİYET-ALGISI-VEÇOCUK- YETİŞTİRMEYE-ETKİLERİ.pdf
Menegatti, M., & Rubini, M. (2017). Gender bias and sexism in language. Oxford Research Encyclopedia of Communication. 1, 451-468. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190228613.013.470
Ndimande-Hlongwa, N. (2014). Gender inequality and language reflections in African indigenous languages: comparative cases from IsiZulu and Kiswahili. Alternatio, Special Edition, 390- 410.
Prewitt-Freilino, J., Caswell, T. A. & Laakso, E. (2012). The gendering of language: A comparison of gender equality in countries with gendered, natural gender, and genderless languages. Sex Roles, 66(3-4), 268-281. https://dx.doi.org/10.1007/s11199-011-0083-5
Sayer, H. (2011). Toplumsal cinsiyet eşitliğine erkeklerin katılımı. T.C. Başbakanlık Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü Uzmanlık Tezi.
Sever, S. (1998). Dil ve iletişim (etkili yazılı ve sözlü anlatım). Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 31(1), 51-66. https://dx.doi.org/10.1501/Egifak_0000000244
Talosa, A. (2018). Content analysis of sexist language occurence on the written discourse of junior pre-service teachers. TESOL International Journal, 13(4), 96-103.
Türk Dil Kurumu. Türk Dil Kurumu sözlükleri. 1 Mart 2022 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
Umera Okeke, N. (2012). Linguistic sexism: an overview of the English language in everyday discourse. An International Journal of Language, Literature and Gender Studies, 1(1), 1-17.
Üner, S. (2008). Toplumsal cinsiyet eşitliği. TC Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Dumat Ofset.
Yazoğlu, R. (2005). Dil-kültür ilişkisi. Muhafazakar Düşünce Dergisi, 2(5), 123-143. http://www.akilane.com.tr/dilini-dogru-kullan-dilin-kimligindir/