Tarihi Yapıların Yeni Kullanıma Uyarlanması Yaklaşımı: Trabzon Kostaki Konağı Örneği

Orijinal işlevini koruyamayan tarihi bir yapının, mimari karakterine uygun yeni bir işleve uyarlanması çağdaş koruma kuramı açısından kabul gören bir yaklaşımdır. Bir yapı, artık yapılma amacına hizmet edemiyorsa, yeni işlevine uyarlandığında yapının işlevinin devamlılığı sağlanarak yapı sürdürülebilir ve yaşanabilir olacaktır. Kostaki konağı orijinal işlevini koruyamayan yapılardan biridir. 1898-1913 yılları arasında Trabzon'da Banker Kostaki Teophylaktos tarafından yaptırılan konak, gelenekselden farklılaşan yapım sistemi, cephe düzeni, planimetrik özelliği, yoğun dekorasyon ve bezeme programı ile ülkenin mimarlık tarihinde özel bir yere sahiptir. Kostaki ailesi 1890'lı yıllarda Trabzon'a gelmiş olup, yapıda yürütülen özenli inşaat ve dekorasyon çalışmalarının tamamlanmasından sonra, 1913 yılında konağa taşınmıştır. Ancak Rus işgali sırasında, konak Rus ordusunun karargâhı haline getirilmiş ve aile evlerini terk etmek zorunda kalmıştır. Daha sonraki süreçte farklı işlevlere uyarlanan yapı, günümüzde müze olarak kullanılmaktadır. Yapıyı farklı kullanımlara uyarlamak için yapılan müdahaleler, önemli malzeme ve yapısal sorunların oluşmasına neden olmuştur. Hazırlanan koruma projesi kapsamında, tarihi süreçte farklı işlevlerle kullanılan yapının hem ilk tasarımına, hem de sonraki müdahalelere saygı duyularak, yapının ömrünü uzatmayı planlayan koruma ve güçlendirme müdahaleleri geliştirilmiştir.Bu araştırma, orijinal işlevini sürdüremeyen Kostaki konağının ilk yapım tarihinden günümüze kadar geçirdiği değişim ve dönüşüm sürecini üç kronolojik döneme ayırarak incelemektedir. Restitüsyon dönemleme önerisinin yanısıra, restorasyon ve sergileme projelerinin hazırlanması sırasında ortaya çıkan sonuçların ve üretilen yazılı ve görsel belgelerin de araştırmacılarla paylaşılması amaçlanmaktadır.

PDF

___

Akansel, Ş. (2004). Edirne Kaleiçi geleneksel konutlarının plan ve cephe özellikleri. S. Ü. Müh. Mim. Dergisi, (1): 101-112.
Bilgin, İ. (1996). Anadolu’da modernleşme sürecinde konut ve yerleşme. Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme, p. 472-490, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Demirkaya, F. Ü. (2014). Toplumsal dinamikler bağlamında Trabzon kent dokusunun dönüşümü (Komnenos Hanedanlığı'ndan Cumhuriyet'e kadar), [Yayımlanmamış doktora tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Denel, S. (1982). Batılılaşma sürecinde İstanbul’da tasarım ve dış mekânlarda değişim ve nedenleri, O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Yayınları Ankara.
Erten, E. (1989) Türk mimarisine yabancı bir tarz Kostaki konağı. Mimarlık, 1989/ 2: 87- 88.
Feilden, B. M. (1996). Conservation of historic buildings, St Edmundsbury Press Ltd. Great Britain.
Horuluoğlu, Ş. (1978). Tarihi eserleri ile Trabzon. Cihan Matbaası.
Karpuz, H. (1996). Major historic buildings in the city of Trabzon and districs of the province. Trabzon. Omaş. Offset A.Ş. İstanbul.
Kuban, D. (2000). Tarihi çevre korumanın mimarlık boyutu. Kuram ve Uygulama. Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
Kuloğlu, İ. & İbiş, T. (1989). Trabzon’da rölöve çalışmaları, Mimarlık, 76- 79.
Nemlioğlu, C. (2008). Trabzon’un abidevi eserlerinden Kostaki köşkü. Nöbetçi Yayınevi: İstanbul.
Orbaşlı, A. (2008). Architectural conservation: principles and practice. Blackwell Publishing.
Plevoets, B. & Van Cleempoel, K. (2011). Adaptive reuse as a strategy towards conservation of cultural heritage: a literature review. Structural studies, repairs and maintenance of heritage architecture XII, WIT Transactions on The Built Environment, Vol 118. 155- 164.
Sürül Çavdar, A. & Özen, H. (2010). Trabzon kent içi tescilli yapı envanteri ve dağılımı. Trabzon Kent Mirası Yer- Yapı- Hafıza. Denizatı Ofset: İstanbul.
Şahin Tekinalp, A. P. (2002). Batılılaşma dönemi duvar resmi, Türkler, C:XV, Ankara.
Tanyeli, U. (1999). Başlangıcından modernleşmeye osmanlı çağı, Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme. Ed: Yıldız Sey. İstanbul: Ofset Yapımevi. 135-245.
Trabzon Kostaki konağı malzeme analiz raporu (TRAMMAR). (2014). İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Merkez ve Bölge Laboratuvarı Müdürlüğü Uzmanlarının Yayınlanmamış Raporu, İstanbul.
Trabzon Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü (TRAM) (2013). Trabzon Kostaki konağı ölçüm raporu ile rölöve ve analiz raporu, Yayınlanmamış Rapor, Trabzon Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü Arşivi.
Trabzon Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü (TRAM) (2014). Trabzon Kostaki konağı restitüsyon raporu ve restorasyon raporu, Yayınlanmamış Raporlar, Trabzon Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü Arşivi.
Trabzon Müzesi Müdürlüğü (TMM) (2014). Eski Trabzon fotoğrafları.
(URL.1).http://www.kulturvarliklari.gov.tr/tr,44143/trabzon-muze-mudurlugu.html
(URL.2). https://trabzon.ktb.gov.tr/TR-57691/turizm.html
(URL.3). https://trabzon.ktb.gov.tr/TR-57691/turizm.html
(URL.4).http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf.
(URL.5). https://www.icomos.org/en/and/169-the-declaration-of-amsterdam.
(URL.6).https:// australia.icomos.org/wp-content/uploads/The-Burra-Charter-2013-Adopted31.10.2013.pdf.
Wethered, C. (1875). On restoration by E. Viollette Le Duc and a notice of his works in connection with the historical monuments of France, London.
Yazdani Mehr, S. (2019). Analysis of 19th and 20th century conservation key theories in relation to contemporary adaptive reuse of heritage buildings. Heritage, 2: 920–937.