SOSYAL DARWİNİST BİR JÖN TÜRK: RIZA TEVFİK’İN SOSYAL VE SİYASAL FİKİRLERİ

Tanzimat sonrası dönemin batılılaşma akımı içerisinde yetişen pek çok Osmanlı aydını ve siyaset adamı gibi, Tıbbiye kökenli Rıza Tevfik, entelektüel olarak 19. yüzyılda Batı düşünce dünyasını büyük ölçüde etkisi altına alan Sosyal Darwinizmden beslenmiştir. Bu çalışma 19. yüzyıl hem Batı hem de Türk düşünce dünyasında büyük yankı uyandıran Sosyal Darwinizmi ve son dönem Osmanlı aydınlarından Sosyal Darwinist olarak nitelendirebilecek Rıza Tevfik’in sosyal ve siyasal meseleler üzerindeki düşüncelerini konu almaktadır. Çalışmada, Sosyal Darwinizmin Batı siyasal düşüncesi içindeki gelişim seyri kısaca ele alınmış; Fransız ve Alman ekolü çerçevesinde incelenmiştir. Rıza Tevfik’in “İttihat ve Terakki Cemiyeti” saflarında başlayan; I. Dünya savaşı sonrası padişah yanlısı bir tutumla kabinede ve “Âyan Meclisi”nde önemli görevler üstlenen siyaset adamlığı ve daha sonra ulusal kurtuluş mücadelesine muhalif olması sebebiyle sürgünde geçen siyasi yaşamı üzerinde durulmuştur. Rıza Tevfik’in fikir hayatı, sosyal ve siyasal meselelerde yazdığı yazılar ve son dönem Tıbbiye mezunu pek çok Osmanlı aydını gibi Sosyal Darwinizmi benimseyen entelektüel kimliği ile irdelenmiştir. Bu inceleme sonucunda Rıza Tevfik’in sosyal ve siyasal meselelere ilişkin düşüncelerinin Herbert Spencer ve Gustave Le Bon etkisinde gelişen Fransız Sosyal Darwinciliği üzerinden geliştiği sonucuna varılmıştır. Sosyoloji alanında Le Bon’un kitle psikolojisi tezinden etkilenen Rıza Tevfik, uluslararası siyaset ve devletlerin tekâmülü konusunda ise Spencer’ı takip etmiştir.

A SOCIAL DARWINIST YOUNG TURK: SOCIAL AND POLITICAL THOUGHTS OF RIZA TEVFIK

Riza Tevfik who is taken education about Medicine, like many Ottoman intellectuals and politicians who grew up in the westernization trend after the Tanzimat period, was nurtured from Social Darwinism, which intellectually influenced the Western world of thought in the 19th century. This study is about social Darwinism, which has been influential in the Western world and Turkish thought in the 19th century, and Riza Tevfik's thoughts on social and political issues, which can be described as Social Darwinist from the recent Ottoman intellectuals. In the study, the evolution of Social Darwinism divided as French and German schools in Western political thought was briefly addressed. Riza Tevfik, who started in the ranks of the “Committee of Union and Progress”; after the First World War, his pro-Sultanate attitude led him to the cabinet and to the politician who took on important duties in the “Assembly of the Âyan” and then to his political life, which was in opposition to the national liberation struggle. Riza Tevfik's writings on ideas, social and political affairs, and many recent Ottoman scholarship of medicine have been examined by his intellectual identity adopting Social Darwinism.Riza Tevfik's life and political life was emphasized as a politician; social and political issues, and the intellectual identity of adopting Social Darwinism. As a result of this review, Riza Tevfik's ideas on social and political issues derived from the conclusion that Herbert Spencer and Gustave Le Bon, developed through the French Social Darwinism. Riza Tevfik, who was influenced by Le Bon's thesis on mass psychology in sociology, followed Spencer on international politics and the evolution of states.

PDF

___

Büchner, Louis (2012), Madde ve Kuvvet, Çev. Baha Tevfik, Ahmed Nebil, Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
Crook, Paul (1994), Darwinism, War and History The Debate over the biology of war from the “Origin of Species” to the First World War”, New York: Cambridge University Press.
Doğan, Atila (2012), Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm, İstanbul: Küre Yayınları.
Ertaylan, İsmail Hikmet (2011), Türk Edebiyatı Tarihi, Türk Tarih Kurumu.
Halliday, Richard John (1971), Social Darwinism: A Definition, Indiana University Press.
Hançerlioğlu, Orhan (1977), Düşünce Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Hawkins, Mike (1997), Social Darwinism in European and American Thought (1860-1945), Cambridge University Press.
Hofstadter, Richard (1955), Social Darwinism in American Thought, Boston: The Beacon Press.
İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (1969), Son Asır Türk Şairleri, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Kelly, Alfred (1981), The Descent of Darwin, The Popularization of Darwinism in Germany, 1860- 1914, The University of North Carolina Press.
Korlaelçi, Murtaza (1986), Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi, İstanbul: İnsan Yayınları.
Lange, Friedrich Albert (1988), Materyalizmin Tarihi ve Günümüz Anlamının Eleştirisi, c.I-II, Çev. Ahmed Aslan, İstanbul: Sosyal Yayınları.
Le Bon, Gustave (2015), Kitleler Psikolojisi, Ankara: Tutku Yayınevi.
Lewis, Bernard (2015), Modernleşen Türkiye’nin Doğuşu, Ankara: Arkadaş Yayınevi.
Mardin, Şerif (2017), Jön Türklerin Siyasi Fikirleri (1895-1908), İstanbul: İletişim Yayınları.
Rogers, James Allen (1972), Darwinism and Social Darwinism, University of Pennsylvania Press.
Tevfik, Rıza (2013), Biraz da Ben Konuşayım, (yay. haz.: Abdullah Uçman) İstanbul: İletişim Yayınları.
Tevfik, Rıza (2005), Felsefe Dersleri, Ankara: Berikan Yayınevi.
Tunaya, Tarık Zafer (2015), Türkiye’de Siyasal Partiler, İstanbul: İletişim Yayınları.
Tunaya, Tarık Zafer (1960), Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri”, İstanbul: Yedigün Matbaası.
Uçman, Abdullah (2016), Rıza Tevfik’in Mektupları, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
Weikart, Richard (1994), Socialist Darwinism: Evolution in Germany Socialist Thought from Marx to Bernstein, Cambridge University Press