ŞİİR SANATINDA ANLATIM ARAÇLARINA POETİK METİNLERİN YAKLAŞIMI VE “YENİ” YORUMU (ARİSTOTELES, ŞERŞENEVİÇ VE ORHAN VELİ’NİN POETİK METİNLERİ BAĞLAMINDA)

Antik çağdan günümüze dek süren şiir serüveninde şairin hemen hiç değişmeyen özelliği, her zaman yüceltilen yaratıcılığıdır. Ancak yaratıcılık ölçütleri hemen her dönemde değişiklik gösterebilir. Şiir ve şairin ilk tanımları, modern edebiyat bilimi anlayışına yakın, edebiyat ilkelerinin somut verilere dayalı işleyişi ve düzenlenişi üzerine ilk sistematik çalışmayı aslen bir düşünür olarak gerçekleştiren Aristoteles'in Poetika'sına kadar uzanmaktadır. Poetika'nın bu inceleme konusu açısından en önemli yanı, şiir dilinin özgün bir dil alanı olarak tanımlanması ve bu yapının işlevsel ögelerinin sınıflandırılmasıdır. Ancak pek çok etkenle sanat anlayışının ve beklentisinin değişmesiyle tarihsel süreçte gelenekselleşen şiir ögeleri, 20. yüzyılda yeniden gözden geçirilme gereksinimi uyandırmış ve yenilik arayışlarına yol açmıştır. Gelenek karşıtlığı ve yenilik arayışları, birbirinin ardılı ya da taklitçisi olmadığı halde, Rus fütürizmiyle Türk şiirindeki Garip hareketi arasında kesişme noktaları bulmamıza yol açmıştır. İki aykırı örneğin temsilcileri, Şerşeneviç ve Orhan Veli, şiirlerinde olduğu kadar poetik bildirgelerinde de sözcük dağarcığı, ölçü ve uyak, retorik figürler gibi çağlar boyunca şiir için benimsenen, kalıplaşmış düşüncelere karşı çıkışlarını gerekçelendirerek açıklamışlardır. Şiir özelliklerinin yeniden değerlendirilmesinde Rus fütürist şairleri en önemli desteklerini neolojizmlere, Garip şairleriyse yeni şiir anlayışının seslendiği kitlenin diline; halk diline yönelmeye vermişlerdir. Üç ayrı çağdan üç ayrı yazarın ortak ve ayrışan görüşlerini ele alırken, 20. yüzyıl Rus ve Türk şiirinden örnekleyerek incelediğimiz poetik metinlerde, çağlar boyunca şiirin belli kalıplara uygunluğu ölçüsünde değerli olduğu düşüncesinin kabul edilmediği görülmüştür

POETIC TEXT’S APPROACHES TO MEANS OF EXPRESSION AND “MODERN” INTERPRETATION IN POETRY (IN THE CONTEXT OF POETIC TEXTS OF ARISTOTLE, SHERSHENEVICH AND ORHAN VELI)

In the history of poetry adventure from ancient times to date, the poet’s invariable characteristic has been his creativity glorified all the time. However, creativity criteria may vary in different periods. The first description of Poetry and Poet go back to Poetics of Greek philosopher Aristotle, who had an understanding close to modern literary theory and performed the first systematic study on the literature principles functioning and organization based on perceptible data. The most important aspect of Poetics in terms of the subject of this study is the description of the poetry language as a specific area of language and the classification of the functional elements of this structure. However, poetry elements, which have become a tradition in historical process with changing sense and expectation of art due to many reasons, were needed to be reviewed again and caused the pursuit of novelty in 20thcentury. The opposition to the tradition and pursuit of novelty have led us to find intersection point between Russian futurism and the “Garip” movement in Turkish poetry, although they are not followers of or affected by each other. Shershenevich and Orhan Veli, explained their opposition to the traditional and stereotype attitudes towards poetry for years such as vocabulary, rhyme and meter and rhetorical devices in their poetry as well as their poetic knowledge by giving justifications. While reviewing the characteristics of poetry, Russian futurists supported the tendency to neologism, and Garip poets supported the tendency to simplified language of the people that new poetry conception is addressed to. When discussing the common and different point of views of three different authors from different ages, in the poetic text we have studied by giving examples from 20th century Russian and Turkish poetries, it was found out that the ideawelcomed for long that the poetry is valuable in proportion to its compliance with specific forms has not been accepted

PDF

___

AKERSON, F.E. (2012). Edebiyat ve Kuramlar. 2. Basım. İstanbul: İthaki.
ARİSTOTELES (1998). Poetika. Çev. İ. Tunalı. 7. Basım. İstanbul: Remzi Kitabevi.
BELİNSKİY, V.G. (1948). “O russkoy povesti i povestyah Gogolya”, Sobraniye soçineniy v tryoh tomah, Moskova: Ogiz. C.1.
BEZİRCİ A. (1995) Orhan Veli, İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
FEDORÇUK Ye.İ. (2001). V. Şerşeneviç; "Preodoloevşiy futurizm"? Filologiçeskiye etyudı: Sb.Nauç.stat. molodıh avtorov. Saratov: Saratovskiy universitet, C.4, 117-120. Erişim: 06.05.2013, http://katlyric.narod.ru/article4.htm#manifesti
İVANOVA Ye.A. (2005). Tvorçestvo V. Şerşeneviça: Tvorçeskiye deklaratsii i poetiçeskaya praktika, Saratov: Saratovskiy gos. universitet im. N.G. Çernışevskogo, Erişim: 06.05.2013, http://www.dissland.com/catalog/tvorchestvo_v_shershenevicha_teoreticheskie_deklaratsii _i_poeticheskaya_praktika.html.
KAHRAMAN H. B. (2000). Türk Şiiri, Modernizm, Şiir, İstanbul: Büke Yay.
KARACA, A. (2005). İkinci Yeni Poetikası, İstanbul: Hece.
KRUÇYONIH, A.Ye. (1996). "O Velimire Hlebnikova", Literaturnoye obozreniye, Moskova, S. 5/6, 29-40.
OKAY M.O. (2004). Poetika Dersleri, İstanbul: Hece.
ÖZBAHÇE O. (2008). Modern Şiirimizin Kökleri, Ankara: Ebabil.
RİFAT O (2009). Şiir Konuşması, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
SAZYEK H. (1996). Garip Hareketi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
ŞKLOVSKİ, V.B. (1919). "O poezii i zaumnom yazıke", POETİKA, Petrograd.
ÜNAL, H.A. (2007). "POETİKA: Şiir Sanatı Üzerine", Mimesis Tiyatro/Çeviri-Araştırma Dergisi, No: 13, 317-339 Erişim: 06.05.2013, http://mimesis-dergi.org/2007/10/poetika-siir-sanatiuzerine/
VELİ O. (2001). Şairin İşi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
"İskussttvo i arhitektura russkogo zarubejya", Erişim: 10.05.2013, http://www.artrz.ru/articles/1804783756/index.html Literaturnıye manifestı (2001). Sost. N.L.Brodskiy, N.P.Sidorov. Moskova: "Agraf".
Oktay Rifat Kitabı (1991) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Russkiye pisateli 20 veka (2000) Glav.red. P.A. Nikolayev, Moskova: "Randevu-Am".
"V.G. Şerşeneviç", Erişim: 10.05.2013, http://shershenevich.ouc.ru/