DOĞUMLA İLGİLİ BAZI ÂDETLER BAĞLAMINDA KIBRIS TÜRKLERİNİN ETNİK KÖKENİ ÜZERİNE DÜŞÜNCELER

Bu çalışmada, doğumla alakalı âdet ve inanışlar bağlamında, bazı Rum ve Batılı tarihçiler tarafından etnik kökenleri üzerinde spekülasyon yapılan Kıbrıs Türklerinin etnik kökeni hakkında fikir yürütülmüştür. Fetihten hemen sonra ve müteakip yüzyıllar boyunca adaya Türk nüfus yerleştirildiğinin arşiv belgeleri ile sabit olmasına rağmen, bazı çevrelerde Kıbrıs Türklerinin etnik kökeni hep tartışma konusu yapılmıştır. Bu arşiv belgelerine ek olarak Kıbrıs Türk kültürünün unsurlarının Türk dünyasının geriye kalanı ile karşılaştırmalı olarak incelenmesi bu tartışmalara son vermek yolunda atılmış etkili bir adım olacaktır. Kıbrıs Türkleri arasında çocukları olmayan ailelerin başvurduğu yöntemler, çocukları yaşamayan ailelerin başvurduğu çareler ve yeni doğmuş bebeklerle loğusalara tasallut ettiğine inanılan albastı isimli kötü ruh etrafında tezahür eden âdet ve inanışlar, benzer durumlarda Kıbrıs Türklerinin anvatanı olan Türkiye'de ve Türk dünyasının geriye kalanında tatbik edilen uygulamalarla karşılaştırılmıştır. Bilhassa albastı isimli kötü ruh etrafında tezahür eden uygulama ve inanışlar Kıbrıs Türklerinin etnik kökenleri hakkında önemli ipuçları vermektedir. Zira albastı, daha önce, Türklük bilimi araştırmacıları tarafından, Avrasya menşeli bir Türk kültür varlığı olarak tasnif edilmiştir. Yapılan karşılaştırmalarda, Kıbrıs'ta tatbik edilen uygulamaların Türk dünyasının geriye kalanı ile büyük benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir. Bu benzerlikler, aradaki büyük coğrafi uzaklığa ve hatta dinî farklılıklara rağmen bazen ayniyet derecesine varmaktadır. Bu durum, Kıbrıs Türklerinin kültür köklerinin ve tabii olarak dolayısıyla etnik kökenlerinin de sıkı sıkıya Türkçe konuşan dünyanın geri kalanına bağlı olduğunu ortaya koymuştur

SOME THOUGHTS ON THE ETHNIC ORIGINS OF THE TURKISH CYPRIOTS IN THE CONTEXT OF SOME TRADITIONS RELATED WITH BIRTH

the context of some traditions related to birth, as some speculations have been made on the ethnic origins of this community by some Greek Cypriot and Western historians. Despite the fact that re-settlement of Turkish communities to the island right after the conquest and during the following centuries are established by archival documents, the ethnic origins of Turkish Cypriots has been made a matter of controversy in some circles. A comparative study of the elements of the Turkish Cypriot culture with the rest of the Turkic world would be an important step taken in the direction of putting an end to these controversies. The superstitions and traditions present in the Turkish Cypriot community around infertility, infant death and an evil spirit pestering infants and women after birth are compared and contrasted with those present in Turkey, which is the motherland of Turkish Cypriots, and the rest of the Turkic world. Particularly superstitions, which are formed around the evil spirit called albasti, give important clues about the ethnic origins of the Turkish Cypriots, since this spirit previously had been classified by Turkologists as a cultural entity with Eurasian origins. Comparison has demonstrated that the applications practiced in Cyprus are parallel with those practiced in the rest of the Turkic world. In some cases this parallelism reaches the limits of identity in spite of geographical distance and in some cases religious differences. This situation has put forth that the culture and therefore the ethnic origin of the Turkish Cypriots are tight-knit with the rest of the Turkic world

PDF

___

ABDURRAZAK Gokce Yukselen, The Tense, Aspect Mood – Modality System of the Turkish Spoken in Cyprus: A Socio-linguistic Perspective, School of Oriental and African Studies, Universitry of London, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Londra 2012.
ACIPAYAMLI Orhan, Türkiyede Doğumla İlgili Adetler ve İnanmaların Etnolojik Etütü, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Ankara 1974.
ADAY Erdal, Afyon ve Yöresi Halkbilimi Ürünlerinde Eski Türk İnançlarının İzleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar 2003.
ALTUN Işıl, “Kocaeli’de Türbelerle İlgili İnanış ve Uygulamalara Örnek: “Sultan Baba””, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S: 37 (2008), s. 173-185.
ARTUN Erman, “Tekirdağ Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri Doğum-Evlenme-Ölüm”, Bir, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, S: 9-10 (1998), s. 85-107.
BAĞIŞKAN Tuncer, “Çocuk Yaşatmayan Kadınlarla İlgili İnançlar ve Sağaltma Uygulamaları”,(Haz. Kani Kanol), Halkbilimi Sempozyumları II, K.K.T.C. Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları, Ankara 1997, s. 165-188.
BAKIR Emine – İNCİ Halide – ALAN Sultan – GÖKYILDIZ Şule – ELMAS Elif, “Adana’da Albasması İnanışı ve Geleneksel Uygulamalar”, Lokman Hekim Journal, S: 1 (2011), s. 13- 18.
BALABAN Tuğrul, Sandıklı Halk İnanıları ve Uygulamaları, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar 2003.
BALIKÇI Gülsen, “Uşak'ın Bazı Yörelerinde Doğum Adetleri”, II. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçlan Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000, s. 221-251.
BAŞAR Zeki, Erzurum'da Tıbbî ve Mistik Folklor Araştırmaları, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Ankara 1972.
BORATAV Pertev Naili, 100 Soruda Türk Folkloru ( İnanışlar , Töre ve Törenler Oyunlar), 2. baskı, Gerçek Yayınevi, İstanbul 1984.
BUHARALI Eşref, “Kıbrıs’ta İlk Türkler veya Kıbrıs’ın Memluk Hakimiyetine Girişi”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S: 95 (1995), s. 82-120.
DUVARCI Ayşe, “Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar”, Bilig, S: 32 (2005), s. 125-144.
GÖNÜLLÜ Ali Rıza, “Alanya Halk İnançlarında Ağaç Motifi”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, S: 91 (1994), s. 59-61.
GÖNÜLLÜ Ali Rıza, “Türk Halk İnançlarında Demir Motifi”, Türk Kültürü, S: 402 (1996), s. 634- 640.GÜNGÖR Harun, “Gagauz İnanış ve Âdetleri ile İlgili Bazı Notlar”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, S: 87 (1994), s. 21-26.
GÜNGÖR Harun, Türk Bodun Bilimi Araştırmaları, Kıvılcım Yayınları,Kayseri 1998.
GÜNGÖR Harun ve ARGUNŞAH Mustafa, Gagauz Türkleri’nin Etnik Yapısı, Nüfusu, Dili, Dini, Folkloru Hakkında Bir Araştırma, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1998.
HALAÇOĞLU Yusuf, “Osmanlı Döneminde Kıbrıs’ta İskan Politikasi”, (Haz. Ali Ahmetbeyoğlu ve Erhan Afyoncu), Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, s. 39-46.
HALAÇOĞLU Yusuf, XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskan Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2006.
IŞIK M. Türkan – AKÇINAR Mehtap – KADIOĞLU Selim, “Mersin İlinde Gebelik, Doğum ve Loğusalık Dönemlerinde Anneye ve Yenidoğana Yönelik Geleneksel Uygulamalar”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, S:7/1 (2010), s. 63-84.
İNAN Abdülkadir, Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995.
JUMABAEV Maksat, Kırgız Gelenek ve İnanışlarında Dini Ritüeller, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006.
KANOL Kani (Haz.), Halkbilimi Sempozyumları II, K.K.T.C. Milli Eğitim, Kültür,Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları, Ankara 1997
KARAASLAN Mehmet, “Kaşkay Türklerinde Doğum Çevresinde Gelişen İnanç ve Pratikler”, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, S: 6/3 (2011), s. 1435-1448.
MEAR Hülya, Kıbrıs Türk Toplumunda Doğum, Evlenme ve Ölümle İlgili Âdet ve İnanışlar, K.K.T.C. Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1992.
PERÇEMLİ Valentina, Gagauz Türklerinde Doğum, Ölüm ve Evlenme Âdetleri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir 2011.
QÄDİRZADE Qädir, “Doğuma Bağlı Hami Ruhlar, Şär Quvalar ve Genetik Alagalar”. Atayurttan Anayurda Türk Dünyası, S: 5 (1994), s. 71.
SARACOĞLU Erdoğan, Kıbrıs Türk Halk Edebiyatı ve Folkloru – Bildiriler -, K.K.T.C. Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları, Lefkoşa 1989.
SARACOĞLU Erdoğan, Dil – Edebiyat ve Folkloruyla Kıbrıs Türk Kültürü, Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği, Lefkoşa 2013.
SEVİNDİK Hüseyin, “Akçaören ve Yeşilöz (Nevşehir) Köylerindeki Doğum Geleneğinin Halkbilimsel Açıdan İncelenmesi”, I. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyumu Bildirileri II, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996, s. 230.
ŞİŞMAN Bekir, “İslamiyet Öncesi Türk İnanç ve Ritüellerinin Samsun Yöresindeki İzleri”, Türk Kültürü, S: 401 (1996), s. 563-574.
TEKE Elif, Osmaniye’de Doğumla İlgili İnanç ve Uygulamalar, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep 2005.
TAVKUL Ufuk, Kafkasya Dağlılarında Hayat ve Kültür. Karaçay – Malkar Türklerinde SosyoEkonomik Yapı ve Değişme Üzerine Bir İnceleme, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1993.TOPDEMİR
KOÇYİĞİT Oya, “İnfertilite ve Sosyo-Kültürel Etkileri”, İnsanbilim Dergisi, S: 1 (2012), s. 27-38.
TURAN Osman, “Orta Çağlarda Türkiye Kıbrıs Münasebetleri”, Türk Tarih Kurumu Belleten, S: 27/110 (1964), s. 209-227.
TÜLÜCE Lütfüye, Osmaniye İli Merkez İlçeye Bağlı Köy ve Mahallelerde Halk Kültürü Araştırması, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana 2009.
TÜRKAY Cevdet, Başbakanlık Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı İmparatorluğu’nda Oymak, Aşiret ve Cemaatlar, İşaret Yayınları, İstanbul 2001.
YALÇIN Hatice, “Gebelik, Doğum, Lohusalık ve Bebek Bakımına İlişkin Geleneksel Uygulamalar (Karaman Örneği)”, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, S: 55 (2012), s. 19-31.
YALMAN (YALGIN) Ali Rıza, Cenupta Türkmen Oymakları I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1993.
YALMAN (YALGIN) Ali Rıza, Cenupta Türkmen Oymakları II, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1993.
YORGANCIOĞLU Oğuz M., Kıbrıs Türk Folkloru Duydum Gördüm Yazdım, Yayınevi Yok, Magosa 2000.