Samsun ve çevresinde Pontus çetelerinin faaliyetleri ve Hükümetin uygulamaları

Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren siyasî alanda azınlıklar meselesiyle oldukça meşgul olmuştur. Hatta bu konu Lozan Antlaşmasına kadar devam etmiştir. Bilhassa Fransız İhtilali’nin ve Osmanlı Devleti üzerinde emelleri olan büyük güçlerin etkisiyle Osmanlı içerisinde yapay bir Pontus meselesi ortaya çıkartılmıştır. Oysaki tarihteki Pontus Devleti ile ortaya atılan ve gerçekleştirilmek istenen Pontus Devleti arasında hiçbir bağlantı yoktur. XIX. yüzyıla gelindiğinde çok milletli, dinli ve kültürlü olan Osmanlı Devleti, çağın özelliği gereği gerek iç gerekse dış güçlerin etkisiyle dağılma sürecine girmiştir. İçinde bulunan azınlıklar büyük devletlerin desteği ile yavaş yavaş Osmanlı Devleti’nden ayrılırken, yüz yıllardır Anadolu’da Türklerle iç içe yaşayan Rumlara da İnebolu’nun batısından başlayıp Batum’a kadar uzanacak olan bir Pontus Devleti kurma hayalleri içine girmişlerdi. Bu devletin başkenti olarak da Samsun’u seçmişlerdi. Bu nedenle Samsun ve çevresinde çok yoğun çete faaliyetlerine başladılar. Din adamları bu çeteleri kışkırtmada aktif rol oynamışlardır. Bütün bunlara karşı Osmanlı Devleti aldığı çeşitli tedbirlerle Müslüman halka karşı yapılan bu yıkıcı ve acımasız faaliyetleri durdurmaya çalışmıştır.

Pontus gangs activities and government applications in and around Samsun

Ottoman Empire has considerably struggled with the matter of minorities in the political area since the second half of the 19th century. Moreover, this matter has continued until Treaty of Lausanne. An artificial problem of Pontus was created in Ottoman Empire by influences of especially French Revolution and the great powers that had aspirations on Ottoman Empire. However, there is no relationship between the Pontus State in the history and the Pontus State which is put forth and desired to be carried out. In the 19th century, Ottoman Empire, which was multilateral, multi-religious and multicultural, had entered the duration of disintegration because of the effect of both internal and external forces due to the property of the age. While the minorities in the Ottoman Empire were gradually splitting from it by the supports of the big nations, the Greeks lived together with the Turks in the Anatolia for centuries started to imagine establishing a Pontus State ranging from the west of İnebolu to Batum. They chose Samsun as the capital city of the state. Therefore, they started to gang activities in and around Samsun. The religious men have active roles in provoking these gangs. Against all of these, by taking various precautions, Ottoman Empire tried to stop these destructive and cruel activities against the Muslim community.

PDF

___

1.Başbakanlık Osmanlı Arşivi
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Asayişi (DH. EUM. AYŞ.)
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Emniyet Kalemi (DH. EUM. EMN.)
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Üçüncü Şube (DH. EUM. 3.Şb.)
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Beşincici Şube (DH. EUM. 5.Şb.)
Dahiliye Kalem-i Mahsus (DH. KMS)
Sadaret Mektubî Mühime (MKT. MHM.) Meclis-i Vükelâ (MV.) 2. Tetkik Eserler ve Makaleler
ATNUR, İbrahim Ethem, “Osmanlı hükümetleri ve Tehcir edilen Rum ve Ermenilerin Yeniden İskanı Meselesi”, Atatürk Yolu, Yıl: 7, C. IV, S. 14, Ankara Kasım 1994, s. 121-139
ATNUR, İbrahim Ethem, “Tehcirden Samsun Bölgesine Dönen Rum ve Ermeni Muhacirler Meselesi”, 19 Mayıs ve Milli Mücadele’de Samsun Sempozyumu (20-22 Mayıs 1999) Bildiriler, Samsun 2000
BALCIOĞLU, Mustafa, İki İsyan Koçgiri, Pontus Bir Paşa Nurettin Paşa, Ankara 2000
BAYKARA, Tuncer, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I. Anadolu’nun İdarî Taksimatı, Ankara 1988
BİLGİN, Mehmet, “Pontus Meselesine Tarihsel Bakış”, Başlangıçtan Günümüze Pontus Sorunu, (Editör: Veysel Usta), Ankara 2007, s. 29-73
ÇAPA, Mesut, Pontus Meselesi Trabzon ve Giresun’da Milli Mücadele, Ankara 1993
ÇAPA, Mesut, “Karadeniz’de Pontusçuluğun Sonu: Rumların Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Sadakatleri, Hıristiyan Türkler ve Türk Ortodoksluğu”, 19 Mayıs ve Milli Mücadele’de Samsun Sempozyumu (20-22 Mayıs 1999) Bildiriler, Samsun 2000
ÇİÇEK, Rahmi, “Merzifon Amerikan Koleji ve Pontus Meselesindeki Yeri”, 19 Mayıs ve Milli Mücadele’de Samsun Sempozyumu (20-22 Mayıs 1999) Bildiriler, Samsun 2000
DECEİ, Aurel, “Karadeniz”, İslam Ansiklopedisi, C. VI.
DOĞANAY, Rahmi, Milli Mücadele’de Karadeniz (1919-1922), Ankara 2001
EKEN, Halit, Bir Milli Mücadele Valisi ve Anıları Kapancızâde Hamit Bey, İstanbul 2008 Frunze’nin Türkiye Anıları, (Çeviren: Ahmet Ekeş), İstanbul 1996
GOLOĞLU, Mahmut Anadolu’nun Milli Devleti PONTOS, Ankara 1973
GÜLER, Ali, Yakın Tarihimizde Pontus Meselesi ve Rum-Yunan Terör Örgütleri, Ankara 1995
KURAN, Ercüment, “Milli Mücadele Esnasında Pontus Rum Devleti Kurma Teşebbüsleri”, Birinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri 13-17 Ekim 1986, Samsun 1988, s.77-81
OKUR, Mehmet, “Milli Mücadele Döneminde Fener Rum Patrikhanesi’nin ve Metropolitlerin Pontus Rum Devleti Kurmasına Yönelik Girişimler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.29-30, Mayıs-Kasım 2002, s.101-116
PEHLİVANLI, Hamit, “Tarih Perspektifi İçerisinde Pontus Olayı: Yakın Tarihimize ve Günümüze Etkileri”, Pontus Meselesi ve Yunanistan’ın Politikası (Makaleler), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1999, s.79-120
Pontus Meselesi, (Yayına Haz.: Yılmaz Kurt), Ankara 1995
Pontus Meselesi, (Yayına Haz.: Yusuf Gedikli), İstanbul 2002
SARINAY, Yusuf, “Pontus Meselesi ve Yunanistan’ın Politikası”, Pontus Meselesi ve Yunanistan’ın Politikası (Makaleler), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1999, s.1-77
URAL, Selçuk, “Mütareke Dönemi’nde Pontus Hareketi’nin Doğuşuna Yönelik Faaliyetler”, Başlangıçtan Günümüze Pontus Sorunu, (Editör: Veysel Usta), Ankara 2007
YAZICI, Nuri, Milli Mücadele’de Canik Sancağı’nda PONTUSÇU FAALİYETLER (1918- 1922), Ankara 2003
YERASİMOS, Stefanos, “Pontus Meselesi (1912-1923), Toplum ve Bilim, Sayı: 43/44 Güz 1988- Kış 1989,s. 33-76