Mehmet DENİZ, Emine KOCAMAN, Mustafa TOPUZ

Salihli Şehrinde Aile Sağlığı Merkezlerine Erişebilirliğin CBS ile Analizi

Sağlık coğrafyası mekândaki sağlık ve coğrafya ilişkisinin, sağlık sorunlarının ve sağlık hizmetlerinin incelenerek, problemlere çözüm önerilerinin getirilmeye çalışıldığı bir inceleme alanıdır. Araştırmada Manisa iline bağlı Salihli şehrinde bulunan aile sağlığı merkezlerine (ASM) erişilebilirlik incelenmiştir. Araştırma sahası olarak Salihli şehrinin seçilmesinde şehrin nüfus büyüklüğü ve şehirde çok sayıda ASM’inin yer alması etkili olmuştur. Ayrıca son on yıl içinde Salihli şehrinin yatay yönde önemli bir gelişim göstermesi de araştırma sahası olarak seçilmesinde dikkate alınmıştır. Çalışma; geçmiş araştırmalarda, farklı araştırmacılar tarafından kullanılan kriter değerler ve konuyu ilgilendiren yönetmelikler dikkate alınarak ağ analizi yönteminin yeni bir sahaya uygulanmasından oluşmaktadır. Bu çalışmanın amacı Salihli ilçesinde aile hekimliği uygulaması gereğince kurulan ASM’lerin ağ analizi yardımıyla şehrin merkezini oluşturan mahallelerdeki konutlarca ne derece erişilebilir olduğunun, bu konutlarda yaşayan insanların kaçının ASM’lere uygun bir şekilde ulaşabildiğinin ve ASM’lerin konumunun ilgili yönetmeliklere ne kadar uyduğunun ortaya çıkarılmasıdır. Çalışmada ağ (network) analizi uygulanarak Salihli şehrinde bulunan ASM’lere erişilebilirlik durumu belirlenmiştir. Salihli’deki ASM’lerin sayısal (vektör) haritası, konutların sayısal (vektör) haritası, şehir içi ulaşım ağı, mahalle sınırları ve mahallere göre yaş aralıklı nüfus verisi analiz sırasında kullanılan veri setlerini oluşturmuştur. Çalışmada ArcGis 10.2 programı kullanılarak ağ analizi uygulanmıştır. Araştırma bulgularına göre sahada bulunan aile sağlık merkezleri sayıca yetersiz kalmaktadır. Şehir nüfusunun erişebilirlik durumu ortaya konduğunda hiçbir mahalle yasal mevzuatta belirtilen etki sahası içinde tamamen kalmamaktadır.

An Analysis of Accessibility to Family Health Centers in Salihli via GIS

Health geography studies is a research area that tries to bring solutions to the problems in this field by examining the relationship between health and geography in the space, health problems, and health services. In the research, accessibility to Family Health Centers (FHC) located in Salihli, a large city of Manisa province, was investigated. The population size of the city and the presence of many FHCs in the city were effective in the selection of the Salihli city as the research area. In addition, significant growth of the city horizontally in the last decade has been taken into consideration in its selection as a research area. The study includes the application of a network method applied by different researchers to a new field in past researches. This study aims to reveal to what extent the FHCs in accordance with family medicine practice located in Salihli district are accessible to the residences in the neighborhoods that make up the center of the city, how many people living in these residences can reach the FHCs by the relevant regulations. In the study, the accessibility status of FHCs in Salihli city was determined by applying network analysis. Numerical (vector) map of FHCs in Salihli, numerical (vector) map of residences, urban transportation network, neighborhood boundaries, and age-based population data according to neighborhoods were used in the analysis. In the study, network analysis was applied by using ArcGis 10.2 program. According to the research findings, the family health centers in the research area are inadequate. When the accessibility status of the city population is revealed, no neighborhood remains completely within the impact area specified in the legislation.

PDF

___

Baykal, F. (1989). Salihli kent coğrafyası. Salihli Belediyesi Kültür Yayınları 2. Cui, Y. J. (2014). A GIS-based approach to the characterisation of spatial accessibility to primary health care facilities in the Melbourne metropolitan area [Master of art dissertation]. School of Mathematical and Geospatial Sciences College of Science, Engineering and Health RMIT University. https://ap-st01.ext.exlibrisgroup.com (18.03.2018 tarihinde erişilmiştir.)
Çevik, C. (2013). Manisa iline ait sağlık düzeyi göstergeleri: yıllara göre sağlık ocağı ve aile hekimliği dönemlerinin karşılaştırılması (2003-2012) [Yayınlanmamış Doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, (2014). Mekânsal Planlar Yapı Yönetmeliği, Resmî Gazete Yayın Tarihi 14.06.2014, Resmî Gazete Sayısı: 29030.
Çukur, H., Gündüzoğlu, G. & Aşkın, Y. (2006, Eylül 13-16). İzmir-Buca’da morfoklimatik özelliklerin sıcaklık terselmesi ve insan sağlığı üzerine etkilerinin CBS ile sorgulanması (455-463) [Konferans bildirisi]. 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri Bildiriler Kitabı, İstanbul, Türkiye.
Deniz, M. (2018). Uşak şehrinde aile sağlığı merkezlerine erişilebilirliğin CBS ile analizi. Journal of Turkish Studies, 13(26), 475-491. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14404
Deniz, M., Kocaman, E. & Topuz, M. (2018, Ekim 3-6). Turgutlu ilçesinde aile sağlığı merkezlerinin (ASM) konumlarının erişilebilirlik açısından CBS ile analizi (704-712) [Konferans bildirisi].
Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara, Türkiye
Duman, N. & İrcan, M. R. (2020). Analysis of accessibility to schools in Karaköprü on the basis of geographic information systems (GIS). International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), (42), 543-566, https://doi.org/10.32003/igge.745603
Durduran, S. S. ve Durduran, Y. (2009). Coğrafi bilgi sistemi yardımıyla k alp ve solunum yolu hastalarının mekânsal dağılımının belirlenmesi: Konya örneği. Selçuk Üniversitesi Müh.‐ Mim. Fak. Derg, 24(3), 19-28.
Genel, G. & Kaçmaz, M. (2016). Türkiye' deki 2000 - 2013 yılları arasında sağlık personeli sayısındaki mekânsal dağılış ve değişim. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 2(4), 197- 211.
Gümüş, N., Gündüzoğlu, G., Aşkın, Y., Yanılmaz, B., Sofuoğlu, T., Keskin, H. & Özmen, Ö. (2006, Eylül 13-16). İzmir anakentinde 112 ambulans istasyonlarinin dağilişi ve CBS yöntemiyle hizmet alanlarinin sorgulanması (1-4) [Konferans bildirisi]. 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri Bildiriler Kitabı, İstanbul, Türkiye.
Gümüşcü, O. (1999). Milli Mücadele dönemi Türkiye coğrafyası için bilinmeyen bir kaynak: 'Türkiye' nin Sıhhi-i İçtimai Coğrafyası''. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi (45), 936-968.
Gümüşcü, O. (2003). Osmanlı'dan Cumhuriyete geçiş ve cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye halk sağlığı. Atatürk Araştırma Dergisi, 19(55), 125-14
Gümüşçü, O. (2005). Sağlık coğrafyası bakımından 1920'lerin Türkiye’sinde halk sağlığı ve sorunları (1491-1502) [Konferans bildirisi]. 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi, 1-6 Eylül 2002, bildiri kitabı, Ankara.
Günay Aktaş, S. (2014a). Türkiye' de intihar (2000- 2011). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Günay Aktaş, S. (2014b). Türkiye'de kadınlarda meme kanseri nedeniyle ölüm: Mekânsal Dağılım ve şehirlerin sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi ile ilişkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), 442-450.
Günay, S. (2008a). Bir sağlık coğrafyası araştırması: Türkiye ölüm oranları atlası. Çantay Kitabevi.
Günay, S. (2008b, Ekim 13-15). Ölüm oranı haritalarının önemi ve hazırlanması (222- 231)
[Konferans bildirisi]. 2. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Kayseri, Türkiye.
Günay, S. (2008c). Türkiye ölüm oranları atlası. Çantay kitabevi.
Günay, S. (2010, Kasım 3-5). Sağlık coğrafyasında yaşa göre farklılık gösteren değişkenler için standartlaştırma: doğrudan yaş düzeltme yöntemi (103-110) [Konferans bildirisi]. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi TÜCAUM VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara, Türkiye
Günay, S. & Saraç, İ., (2006, Eylül 13-16). Sağlık coğrafyasında CBS’nin kullanımı: Samsun sağlık ocakları örneği (89-97) [Konferans bildirisi]. 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri Bildiriler Kitabı, İstanbul, Türkiye
Gündüzoğlu, G. & Güneri, M. (2011, 31 Ekim- 04 Kasım). İstanbul örneğinde acil servise sahip sağlık kuruluşlarının etki alanlarının belirlenmesinde kullanılan farklı metotların karşılaştırmalı analizi [Konferans bildirisi]. TMMOB coğrafi bilgi sistemleri kongresi bildiriler kitabi, Antalya, Türkiye https://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/ 89514a7249547ac_ek.doc (10.10.2020)
Güngör, H. C. ve Özkan, G. (2015, Nisan 20-24). Sağlık ocağı planlamasında coğrafi bilgi sistemi: Kütahya ili örneği (830-843) [Konferans bildirisi]. Proceedings of The World Cadastre Summit, stanbul, Türkiye
Güngör, S., Güngör, Ş. & Taşdelen, H.İ. (2020). Okullara erişebilirliğin CBS yardımı ile analizi: Nevşehir örneği. Şenay Güngör ve Fatih Adıgüzel (Ed.), Kapadokya Araştırmaları, İnsan ve Mekân içinde, (ss. 193-207). Literatürkacademia Nüve Kültür Merkezi Yayınları İnceleme- Araştırma 227.
Güray, E. & Kemeç, S. (2016, Ekim 5-7). Van metropolitan alanında bulunan okul öncesi, ilk ve orta dereceli okulların mekânsal erişilebilirlik analizi (582-588) [Konferans bildirisi]. 6. Uzaktan Algılama- CBS Sempozyumu (UZAL - CBS 2016), Adana, Türkiye.
İlgün, G. & Şahin, B. (2016). Aile hekimliği çalışanlarının aile hekimliği uygulaması hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(2), 115-130.
Kantürk, G. (2007, Haziran 5-8). Using GIS technology to analyse tuberculosis incidence in İzmir [Konferans bildirisi]. GeoMed International Symposium on Geography Environment and Culture in the Mediterranean Region, Antalya, Türkiye. (http://web.deu.edu.tr/geomed2010/2007/Kanturk.pdf, 10.05.2020).
Kantürk, G. (2009). Ege Bölgesi'nde insan sağlığı ve mekân arasındaki ilişkiler (Guatr örneği).
[Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Karakuzulu, Z. (2004, Ekim 23-25). Gümüşhane ilinin sağlık coğrafyası (798-807) [Konferans bildirisi]. A. Durmuş (Ed), Gümüşhane ve yöresinin kalkınma sempozyumu bildiriler kitabı, Gümüşhane, Türkiye.
Korkut, C. (1998). Tıbbi Coğrafya' ya giriş. Hürefe Matbaası.
Kütük, S. (2019). Coğrafya biliminde Türkiye’de gelecek vadeden bir alan: Tıbbi coğrafya. geoCED, 2, 35-45
Martin, D. & Williams, H. C. W. L. (1992). Market-area analysis and accessibility to primary healthcare centres. Environment and Planning A, (24), 1009-1019.
Merey Çelebi, K. & Özçağlar, A. (2016). Sağlık coğrafyası yönünden bir bakış: Kastamonu ilinde engelli dağılışı (576-578) [Konferans bildirisi]. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi TÜCAUM uluslararası coğrafya sempozyumu bildiriler kitabı, Ankara, Türkiye.
Merey, K. (2008). Türkiye' de sağlık coğrafyası bakımından kadınlarda görülen beş kanser türünün ilçe bazında dağılımı ve coğrafi ortam ile ilişkisinin belirlenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Nazik, L. (2017). Tıbbi coğrafya; gelişimi, araştırma yöntemleri ve Türkiye' deki durumu. Jeomorfoloji Derneği Bülteni, 1, 30-34.
OpenStreetMap katılımcıları. (2019). . 22 Ocak 2019.
Ölgen, M. K. (2010). Tıbbi coğrafya: tanımı, içeriği ve coğrafi teknolojilerle ilişkisi. G. Gökçay (Ed.), Dr. Eren Akçiçek’e Armağan (ss. 143-163). İzmir.
14.06.2020.
Özdoğan, İ. (2020). Türkiye sağlık coğrafyası literatürünün değerlendirilmesi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 161-192. https://doi.org/10.31463/aicusbed.701317
Özey, R. (2015). Sağlık Coğrafyası. Aktif Yayınevi.
Özşahin, E. (2012). CBS kullanılarak Kıbrıs'ta fırtına riski duyarlılık analizi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 7(4), 2627-2642 http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3882
Sağlık Bakanlığı, (2013). Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği, Resmî Gazete Yayın Tarihi: 25.01.2013. Resmî Gazete Sayısı: 28539.
Tağıl, Ş. (2007). Balıkesir’de hava kirliliğinin solunum yolu hastalıklarının mekânsal dağılışı üzerine etkisini anlamada jeo-istatistik teknikler. Coğrafi Bilimler Dergisi, 5 (1) , 37-56. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000070
TBMM, (2004). Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanun. Kabul Tarihi: 24.11.2004, Kanun Sayısı: 5258, Resmî Gazete Tarihi: 9.12.2004, Resmî Gazete Sayısı: 25665.
TÜİK. (t.y.). Nüfus istatisitkleri https://data.tuik.gov.tr/ (01.02.2020 tarihinde erişildi). Tı̇mor, A. N. (1996). Tıbbî coğrafya: kapsamı ve amacı. Coğrafya Dergisi, 4, 303-319.
Yasak, O. & Oğan, O. (2019). Salihli ilçesinde morfolojik birimlere göre kırsal yerleşmelerde mesken tipleri ve kullanım biçimlerinin karşılaştırmalı analizi, Ekev Akademi Dergisi, 80, 499-523.
Yasak, Ü. (2019). An analysis on the accessibility of family health centers in Kula city. H. Özdoğru, T. Çetin ve H. Kara (Ed.), New Trends in Social Sciences (93-104). SRA (Strategic Researches Academy) Academic Publishing
Yasak, Ü. (2020). Evolotion of accessbility to educational institutions in citiy of Kula by network analysis. V. Krystev, M. S. Dinu, R. Efe, E. Atasoy (Ed.), Advances in Social Science Research, (324-357). St. Kliment Ohridski Universty Press.
Yiğit, Kantürk, G. (2011a). Türkiye' de sağlık coğrafyası çalışmaları üzerine bir değerlendirme. e- Journal of New World Sicences Academy, 6(1), 30-41.
Yiğit, Kantürk, G. (2011b). Geographical distribution of local medical clinics in Kütahya (Turkey). Procedia-Social and Behavioral Sciences, 19, 139-144.
Yiğit, Kantürk, G. (2013). Coğrafyanın Sağlığımıza Etkisi. C. Yakıncı ve E. Yeşilada (Ed.) Koruyucu Sağlık Rehberi, (78-82). Türk Eczacıları Birliği Eczacılık Akademisi.
Yiğit, Kantürk, G. (2016). Sağlık sorunları.F. Aydın (Ed.), Günümüz Dünya Sorunları (362-414). Pegem Akademi.
Yiğit, Kantürk, G. (2018). Sağlık ve sağlık hizmetleri coğrafyası. N. Özgen (Ed.). Sosyal Coğrafya (383-417). Pegem Akademi.
Yiğit, Kantürk, G., & Turgut, T. (2016). Sağlık coğrafyası açısından Karabük ilinde tüberküloz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1089-1096.
Yiğit, Kantürk, G. (2015). Karabük'te kronik obstrüktif akciğer hastalığı ve hava kirliliği. R. Efe (Ed.), Coğrafyada Yeni Yaklaşımlar (171-178) Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.