Hakan Aytekin’in ‘Kültürel Hümanizma’ Kavramsallaştırması Çerçevesinde Suha Arın Belgeselleri

Suha Arın Türkiye’de belgesel sinemanın gelişmesine katkıda bulunan yönetmenlerin başında gelmektedir. Yaptığı filmlerde özellikle Anadolu’nun kültürel mirasını konu edinen Arın’ın hümanist tavrı filmlerine de yansır. Kültürel mirasımızı tanıtmak amacıyla çektiği filmlerde Anadolu’nun eski uygarlıklarına ait bulguları hiçbir ötekileştirmeye yer vermeyen bir üslupla aktarır. Bu nedenle Cumhuriyet dönemi belgesel tarihinde, Hakan Aytekin tarafından Kültürel Hümanizma Dönemi olarak isimlendirilen dönemin en önemli yönetmenlerinden biri olarak kabul edilir. Bu makalenin amacı, akademik çalışmalarda hak ettiği değeri görmediği düşünülen Arın’ın filmlerindeki hümanizmacı yaklaşımı ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda hümanizm kavramına ilişkin literatür taraması yapılarak, daha sonra Suha Arın’ın filmlerine ilişkin betimsel bir analiz gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın örneklemi ise Arın sinemasında kültür ve hümanizma izleri taşıyan filmlerle sınırlandırılmıştır. Bu doğrultuda, dizi belgeseller olarak hazırlanan Anadolu’nun eski uygarlıklarının anlatıldığı filmlere daha geniş yer verilmiştir. Bunların yanı sıra, hümanizma veya kültürel öğelerden izler taşıyan diğer filmleri de göz ardı edilmeyerek incelenmiştir. Söz konusu filmler içerikleri bakımından değerlendirilerek kültürel hümanizmaya ilişkin bulgular ortaya konmuştur. Elde edilen bulgular aracılığıyla kültürel hümanizma kavramına ilişkin geniş bir açıklama yapıldığı düşünülmektedir. Kavram olarak literatürde yer almasına rağmen açık ve tam bir tanımının olmaması, bu yaklaşımın en önemli temsilcilerinden biri olan Suha Arın üzerinden kavramı anlama gayretimizin temel motivasyonu olmuştur. Böylece Cumhuriyet dönemi belgesel tarihindeki dönemlerden birine neden Kültürel Hümanizma Dönemi isminin verildiği aydınlatılmak istenmiştir. Ayrıca bu çalışmanın Suha Arın sineması ve kültürel hümanizma kavramlarına ilişkin yapılacak çalışmalara katkıda bulunulacağı düşünülmektedir.

Suha Arın Documentaries within the Framework of Hakan Aytekin's Conceptualization of "Cultural Humanism

Suha Arın is one of the directors who contributed to the development of documentary cinema in Turkey. The humanist attitude of Arın, which is especially the subject of the cultural heritage of Anatolia, is also reflected in his films. In the films he shot in order to promote our cultural heritage, he conveys the findings of the ancient civilizations of Anatolia in a style that does not allow any marginalization. For this reason, in the history of the Republican era documentary, Hakan Aytekin is considered to be one of the most important directors of the period, named as the Cultural Humanism Period. The purpose of this article is to reveal the cultural-humanist approach in Arın's films, who is thought to have not received the value he deserves in academic studies. For this purpose, by scanning the literature on the concept of humanism, a descriptive analysis of Suha Arın's films was made. The sample of the study is limited to films bearing traces of culture and humanism in Arın cinema. In this direction, a wider coverage has been given to films about the ancient civilizations of Anatolia, prepared as serial documentaries. In addition to these, other films that bear traces of humanism or cultural elements were also studied without ignoring. These films have been evaluated in terms of their content and findings regarding cultural humanism have been revealed. It is thought that a wide explanation has been made regarding the concept of cultural humanism through the findings obtained. Although it is included in the literature as a concept, the lack of a clear and complete definition has been the main motivation of our effort to understand the concept through Suha Arın, one of the most important representatives of this approach. Thus, it was aimed to clarify why one of the periods in the history of the Republican era was named the Cultural Humanism Period. In addition, it is thought that this study will contribute to the studies to be carried out on the concepts of Suha Arın cinema and cultural humanism.

PDF

___

Adalı, B. (1986). Belgesel sinema. Hil Yayınevi.
Akarsu, B. (1998). Felsefe terimleri sözlüğü. İnkılap Yayınları.
Arın, S. (Yöneten). (1974). Anadolu uygarlıklarından izler-Hattiler'den Hititlere [Sinema Filmi].
Arın, S. (Yöneten). (1985). Fırat göl olurken - Fırat'la aktı zaman [Sinema Filmi].
Avcı, B. (1999). Belgesel sinemacı yönüyle Sabahattin Eyuboğlu. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Avcı, B. (Yöneten). (2009). Bir Türkiye sevdalısı [Sinema Filmi].
Aytekin, H. (2008, Ekim). Suha Arın sinemasında insan, zaman, mekan. Belgesel Sinema Dergisi, 235-253.
Aytekin, H. (2017). Türkiye'de toplumsal değişme ve belgesel sinema. BSB Yayınları.
Bağcı, M. Y. (2019). Sartre ve Merleau-Ponty felsefesinde varoluşun fenomenolojik ögesi olarak yönelimsellik [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
Barsam, R. M. (1973). Nonfiction film: A critical History. George Allen & Unwin Ltd.
Cassirer, E. (1980). İnsan üstüne bir deneme. (N. Arat, Çev.) Remzi Kitabevi.
Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü. Paradigma Yayınları.
Cevizci, A. (2002). Felsefe sözlüğü. Paradigma Yayınları.
Cline, A. (2020). Cultural and literary humanism. https://www.learnreligions.com/cultural-andliterary- humanism-248109.
Cumhuriyet Dergi Eki. (2001, Şubat 11). Yasaklı filmlerin yönetmeni.
Çölgeçen, B. A. (2006). Yaşamı ve belgeselleriyle Suha Arın. Tablet Yayınları.
Çöm, Ş. (2019a). Belgesel sinemada sinematografi ve gerçekçilik ilişkisi Suha Arın belgeselleri örneği [Yayımlanmamış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çöm, Ş. (2019b). Belgesel sinemada sinematografi ve gerçeklik, Literatürk Yayınları.
Davies, T. (2010). Hümanizm. (E. Bozkırlı, Çev.) Sitare Yayınları.
Dilmen, G. (1973). Sabahattin Eyuboğlu ve Anadolu. Yeni Ufuklar Dergisi (234), 134-135.
El-Acluni, İ. M. (1985). Keşfü'l-hafâ I-II. Beyrut.
Gölpınarlı, A. (2007). Mevlana hayatı, sanatı, yapıtlarından seçmeler. Varlık Yayınları.
Heidegger, M. (2013). Hümanizm üzerine. (Y. Örnek, Çev.) Türkiye Felsefe Kurumu.
Kant, I. (2005). Aydınlanma nedir? (A. Yayla, Çev.) Liberal Düşünce Dergisi, 10, 225-230.
Mevlana, C. (2010). Mesnevi (Cilt 1-6). Ötüken Yayınları.
Morva, A. D. (2009). Belgesel ile kurmaca kaynaştırılabilir mi? Kırılma [Yayımlanmamış sanatta yeterlilik tezi]. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
Odabaşı, İ. A. (2017). Milli Sinema, Osmanlı'da sinema hayatı ve yerli üretime geçiş. Dergah Yayınları.
Öktem, Ü. (2000). Descartes'ın epistemolojisinde Tanrı'nın yeri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 40(3-4), 29-35.
Özön, N. (2008). Sinema sanatına giriş. Agora Kitaplığı.
Rotha, P. (2000). Belgesel sinema. (İ. Şener, Çev.) İzdüşüm Yayınları.
Sartre, J.-P. (2002). Varoluşçuluk bir hümanizmdir. Hümanizmin özü (A. Aydoğan, Çev.) İz Yayıncılık.
Sartre, J.-P. (2007). Varoluşçuluk. (A. Bezirci, Çev.) Say Yayınları.
Saunders, D. (2014). Belgesel. (A. N. Kanıyaş, Çev.) Kolektif Kitap.
Schiller, F. C. (1939). Our human truths. (L. S. Schiller, Dü.) Columbia University Press.
Yaran, C. S. (2002). Bilgelik peşinde din felsefesi yazıları. Araştırma Yayınları.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık.