Batı Hristiyan Kültür ve Sanatına Karşı Bir Antitez: İslam Estetiğinin Meta Kritiği

Bu incelemede İslam estetiği üzerine episteme-ontolojik bir değerlendirme yapılmak istenmiştir. İslam estetiği, İslam kültürü içinde birbirinden farklı pek çok kültürde yapısal olarak benzer şekilde ortaya çıkan sanatsal üretim sisteminin hem araç ve yöntemini hem de sınırlarını tayin eden düşünsel uzlaşının en genel adı olmaktadır. İslam estetiği üzerine bir inceleme yaparken akılda tutulması gereken temel ilke, İslam estetiğini kendine özgü ontoloji ve epistemoloji içinde ele almaktır. Bu noktada düşüncede radikal bir değişime ihtiyaç vardır. Batı estetiğinin kendi içinden çıkan kavramlarıyla ve geleneğiyle İslam estetiğini değerlendirmeye çalışmak hatalı olacaktır çünkü İslam sanatı daha başlangıçta kendisini batı sanat ve kültürüne karşıt bir kültür olarak konumlandırmıştır. Bu incelemede İslam estetik geleneğinin ontolojik kökeni, duyarlılık kavramına bakış, estetize edilmiş bir dünya yaratma fikri, insan yaşamına insan eliyle katılacak güzel şeylerin varlığı düşüncesi, güzelin kavramsal gerçekliğinin kavranabilmesi için maddesel dünyadan soyut olana yönelen estetik tecrübenin genel kavramsal çerçevesi irdelenmiştir. İslam estetiği üzerine bilinen en yaygın hatalardan birisi de “suret yasağı ve perspektif” ile ilgilidir. İslam estetiğinde sanatın yapıcı güçleri, batı sanatı gibi tarih içinde evrensel olarak ilerleyen, rasyonel ve bütünlüklü bir sistem ortaya çıkartmaz; aksine İslam sanatı, minör olanı, tikel sanat yapıtlarının hakikatini açığa çıkartmak ister. Bu tikel sanat yapıtlarının varlığı ve hakikatinin açığa çıkartılması da ancak hermeneutik ve fenomenolojik ama aynı zamanda varoluşsal bir analitiği gerektirmektedir. Bu incelemede İslam estetiği üzerine var olan geleneksel tezlere karşı eleştirel bir analiz yapılmak istenmiştir. Bu amaçla İslam estetiğinin genel sınırları, gelişimi ve estetik hamlelerinin episteme-ontolojik arka planı tartışmaya açılmak istenmiştir.

An Antithesis up Against Western Christian Culture and Art: The Metacritics of Islam Aesthetic

This review aims to make an episteme-ontological evaluation on Islamic aesthetics. Islamic aesthetics is the most common name of the intellectual consensus that determines the instruments, methods and limits of the artistic production system, which has emerged structurally similar in many different cultures within the Islamic culture. The basic principle to bear in mind when conducting a review on Islamic aesthetics is to surmount Islamic aesthetics in its unique ontology and epistemology. In this sense, there is a need for a radical change in thought. It would be wrong to attempt to evaluate Islamic aesthetics with the concepts and tradition of Western aesthetics since Islamic art initially positioned itself as a culture against Western art and culture. This review scrutinizes the ontological origin of the Islamic aesthetic tradition, the view of the concept of sensitivity, the idea of creating an aesthetized world, the idea of the existence of beautiful things to be added to human life by humans themselves, the general conceptual framework of the aesthetic experience directed from the material world to the abstract to grasp the conceptual reality of the beauty. One of the most common mistakes in Islamic aesthetics is related to the “prohibition of images and perspective”. The constructive powers of art in Islamic aesthetics do not reveal a rational and holistic system that progresses universally in history like Western art, on the contrary, Islamic art wants to reveal the truth of the minor, particular art works. The existence and the revelation of the truth of these particular works of art also require a hermeneutic and phenomenological but also existential analytics. In this review, a critical analysis was sought to be made against the traditional theses on Islamic aesthetics. For this purpose, the general boundaries of Islamic aesthetics, their development and the episteme-ontological background of their aesthetic moves were intended to be discussed.

PDF

___

Alamı, H. M. (2015). The Origins of Visual Culture in the Islamic World, Aesthetics Art, and Architecture in Early Islam. New Paperback Edition Published.
Adorno, T.W. (1998). Aesthetic Theory (Transleted by Robert H. Kantor). Minnesota University Press.
Adorno, T.W. (1972). Dialectic of Enlightenment (Translated by John Cumming). Continuum.
Aristoteles, (1996). Metafizik. (Çev. Ahmet Arslan). 2. Baskı, Sosyal Yayınları.
Aristoteles, (1998). Nikamakhos’a Etik.(Çev. Saffet Babür), Ayraç Yayınevi.
Aristoteles, (2007). Poetika. (Çev: İsmail Tunalı), Remzi Kitabevi.
Artz, F. B. (1980). The Mind of the Middle Ages.The University of Chicago Press.
Bahnassi, A. (2008). Sanat ve Estetikte Yaratıcılık. (Edit: E. İhsanoğlu) s.631-652, İslam Kültürü ve Bilgi, Cilt 5, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Berger, J. (1995). Görme Biçimleri (Çev. Yurdanur Salman), İstanbul: Metis Yayıncılık
Bernstein, J. M. (1992). The Fate of Art, Aesthetic Alienation from Kant to Derrida and Adorno, Polity Press, Cambridge.
Burke, S. (1998). The Death and Return of the Author, Edinburg University Press, Second Edition.
Collingwood, R.G. (1967). The Principles of Art. Oxford University Press.
Çam, N. (1999). İslam’da Sanat Sanat’ta İslam, 3. Baskı, Akçağ Basın Yayın.
Gasset J. O. (2013) Sanatın İnsansızlaştırılması ve Roman Üstüne Düşünceler, (Çev. Neyyire Gül Işık), YKY.
Grabar, O. (2018). İslam Sanatının Oluşumu, (Çev. Nuran Yavuz). Alfa Yayınları.
Grube, E. (1967). The World of Islam, McGraw-Hill.
Grobe, E. (1987). What is Islamic Architecture? Architecture of the Islamic World, G. Michell (ed) Thames&Hudson.
Grabar, O., Ettinghaousen Elizabeth, and M. Jenkins Madina, (2001). The Art of Architecture of Islam 650-1250, Penguin Boks Ltd.
Grabar, O. (1973). The Formation of Islamic Art, Yale University Press.
Geiger, M. (2015). Estetik Anlayış (Çev. Tomris Mengüşoğlu), Doğu Batı Yayınları.
Hauser, A. (2006). Sanatın Toplumsal Tarihi, (Çev. Yıldız Gölönü) Deniz Yayınları.
Hegel, G. W. F. (1994). Estetik. (Çev. Taylan Altuğ & Hakkı Hünler), Payel Yayınevi.
Heidegger, M. (1971). Building, Dwelling, Thinking by from Poetry, Language, Thought (Translated by Albert Hofstadter), Harper Colophon Books.
Leaman, O. (2012). İslam Estetiğine Giriş, (Çev. Nuh Yılmaz) Küre yayınları.
Mehdi A.S. (2008). İslam Kültüründe Müzik. (Edit: E. İhsanoğlu) s.-819-834 İslam Kültürü ve Bilgi, Cilt 5, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Michon, L. J. (2008). İslam El Sanatları, (Edit: E. İhsanoğlu) s.-893-916 İslam Kültürü ve Bilgi, Cilt 5, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Nietzsche, F.W. (1995). The Birth of Tragedy (Transleted by C.P. Fadiman). London Dover Publication.
Platon. (2001). Timaios (Çev. Erol Güney, Lütfi Ay). Sosyal Yayınları.
Platon. (2005). Devlet. (Çev. Sebahaddin Eyyüboğlu)- M. Ali Cimcöz) 9. Baskı, Türkiye İş Bankası Yayınları.
Platon. (2000). Şölen. (Çev. Cenap Kaya) Sosyal Yayınları.
Platon. (1998). Philebos. (Çev. Esat Siyavuşgil). Yeni Gün Haber Ajansı Yayınları.
Ross, D. (2002). Aristoteles. (Çev. Ahmet Arslan) Kabalcı Yayınevi.
Said, E. (2016). Kültür ve Emperyalizm. (Çev. Necmiye Alpay) Hil Yayınları.
Settar, H. (1955). İslam Mimarisi. (Çev. Nermin Sinemoğlu) Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, s.68-74.
Schimmel, A. (1982). Tasavvufun Boyutları, (Çev. Yaşar Keçeci) Adam Yayıncılık.
Schimmel, A. (1984). Calligraphy and Islamic Culture, New York University Press.
Strauss, C. L. (2012). Yapısal Antropoloji,(Çev. Adnan Kahiloğulları) İmge Yayınları.
Whitehead, A. N. (1975). Science and Modern World. Fortuna Books, Cambridge University Press.