Salgınların Sosyal-Psikolojik Görünümü: Covid-19 (Koronavirüs) Pandemi Örneği

Salgın ve benzeri felaketler insanlar için sağlık anlamında bir tehdit oluşturmasının yanında insanları sosyal psikolojik olarak da etkilemektedir. Kaygı, panik, belirsizlik ve risk; bireysel, toplumsal ve evrensel anlamda bir korku kültürü oluşturmaktadır. Mevcut salgın, ulaşım olanakları aracılığı ile birçok ülkeye kısa sürede yayılmış durumdadır. Salgının yayılım hızı sağlık ile birlikte sosyal anlamda da küresel krizleri kaçınılmaz kılmıştır. Çok daha hızlı yayılması riskleri arttırmış durumdadır. Bu sebeple bu çalışmada Covid19 salgınının bireysel ve toplumsal etkileri üzerine bir eğilim gösterilmiştir. Bu çalışmanın amacı genel olarak salgınların, odak olarak Covid-19 salgınının sosyal psikolojik görünümünü uzman görüşleri ile değerlendirerek ortaya koymaktır. Bu kapsamda sosyoloji, psikoloji, felsefe, sosyal hizmetler ve ilahiyat alanlarından toplamda 10 uzman ve akademisyen ile nitel görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada katılımcılara yöneltilen sorular için etik kurulundan onay alınmıştır. Görüşmelerde salgının ortaya çıkışına dair değerlendirmeler, salgının sosyal ve psikolojik etkileri ve salgın sonrası sürece dair öngörülere ait sorulara yanıt aranmıştır. Araştırmada, nitel görüşme tekniği kullanılarak verilerin içerik analizi yöntemi ile çözümlemeleri yapılmıştır. Kuramsal olarak Ulrich Beck’in “Risk Toplumu” kavramsallaşması üzerinden salgınların nitelikleri değerlendirilmiştir. Araştırma bulgularına bakıldığında salgının açıklanma biçimi; nedensellik ilkesi çerçevesinde, özelikle Sanayi Devrimi sonrası süreçte insan-doğa mücadelesinde olagelmiş tahribatlar sebep olarak öne sürülmüştür. İnsan doğa ilişkisinde üretim ve tüketim odaklı doğanın sömürülmesi ile evrensel boyutta risklerin kaçınılmaz olduğu görüşü dile getirilmiştir. Bu kapsamda dini bağlamda açıklamalar da nedensellik ilkesini destekler niteliktedir. Dinsel söylem ek olarak doğanın tahribatı ile birlikte insan hakları ihlallerinin ve dünya odaklı yaşam sürmeye karşılık salgın gibi felaketlerin ibret, ceza ve hikmet bağlamında değerlendirilebileceğini öne sürmektedir. Salgının toplumsal görünümü noktasında belirsizlik ve kaygının oluşturduğu korku kültürünün modern risklerin ortak özelliği olduğu ifade edilmiştir. Bu bağlamda mevcut kısıtlamaların sürekliliği ile toplumsal ilişkilerin dönüşümü noktasında belirleyici olacağı ve bu sebeple evrensel olarak kolektif şuurun inşa edilmesinin gerekliliği dile getirilmiştir. Ayrıca, salgının sağlık açısından kontrol edilmesinin yanı sıra, oluşan ve oluşması muhtemel olan sosyal problemlerin belirlenip önlenmesi açısından da “Sosyal Destek Kurulu”nun inşa edilmesi önerilmektedir.

Social-Psychological View of the Epidemics: Covid-19 (Corona Virus) Pandemic Case

Epidemics and similar disasters pose a threat to health in terms of people, as well as they affect people socially and psychologically. Anxiety, panic, uncertainty and risk create an individual, social and universal culture of fear. The current epidemic has spread to many countries in a short time through means of transportation. The spread of the epidemic has made global crises inevitable, both in health and in social terms. The epidemic spreading very fast has increased the risks. For this reason, this studys hows a trend on the individual and social effects of the Covid-19 pandemic. The aim of this study is to reveal the social psychological appearance of outbreaks in general, and the Covid-19 epidemic in focus, with expert opinions. Qualitative interviews were held with 10 experts and academicians in total from the fields of sociology, psychology, philosophy, social services and theology in this context. In this study, approval was obtained from the ethics committee for questions posed to the participants. In the interviews, answers to questions regarding the emergence of the epidemic, the social and psychological effects of the epidemic and the predictions regarding the post-epidemic process were sought. The analysis of the data was done by using the contentan alysis method by using qualitative interview technique in theresearch. Theoretically, the characteristics of epidemics were evaluated through Ulrich Beck's concept of “Risk Society”. When the findings of there search are analyzed, the destructions in the causal explanation of the epidemic, especially in the post-Industrial Revolution process, have been suggested as the reason. It was expressed that the exploitation of production and consumption-oriented nature and universal risks are inevitable in the humannature relationship. In this context, explanations in the religious context also support the principle of causality. In addition to religious discourse, it has been suggested that human rights violations along with the destruction of nature and disasters such as epidemics against world-oriented life can be evaluated in the context of warning, punishment and wisdom. At the point of the social outlook of the epidemic, the culture of fear created by uncertainty and anxiety is stated to be a common feature of modern risks. In this context, it has been stated that the existing restrictions will be determinant at the point of transformation of social relations and therefore the necessity of building collective consciousness has been expressed universally. In addition to controlling the epidemic in terms of health, it is recommended to build the “Social Support Board” in order to identify and prevent social problems that are likely to occur.

PDF

___

Acar, Y. (2020). Yeni Korona Virüs (Covid-19) Salgını ve turizm faaliyetlerine etkisi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi. 4 (1), 7-21. https://doi.org/10.32572/guntad.703410
Arslan, H. (2002). Doğal felaket ve ıstıraplar konusunda kelamcıların görüşler - tahlil, tenkit ve öneriler. Marife, 2(2), 19-34.
Aydın, M. (1986). Din ve toplum ilişkisi. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3, 47-59.
Bauman, Z. (2003). Modemlik ve müphemlik. (Çev. İsmail Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Beck, U. (2011). Risk Toplumu başka bir modernliğe doğru. (Çev.: Kazım Özdoğan - Bülent Doğan). İstanbul: İthaki Yayınları.
Bulut, E., Bulut, A. (2017). Savaş içinde savaş; tifüsle gelen ölüm. Savaş ve Kültür Sempozyumu (Ed.: Nazan Kahraman, Metin Turan, Çiğdem Dürüst, Timur Yılmaz). Ankara: Kitabek.
Bütüner, Ş. (t.y.). Korku kültürü bağlamında Alkarısı inanmaları. Doğaüstü Varlıklar ve Anlatılar Üzerine İncelemeler, 1-16.
Cengiz, E. (2020). Hz. Ömer döneminde meydana gelen amvas taunu ve etkileri. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7(13), 129-150. https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.663827
Ceyhan, M. (2006). Avian influenza (Kuş gribi, tavuk vebası): yaşadığımız bir salgının ardından. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 49, 81-89.
Çobanoğlu, N. (2020). Bireysel, profesyonel, toplumsal, bilimsel ve siyasal etiği yeniden sorgulatan COVID-19 Pandemisi. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 25, Ek Sayı 1, 36- 42. https://doi.org/10.21673/anadoluklin.709891
Dağlı, O. (2020). Korona virüs salgını ve çin-afrika ilişkilerine olası etkileri. İstanbul: AFAM, Afrika Araştırmacıları Derneği.
Dikmen, Asiye Uğraş,. vd. (2020). COVID-19 epidemiyolojisi: pandemiden ne öğrendik. Journal of Biotechnology and Strategic Health Research 1 (Özel Sayı), ss. 29-36. https://doi.org/10.34084/bshr.715153
Eren, A. (2005). Korku kültürü, değerler kültürü ve şiddet. Aile ve Toplum. 2 (9), 1-13. https://doi.org/10.21560/spcd.41852
Giddens, A. (1994). Modernliğin sonuçları. (Çev.: Ersin Kuşdil). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Genç, Ö. (2011). Kara ölüm: 1348 veba salgını ve ortaçağ Avrupa’sına etkileri. Tarih Okulu. 10, 123-150.
İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi, (23 Nisan 2020). Pandemi döneminde çocuk haklarını koruma mekanizmalarına erişimde yaşanan sorunlar. https://www.istanbulbarosu.org.tr/HaberDetay.aspx?ID=15704&Desc=%C4%B0stanbulBarosu-%C3%87ocuk-Haklar%C4%B1-Merkezinin--23-Nisan-2020-tarihliBas%C4%B1n-A%C3%A7%C4%B1klamas%C4%B1- (Erişim Tarihi: 29 Nisan 2020).
İstek, E. (2017). Avrupa’da veba salgını ve salgında din faktörü (Viyana Örneği). Tarih Araştırmaları Dergisi TAD, 36(62), 173-204.
Karaimamoğlu, T. (2016). Kara ölüm veba salgını ve ortaçağ İngiltere’sine etkileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4- (37). 591-610. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.11724
Kaya, B. (2020). Pandeminin ruh sağlığına etkileri. Klinik Psikiyatri Dergisi. 23, 123-124. https://doi.org/10.5505/kpd.2020.64325
Kılınç, Ö., Bayçu, S. (2020). Kriz iletişiminde duygular ve kültür: karma bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22 (1), 73-103. https://doi.org/10.16953/deusosbil.542448
Kırdar, Y., Demir-Otay, F. (2007). Kriz iletişimi olarak internet: Kuş gribi krizi örneği. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 29, 93-106. https://doi.org/10.17064/iüifhd.13098
Odabaş, Z. Y., Ertong, G. (2011). Kuş gribinin sosyal etkileri: Türkiye ve Endonezya karşılaştırması. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi. 14 (1). 193-212.
Özdemir, H. (2005). Salgın hastalıklardan ölümler 1914 –1918. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları XVI Dizi – Sayı 104.
Özer, S. (2016). I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nde tifüs (Lekeli Humma) salgını. Belleten, LXXX (287), 219-260.
Sarı, D., Khorshıd, L. (2008). Bulaşıcı hastalıklarda kaynak izolasyonunun psikolojik sonuçları. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 24 (3), 83-91.
Sontag, S. (2004). Metafor olarak hastalık - AİDS ve metaforları. (Çev.: Osman Akınhay). İstanbul: Agora Kitaplığı.
Soydemir, S. (2011). Modernizmin karanlık yüzü: Risk toplumu. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi. 3- (2), 169-178.
Şahin, D. (2011). Yaşamın tarihi. İstanbul: Bilim ve Gelecek Kitaplığı - 19.
Şanlı, K. (2010). İnfluenza virüsü ve domuz gribi. JOPP. Dergisi. 2 (1), 4-12.
Temel, M. K., Ertin, H. (2020). 1918 Grip pandemisi kıssasından covid-19 pandemisine hisseler”. Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 25 Ek Sayı 1., 63-78. https://doi.org/10.21673/anadoluklin.716868
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi, (2020). Covid-19 sonrası küresel sistem: eski sorunlar, yeni trendler. (Ed. Ufuk Ulutaş). Ankara: Matsa Basımevi.
Türkiye Psikiyatri Derneği, (2020). Covid-19 ve Damgalama. https://www.psikiyatri.org.tr/uploadFiles/243202019327-DamgalanmaCOVID.pdf (Erişim Tarihi: 28.04.2020).
Varlık, N. (2018). Osmanlılarda veba salgınları. Dosya Dergisi. 296, 30-36.
Yaşayanlar, İ. (2018). Bir hastalık olarak kolera ve tarihte kolera pandemileri. Toplumsal Tarih. 296, 49-55.
Yılmaz, Ö. (2017). 1847-1848 Kolera salgını ve osmanlı coğrafyasındaki etkileri. Avrasya İncelemeleri Dergisi. 6 (1), 23-55. https://doi.org/10.26650/jes371499
Yılmaz, S. (2010). H1n1(Domuz Gribi) ve Türkiye’de kamu güvenliği. Turan-Sam Turan Stratejik Araştırmaları Merkezi Dergisi. 2 (5), 37-53.
Yolun, M. (2012). İspanyol gribinin dünya ve Osmanlı Devleti üzerindeki etkisi. (Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. Metin Kopar) Yüksek Lisans Tezi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı
Yücel, B., Görmez, A. (2019). Sars-corona virüsüne genel bakış. Türkiye Teknoloji Ve Uygulamalı Bilimler Dergisi. 2(1), 32-39.
Yüksel, Ş. (2000). Felakete uyum ve ruh sağlığı. Klinik Psikiyatri Dergisi. 3, 5-11.