RUSÇUK ESNAF TEŞKİLATI (1750-1850)

Rusçuk, Tuna Nehri kıyısında konumlanmış ve bir kaleye sahip liman şehridir. Şehirde çeşitli esnaf kollarının faaliyet gösterdiği çarşılar ile haftada bir kurulan pazar mevcuttur. Müslüman ve gayrimüslim ahalinin birlikte yaşadığı bir Balkan şehri olan Rusçuk'un bu stratejik konumu hem siyasi hem de ticari ve ekonomik açıdan vazgeçilmez bir öneme sahip olmasında mühim bir rol oynamıştır. İncelenen dönemde on iki mahallesi ve nüfusu ile Tuna boyunda yer alan kazalar arasında hatırı sayılır bir yere sahip olmuştur. Fakat Osmanlı-Rus harpleri, âyanlık mücadeleleri ve Rus işgaline uğraması sebebiyle kaotik bir süreç yaşayan şehir ciddi sıkıntılar yaşamış olmakla birlikte bununla başa çıkabilmiştir. Bu çalışmada, 18. yüzyılın ikinci yarısından 19. yüzyılın ilk yarısına kadar geçen yüz yıllık süre zarfında Rusçuk'taki esnafın teşkilatlanması ele alınmıştır. Bu kapsamda öncelikle şehirde esnafın konumlandığı çarşı ve arastalar tespit edilip bunların şehirle olan bağlantıları üzerinde durulmuştur. Ardından incelediğimiz dönemde Rusçuk esnafı üzerine genel bir değerlendirme yapılıp esnafın temsilcileri, bunların tayin ve azilleri ile Rusçuk esnafının nezre bağlanması meselesi değerlendirilmiştir. Çalışmada; Rusçuk'ta faaliyet gösteren esnaf kolları, her bir esnaf kolunun sahip olduğu dükkân sayısı, bu dükkânların mülkiyet özellikleri incelenmiştir. Ayrıca esnafa ait tereke defterleri örneklerinden yola çıkarak sosyo-ekonomik yapı içerisinde esnafın yeri belirgin hale getirilmeye çalışılmıştır. Çalışmada ana kaynak olarak döneme ait Rusçuk şer'iyye sicillerinden yararlanılmıştır

TRADESMEN ORGANIZATION OF RUSE (1750-1850)

The Ruse harbour city was situated on the margin of Danube River. It had a bazaar opening once a week, and shops where various craftsmen operated. This Balkan city strategic position played critical role in both political events, and commercial, economic reasons in the region where Muslim and non-Muslims lived together. During that period, Ruse has had an important place with its population and twelve neighborhoods between considerable numbers of districts along with Danube River. However, this city experienced difficult process due to Ottoman-Russian warfare, the struggle of ayâns and the Russian occupation was able to cope with them. The article deals with the research of tradesmen during the period of the last hundred years from the second half of the 18th century to the first half of the 19th century. Firstly, it shows the tradesmen location and relations in city – bazaar and shops. Secondly, Ruse tradesmen were analyzed through the complex of historical events – their appointments and deportations. The author identified the number of artisans operating in Ruse, shops in which each craft line was owned, and the shops’ ownership characteristics. The Ruse judicial records became the main source of research in the analysis of Ruse’s socio-economic structure

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DBŞM.d.,nr. 42217.
Rusçuk Şer’iyye Sicilleri (RŞS), nr. 1, 2, 3, 4, 5, 8, 11, 13, 14, 18, 20, 21, 22, 23, 37, 39.
Aydın, M. (1992). “Ahmed Ârif Hikmet Beyefendi’nin Rumeli Tanzimat Müfettişliği ve Teftiş Defteri”, Belleten, LVI/215, 69-166.
Babinger, F. (1964). “Rusçuk”, İslam Ansiklopedisi, IX, İstanbul: MEB, 784-787.
Bakardjieva, T. (1999). “Kargaşa ve Yaratıcılık Arasında: XVIII. Yüzyılın Sonu ve XIX. Yüzyılın Başında Bir Taşra Kasabasının Hikâyesi”, Osmanlı, V, (Ed. K. Çiçek-C. Oğuz), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 631-639.
Bayrak Ferlibaş, M. - Kaçan Erdoğan, M. (2011). “Rusçuk’ta Osmanlı Vakıfları”, Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Şehri: Rusçuk, (Ed. Melek Bayrak Ferlibaş), İstanbul: Yeditepe Yayınları, 169-225.
Bayrak Ferlibaş, M. - Kaçan Erdoğan, M. (2011). “Rusçuk Cami Vakıflarına Örnekler”, Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Şehri: Rusçuk, (Ed. Melek Bayrak Ferlibaş), İstanbul: Yeditepe Yayınları, 227-268.
Canbakal, Hülya, “Vows as Conract in Ottoman Public Life (17th -18th centuries), Islamic Law and Society,Vol. 18/1 (2011), pp. 85-115.
Cezar, M. (1985). Tipik Yapılariyle Osmanlı Şehirciliğinde Çarşı ve Klasik Dönem İmar Sistemi, İstanbul.
Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara: TTK.
Çetin, C. (2015). “Kamu Düzeninde Alternatif Bir Yöntem: Nezir”, Sosyal Araştırmalar Dergisi, VIII/36, 287-310.
Demirtaş, M. (2008). Osmanlıda Fırıncılık 17. Yüzyıl, Kitap Yayınevi, İstanbul: Kitap Yayınevi.
Ergenç, Ö. (2012). “Osmanlı Şehrinde Çarşı Sistemi: Bursa Örneğinde “Sûk-ı Sultânî”, Şehir, Toplum, Devlet Osmanlı Tarihi Yazıları, İstanbul: TVYY, 170-177.
Ergenç, Ö. (2012). “Osmanlı Şehrinde Esnaf Örgütlerinin Fizik Yapıya Etkileri”, Şehir, Toplum, Devlet Osmanlı Tarihi Yazıları, İstanbul: TVYY, 85-93.
Genç, F. G. (2016). “Evliya Çelebi Tuna Kıyısında: 17. Yüzyılın İkinci Yarısında Rusçuk, Yergöğü ve Niğbolu”, Balkan Tarihi, I, (Ed. Z. Gölen- A. Temizer), 41-56.
Genç, M. (2000). “Osmanlı Esnafı ve Devlet”, Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 293-307.
Güçer, L. (1963) “XV-XVII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Tuz İnhisarı ve Tuzlaların İşletme Nizamı”, İktisat Fakültesi Mecmuası, Sayı: 2, 97-143.
İnalcık, H. (1980). “Osmanlı Pamuklu Pazarı, Hindistan ve İngiltere: Pazar Rekabetinde Emek Maliyetinin Rolü”, ODTÜ Gelişme Dergisi, Özel Sayı (1979-1980), s. 1-65.
Kaçan Erdoğan, M. (2011), “Tereke Kayıtlarına Göre XVIII. Yüzyıl Ortalarında Rusçuk’ta SosyoEkonomik ve Kültürel Hayat”, Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Şehri: Rusçuk, (Ed. Melek Bayrak Ferlibaş), İstanbul: Yeditepe Yayınları, 303-334.
Kal’a, A. (1995). “Esnaf”, DİA, XI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 423-430.
Karaca, F. (2002), “Kürk”, DİA, XXVI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 568-570.
Karal, E. Z. (1995). Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, Ankara: DİE.
Kiel, M. (2008). “Rusçuk”, DİA, XXXV, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 246-250.
Koçu, R. E. (1969). Türk Giyim, Kuşam ve Süslenme Sözlüğü.
Koçu, R. E. (1971) "Fırın, Fırın Uşakları", İstanbul Ansiklopedisi, XI, İstanbul, 5761-5764.
Moltke, H. V. (2016). Moltke’nin Türkiye Mektupları, (çev. Hayrullah Örs), İstanbul: Remzi Kitabevi.
Özkaya, Y. (2010). 18. Yüzyılda Osmanlı Toplumu, İstanbul: YKY.
Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II, İstanbul: MEB.
Tekin, Z. (1992). Tanzimat Dönemine Kadar Osmanlı İstanbul’unda Dericilik, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Tekin, Z. (2002). “Osmanlılarda Kürk Kullanımı”, Türkler, X, (Ed. H. C. Güzel-K. Çiçek-S. Koca), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 644-649.
Todorov, N. (1967). “19. Yüzyılın İlk Yarısında Bulgaristan Esnaf Teşkilatında Bazı Karakter Değişmeleri”, İktisat Fakültesi Mecmuası, XXVII/1-2, 1-36.
Türkhan, M. S. (2006). 18. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul’un Et İaşesinin Temini: Hassa Kassabaşılık Kurumu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Walsh, R. (1828). Narrative of a Journey from Constantinople to England, London.
Yıldırım, F. (2014). “15-16. Yüzyıllarda Tuna Havzasında Tuzlalar ve Tuz Hukuku”, Turkish Studies, Vol. 9/4 (Spring 2014), s. 1169-1183.