Özbekistanda Geleneksel tiyatronun bir şubesi: maskarabazlık ve kızıkçılık

Geleneksel Özbek tiyatrosu, biri maskarabaz ve kızıkçılar tiyatrosu diğeri de koğırçak (kukla) tiyatrosu olmak üzere iki kolda gelişim gösterir. Maskarabaz ve kızıkçılar tiyatrosunun oyuncuları canlı aktörlerdir. Bu aktörlere Özbekistan‟da maskarabaz veya kızıkçı denir. Maskarabaz ve kızıkçılar tiyatrosu, kukla tiyatrosuna göre çok daha yaygın ve materyal açısından da daha zengindir. Maskarabaz ve kızıkçılar tiyatrosu, ortaoyununu, köy seyirlik oyunlarını, meddahlığı, müzik ve dans gösterilerini kapsar.

A branch of Traditional Uzbek drama: masxarabaz and qiziqchi drama

Traditional Uzbek drama branches out into masxarabaz-qiziqchi drama and Puppet Show. The actors of masxarabaz-qiziqchi drama are human and these actors are called as masxarabaz or qiziqchi in Uzbekistan. Compared to Puppet Show the masxarabaz-qiziqchi drama is more widespread and rich in material. Masxarabaz-Qiziqchi drama includes ortaoyun (farce), village performances drama, Maddah drama, musical and dance performances.

PDF

___

AÇA, Mehmet (2002). “Özbek Türklerinin Destancılık Geleneği Üzerine Notlar”, Millî Folklor, S. 53, 78-93.
ALLAHVERDİYEV, Mahmud (1978). Azerbaycan Halg Teatrı Tarihi, Bakı: Maarif Neşriyyatı.
AND, Metin (1985). Geleneksel Türk Tiyatrosu-Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri, İstanbul: İnkılâp Kitabevi. Baburnâme “Babur‟un Hâtıratı” (2000), (hzl.: Reşit Rahmeti Arat), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
CABBAROV, İsa (1994). Özbek Halkı Etnografiyasi. Taşkent: Okıtuvçi Neşriyati.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1996). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, (hzl. Aydın Sami Güneyçal). Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
DÜZGÜN, Dilaver (1999). Erzurum Köy Seyirlik Oyunları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
ELÇİN, Şükrü (1991). Anadolu Köy Orta Oyunları (Köy Tiyatrosu), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
İSMAYILOV, Hüseyn-ORUCOV, Tahir (2005). Azerbaycan Halk Edebiyyatından Seçmeler (Karavelliler, Oyunlar ve Halk Tamaşaları), Bakı: Şerg-Gerb.
KADİROV Muhsin (1963). Özbek Halk Ağzaki Dramasi (Surhanderya, Semerkand ve Buhara Materialleri Esaside), Taşkent: Özbekistan SSR Fenler Akademiyasi Neşriyati.
KADİROV Muhsin (1972). Halk Koğırçak Teatri (Özbek An„aneviy Koğırçak Teatri), Taşkent: Edebiyat ve San„at Neşriyati.
KADİROV Muhsin (1976). Özbek Teatri An„aneleri (An„aneviy Özbek Teatri ve Uning Özbek Sovet Teatri Şekllenişidegi Roli), Taşkent: Gafur Gulam Namidegi Edebiyat ve San„at Neşriyati.
KADİROV Muhsin (2003). “Masxara”, Özbekistan Milliy Entsiklopediyasi, 5. C., Taşkent: Devlet İlmiy Neşriyati.
KAHHAR, Tahir (2000). “Askiye”, Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk edebiyatları Antolojisi, C. 14, Özbek Edebiyatı I (akt.: Rıdvan Öztürk), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 303-309.
KAREBAYEV, Usman (2002). Özbek Halkı Bayramleri, Taşkent: Şark Neşriyat.
KUDRET, Cevdet (1994). Ortaoyunu, I, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
MEDREHİMOV, A. S. - HUVEYTOV İ. H. (1994). Bahar Bayramleri, Nevruz Hikmetleri, Nevruz Desturhani, Taşkent: Kamusler Baş Tehririyeti.
MUHAMMEDİYEV, Resul (1962). Askiya, Taşkent: Özbekistan SSR Devlet Bediiy Edebiyat Neşriyati. Özbek Tilining İzahli Lugati, (1981), II C., Moskva: İzdatelstvo Russkiy Yazık
ÖZDEMİR, Nebi (2003). “Türk Halk Tiyatrosu”, Türk Dünyası Edebiyat Tarihi, C. 3, Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
PEREPELİTSINA, L. A. (1959). Uzbekskiy Narodnıy Kukolnıy Teatr, Taşkent: Gosudarstvennoe İzlatelsvo Xudocestvennoy Literaturı UzSSR.
RAHİMOV, B. (2006). Musika Tarihi Feniden Ma‟ruzeler Metni, (II-kısm). Urgenç: Urgenç Devlet Universiteti.
REZZAKOV, H. (1980). “Ağzaki Drama”, Özbek Halk Ağzaki Poetik İcadi, Taşkent: Okıtuvçi Neşriyat.
RÜSTEMOV, M. (1991). Özbek Etnografiyasi, 4. Tom, Taşkent: Nizamiy Namidegi Taşkent Devlet Pedagogika Ġnstituti.
SABÜROV, Nasrulla (1970). “Halfeler Repertuaride Yengi Koşıkler”, Özbek Sovet Folklori Meseleleri, Taşkent: Özbekistan SSR Fen Neşriyati.
SOMAKCI, Pınar (2006). “Karagöz Müziği”, Somut Olmayan Kültürel Miras Yaşayan Karagöz Uluslar arası Sempozyum Bildirileri, (hzl.: M. Öcal Oğuz, Yeliz Özay), Ankara: Gazi Üniversitesi THBMER Yayını. 270-274.
TÜRKMEN, Nihâl (1991). Orta Oyunu. Ankara: MEB Yayınları.
ÜNGÖR, Etem Ruhi (1987). “Ortaoyununda Mûsikî”, III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, (III. C. – Halk Müziği, Oyun, Tiyatro, Eğlence), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları. 299-352.
YILDIZ, Naciye (2006). “Özbek Halk Edebiyatında Latife, Laf, Askiya”, I. Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri. (hzl: Yunus Koç, Serdar Sağlam, Cahit Gelekci), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. 99-105.