519229

OSMANLI TOPLUMUNDA EVLATLIKLAR VE HUKUKÎ DURUMLARI

Osmanlı Devleti, klasik dönemde korunmaya muhtaç çocuklara vakıflar ve sosyal uygulamalar olmak üzere iki şekilde sahip çıkmış; ancak ağırlıklı olarak aile yanına yerleştirmeyi esas alan bir sosyal politika uygulamıştır. Bu temel sosyal uygulama genel olarak evlatlık olarak tanımlanabilir. Osmanlı Devleti'nde korunmaya muhtaç çocuklara yönelik uygulanan evlatlık kurumu modern evlatlık kurumundan en temel biçimi ile soy bağını ret etmesi, miras bırakılamaması ve geçici bir yerleştirme şekli olması yönleriyle ayrılır. Bu sebepler ile modern anlamda evlatlık kurumundan ziyade koruyucu aile uygulaması özelliği gösterir. Osmanlı Devleti'nde evlatlıkların hukukî statüleri İslam hukuku hükümlerine göre düzenlenmiş ve Tanzimat devrine kadar toplumda önemli işlevler yüklenen tek alternatif uygulama olarak yer edinmiştir. Tanzimat devri ile başlayan kurumsallaşma esasına dayalı sistem yine bu esaslar temel alınarak belirlenmiştir. Tanzimat devrine kadar kadıların izin ve denetiminde uygulanan koruyucu aile uygulaması kurum bakımına alternatif bir model olarak Medeni Kanun'un yürürlüğe girmesine kadar devam etmiştir. Medeni Kanun'un kabulü ile beraber evlilik engeli, soy bağı ve mirasa dayalı yeni bir evlatlık usulü uygulanmaya başlanmıştır. Avrupa hukukuna dayalı yeni sistemin çeşitli sebeplerin etkisiyle toplumda sınırlı ölçüde kabul görmesi üzerine, devlet kurum bakımına ağırlık vermiştir. Bu çalışmada Osmanlı toplumunda korunmaya muhtaç çocuklara değerlendirilerek, tarihi süreç içinde aldığı şekiller ile toplum hayatındaki yeri incelenecektir. yönelik evlatlık uygulamasının hukukî durumu

FOSTER CHILDREN IN THE OTTOMAN EMPIRE AND THEIR LEGAL STATUS

In the classical period of Ottoman state, children in need of protection, was protected by waqfs and social practices. But this protection mainly based on family, placing a social policy has been applied. That foster children aplication was defined as the basic social institutions. In the Ottoman State, the foster child application implemented for children in need of protection is seperated from modern applications by the aspects of being a temporary placement, not having inheritance rights and paternity. Because of all these reasons, that application was different from modern foster children application, it is a foster family application. In Ottoman State, the legal status of foster children was regulated by Shariah and the leading application had progressed the only alternative application until Tanzimat Era. Starting with the Tanzimat period of institutionalization are still determined on the basis of these principles. The application of foster family was implemented with the Qadis’ permission and supervision until the Civil Code. In this study, the application of foster child policies will be examined with the instances. With the acceptance of the Civil Code, a new marriage ban, paternity and foster children application was implemented. The new system is based on European law by the impact of various reasons for its limited acceptance in society, the state attached importance to institutional application. For the foster children in need of protection in the Ottoman society, the legal status of the institution evaluated with history as it is in the process will be examined in the life of society. In this study; the legal status of Foster children application in Ottoman society will be evaluated and the importance of the process in history and society will be examined

PDF

___

A.MKT. (Bab-ı Asafi Mektubi Kalemi), 131/50.
A.MKT. NZD. (Sadaret Mektubi Kalemi Nezaret ve Devair Evrakı), 317/56.
A.MTZ (04). (Sadaret Eyalet-i Mümtaze Bulgaristan Evrakı), 18/87.
BKS (Bursa Kadı Sicili), 3072, s.44, h.3; 3097, s.16.
C.ML. (Cevdet Maliye), 249/10339.
DH.MKT. (Dâhiliye Nezareti Mektubî Kalemi), 2701/6; 1061/5; 2480/113; 2704/97; 2718/13.
DH.MUİ. (Dahiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi Evrakı), 1-6/55.
DH.UMVM. (Dahiliye Nezareti Umur-ı Mahalliye ve Vilayât Müdürlüğü Evrakı), 78/14; 117/95; 119/19; 114/36.
HAT (Hatt-ı Hümayun), 734/34850.
HR,HMŞ,İŞO. (Hariciye Nezâreti Hukuk Müşavirliği İstişare Odası Evrakı), 74/68.
HR.MKT. (Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi Evrakı), 272/76; 279/52.
Kastamonu Jurnal Defteri (1252-1253/1836-1837), I, (Haz. Abdülkerim Abdulkadiroğlu, İ.Hakkı Aksoyak, Necip Fazıl Duru), Ankara 1998.
KKS (Konya Kadı Sicili), 1916-1921, (Haz. Halil Erdoğan, Yusuf Küçükdağ), Konya 2011. KŞKS. (Karahisar-ı Şarkî Kadı Sicili), 393, s.4, h.17.
MVL. (Meclis-i Vala Evrakı), 859/54.
Takvim-i Vekayi, “Dâr’ül-aceze Nizamnamesi”, 15 Nisan 1332, sayı 2511.
TKS (Trabzon Kadı Sicili), 2095, s.251.
TS,MA.d. (Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defteri), 10395.
Y.A.HUS. (Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı), 169/30; 359/60.
ZB. (Zabtiye Nezareti Evrakı), 329/106.
Abdurrahman El-Ceziri, Dört Mezhebin Fıkıh Kitabı, V, (Ter. Hasan Ege), İstanbul 1981. Ahmed Midhat, Peder Olmak Sanatı, İstanbul 1317.
AKTAN, Hamza, “İslam Aile Hukuku”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, II, Ankara 1992, s.396-433.
AKTEPE, M.Münir, “Mustafa Paşa, Merzifonlu, Kara”, İA, (İslam Ansiklopedisi)(MEB), VIII, İstanbul 1971, s.736-738.
--------, “Çorlulu Ali Paşa”, DİA (Diyanet İslam Ansiklopedisi), VIII, İstanbul 1993, s.370-371.
ALTUNDAĞ, Şinasi, “İbrahim Paşa”, İA (MEB), V, İstanbul 1967, s.900-908.
Ansiklopedik İslam Fıkhı, Fetavây-ı Hindiye, IX, (Ter. Mustafa Efe), İstanbul 2005.
Aziz b. Erdeşir-i Esterabâdî, Bezm u Rezm, (Çev. Mürsel Öztürk), Ankara 1990.
BARDAKOĞLU, Ali, “İcare”, DİA, XXI, İstanbul 2000, s.379-388.
ÇAĞLAR, Doğan, “Türkiye’de Korunmaya Muhtaç Çocuklar ve Eğitimlerine Genel Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, C.6, S.1/ 1973, s.60-64.
Çavuşzâde Mehmed Aziz Efendi, Dürru’s-Sükuk, Dâr’üt-Tabaât’ül Âmire, İstanbul 1288.
Çocuk Misafirhanesi Talimatnamesi, Ahmed İhsan ve Şürekâsı, İstanbul 1334.
Dâr’ül-aceze Talimatnamesidir, Ahmed İhsan ve Şürekâsı, Dersaâdet 1329.
DAVRAN, Bülent, “Bir Sosyal Davamız: Beslemelerin Hukukî Durumu”, Sosyal Hukuk ve İktisat Mecmuası, Yıl.1, S.2/Ekim 1948, s.49-57.
DOĞANBAŞ, Muzaffer, Piri Baba Velâyetnamesi, Samsun 20012.
DÜZDAĞ, M. Ertuğrul, Şeyhülislam Ebusuud Efendi Fetvaları, İstanbul 1983.
ERLER, Yavuz Mehmet, “XIX. Yüzyıldaki Bazı Doğal Afetler ve Osmanlı Yönetimi”, Türkler, XIII, Ankara 2002, s.762-771.
Fatih Mehmet II Vakfiyeleri, Vakıflar Umum Müdürlüğü Neşriyatı, Ankara 1938.
GALLOTTA, Aldo, “Hasan Paşa”, DİA, XVI, İstanbul 1997, s.334-335.
GARNETT, M., The Women of Turkey and Their Folklore, II, London 1891.
GÜRER, Ahmet Şamil, Bay, Abdullah, Osmanlı Toplumunda Beslemelik Kurumu, Ankara 2013.
GÜRKAN, Ülker, “Evlat Edinme ve Beslemelerin Hukukî Durumu”, Türk Hukuku ve Toplumu Üzerine İncelemeler, (Ed. Adnan Güriz, Peter Benedict), Ankara 1974, s.163-205.
İbrahim-i Halebî, İzahlı Mülteka el-Ebhur Tercümesi, II, (Çev. Mustafa Uysal), 1968.
İzzet Melih (Devrim), Sermed, İstanbul 1918.
KAZICI, Ziya, İslami ve Sosyal Açıdan Vakıflar, İstanbul 1985.
KOÇU, Reşad Ekrem, “Ali Paşa, Çorlulu”, İA (MEB), I, İstanbul 1965, s.326-327.
KOŞAR, Nesrin, “Türkiye’de Koruyucu Aile ve Evlat Edinme Sistemlerinin Dünü, Bugünü, Yarını”, Koruyucu Aile, Evlat Edinme Hizmetleri ve Ruh Sağlığı (Prof. Dr. Mualla Öztürk Anısına XX. Sempozyum Sunumları 15-16 Şubat 2007), (Yay. Yön. Neşe Erol), Ankara 2008, s.7-15.
KÖSE, Saffet, “İslam Hukukunda Çocuğun Çalışması, Gelirinin Korunması ve İstismarını Önleyici Tedbirler”, Çocuk Sorunları ve İslam Sempozyumu (30 Eylül-2 Ekim 2005, Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Rize), İstanbul 2010, s.117-159.
KURT, Abdurrahman, “Tanzimat Döneminde Koruyucu Aile Müesseseleri”, Sosyo-Kültürel Değişim Sürecinde Türk Ailesi, II, Ankara 1992, s.557-558.
KUŞGÖZOĞLU, Tülin, “İhmal ve İstismara Uğrayan Çocuklar Açısından Koruyucu Aile”, Koruyucu Aile, Evlat Edinme Hizmetleri ve Ruh Sağlığı (Prof. Dr.Mualla Öztürk, Anısına XX. Sempozyum Sunumları-15-16 Şubat 2008), Ankara 2008, s.239-249.
KUTLUOĞLU, Muhammet Hanefi, “İbrahim Paşa, Kavalalı”, DİA, XXI, İstanbul 2000, s.330-333.
KÜRKÇÜOĞLU, Kemal Edip, Süleymaniye Vakfiyesi, Ankara 1962.
La Baronne Durand De Fontmagne, Kırım Harbi Sonrasında İstanbul, (Çev. Gülçiçek Soytürk), İstanbul 1977.
Mehmed Süreyya, “Hasan Paşa (Gazi) Palabıyık”, Sicil-i Osmanî, II, (Yay. Haz. Nuri Akbayar), İstanbul 1996, s.638.
--------, “Mustafa Paşa (Kara)”, Sicil-i Osmanî, IV, (Yay. Haz. Nuri Akbayar), İstanbul 1996, s.1198.
Molla Hüsrev, Gurer ve Dürer Tercümesi, III, (Müt. Arif Erkan), İstanbul 1980.
NESİN, Aziz, Böyle Gelmiş Böyle Gitmez-Yol, I, İstanbul 1982.
OKAY, Cüneyd, Belgelerle Himaye-i Etfal Cemiyeti 1917-1923, İstanbul 1999.
ÖZBAY, Ferhunde, Türkiye’de Evlatlık Kurumu: Köle mi, Evlat mı?, İstanbul 1999.
--------, “1911-1922 Yıllarında Anadolu’nun Kimsesiz Kız Çocukları”, Savaş Çocukları Öksüzler ve Yetimler, (Ed. Emine Gürsoy Naskali-Aylin Koç), İstanbul 2003, s.105-118.
ÖZBEK, Nadir, “Osmanlı İmparatorluğu’nda ‘Sosyal Yardım’ Uygulamaları”, Tanzimat, (Ed. Halil İnalcık, Mehmet Seyitdanlıoğlu), İstanbul 2012, s.577-599.
SERİN, Muhittin “Karahisarî, Ahmed Şemseddin”, DİA, XXIV, İstanbul 2001, s.421-424.
SOFUOĞLU, Ebubekir, “Osmanlı Devletinde Yetimler için Alınan Bazı Sosyal Tedbirler”, Savaş Çocukları-Öksüzler ve Yetimler, (Ed. Emine Gürsoy Naskali, Aylin Koç), İstanbul 2003, s.49-58.
TURAN, Şerafettin, “Barbaros Hayreddin Paşa”, DİA, V, İstanbul 1992, s.65-67.
UZUNÇARŞILI, İ.H., “Mustafa Paşa, Bayrakdar”, İA(MEB), VIII, İstanbul 1971, s.720-727.
--------, “Hasan Paşa, Cezayirli, Gazi”, İA (MEB), V/1.Kısım, İstanbul 1964, s.319-323.
ÜNAL, Vehbi, “Osmanlının Son Dönemlerinde Korunmaya Muhtaç Çocuklar İçin Kurulan Sosyal Hizmet Kuruluşları”, CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C.36, S.2/ Aralık 2012, s.2-27.
YAZICI, Nesimi, “Osmanlılarda Yetimlerin Korunması Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XLVIII, S.1/2007, s.1-46.
YILDIRIM, Nuran, İstanbul Darülaceze Müessesesi Tarihi, İstanbul 1997.