HAFIZ MUSTAFA PAŞA VAKFİYESİ

Türk-İslam medeniyetinde sosyal yardımlaşma kurumu olan vakıflar toplumun ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde dizayn edilmişlerdir. Osmanlı Devleti'nde, vakıf sistemi ülkenin tamamında yaygın bir şekilde hizmet vermekteydi. Bu nedenle Osmanlı, vakıf sisteminden en iyi şekilde istifade eden bir devlet olmuştur. Devlet adamları konumlarına, rütbelerine ve görevde bulundukları yerlere göre çeşitli vakıflar kurmuşladır. Devlet adamlarının vakıf kurmaları toplumsal ihtiyacın yanı sıra Türk-İslam devletlerinde bir gelenek haline gelmiştir. Kurulan bu vakıflar çeşitli hizmetler vermelerinin yanı sıra diğer vakıflardan farklı olarak, devlet ve halk arasındaki ilişkinin kuvvetlenmesine de vesile olmaktaydılar. Bu sebeple devlet adamları tarafından kurulan vakıflar, diğer vakıflardan farklı bir ehemmiyete sahiptiler. Hafız Mustafa Paşa 1760-1778 tarihleri arasında Keban ve Ergani'de Ma?âden Eminliği, Erzurum, Şam, Konya, Diyarbakır ve Bağdat'ta vali olarak görev yapmış bir devlet adamıdır. İdareci olmanın yanı sıra, kendi ismiyle kurmuş olduğu vakıftan dolayı hayırsever kişiliği ile de tanınmıştır. Hafız Mustafa Paşa, Keban ve Ergani Ma?âden Eminiliği görevinde iken, kurduğu vakıfla başta çalıştığı bölge olmak üzere İstanbul ve Şam'da çeşitli hizmetler verilmesini sağlamıştır. Hafız Mustafa Paşa vakfı, eğitim başta olmak üzere iktisadî ve sosyal olarak çeşitli hizmetlerde bulunmuştur. Bu çalışmada Hafız Mustafa Paşa vakfiyesine göre, Hafız Mustafa Paşa vakfının vermiş olduğu hizmetler, sahip olduğu gelirleri, giderleri, görevli personeli ve vakfiyedeki özel şartları incelenmiştir

WAQFIYA OF HAFIZ MUSTAFA PASHA

Waqfs, which are social service foundation in Turk-Islam civilization, are designed so as to responding society’s needs. Waqf system provided service in a widespread manner in Ottoman Empire. Therefore, Ottoman was a state that got the most out of the waqf system. Statesmen, who were on various duties in Ottoman Empire, set up foundation in accordance with their position, rank and place where they conducted their duty. Besides responding society’s needs, setting up foundation by statesmen became a tradition in Turk-Islam States. In addition serving in various ways like other waqfs, these waqfs were out of the ordinary in conducing to strength relationship between state and public. Hence, waqfs which found by statesmen had significant importance different from others. Hafiz Mustafa Pasha was the governor of Erzurum, Şam, Konya, Diyarbakır and Bağdat also he was Keban and Ergani Ma’aden Certainty between 1760-1778. Besides, he was known for his charity because of the waqf, he founded with his own name. When Hafız Mustafa Pasha was Keban and Ergani Ma’aden Certainty he provided different services to the places where he worked and also to Istanbul and Şam. Hafiz Mustafa Pasha Waqf had been in variety of services such as education, economy and social. In this study, the services, the incomes and expenses, the staff, and also the special requirements of that waqf are examined

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Topkapı Saray Müzesi Arşivi Defteri, No: 6973.
Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, IV, Tarih Vakfı Yurt Yay, İstanbul, 1996.
Mustafa Nuri Paşa, Netayic ül-Vukuat, III, (Sadeleştiren; Neşet Çağatay), Ankara, 1992.
Şem’dânizâde Fındıklılı Süleyman Efendi, Mür’it-Tevarih, II-B, (Yay. Hazırlayan; M. Münir Aktepe), İstanbul, 1980.
Şem’dânizâde Fındıklılı Süleyman Efendi, Mür’it-Tevarih, III, (Yay. Hazırlayan; M. Münir Aktepe), İstanbul, 1981.
2. Tetkik Eserler
AKGÜNDÜZ, Ahmed, İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, İstanbul, 1996.
ATEŞ, Abdurrahman, “XVIII. yy’ın İkinci Yarısında Osmanlı-İran İlişkileri (1774-1779)” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergi, 10, Afyon, 2008, s.65-83 . BEDİR, Mürteza, “Züfer bin Hüzeyl”, DİA, 44, Ankara, 2013, s.527-530.
BOZKURT, Nebi, “Dârülkurra”, DİA, 8, İstanbul, 1993, s.543-545.
ÇADIRCI, Musa, “II. Mahmud Döneminde Mütesellimlik Kurumu”, AÜDTCF Dergisi, XXVIII3/4, Ankara, 1970, s.287-288.
DEMİRYÜREK, Mehmet, “Kıbrıs Şer’iye Sicillerine Göre XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Kıbrıs’ta Kurulan Para Vakıfları (Vakf-ı Nükûd)” Turkısh Studıes -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/8, Fall 2009, DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, 1998.
HAŞİM, Şahin, “Yahya Efendi, Beşiktaşlı”, DİA, 43, Ankara, 2013, s.243-244.
KAZICI, Ziya, İslâmî ve Sosyal Açıdan Vakıflar, İstanbul, 1985.
KILAVUZ, Ahmet Saim, “Zeynelâbidin”, DİA, 44, Ankara, 2013, s.365-366.
KÖÇER, Mehmet; Murat Babuçoğlu, Cengiz Eroğlu, Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Mamuratülaziz, Ankara, 2009.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., Osmanlı Belgelerinin Dili, İstanbul, 1998.
ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi, “Vakfiye”, DİA, 42, Ankara, 2012, s.465-467.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I, İstanbul,1993.
ŞEKER, Mehmet, “Vakfiyelerin Türk Kültürü Bakımından Özellikleri” Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih İncelemeleri Dergisi, VIII, İzmir, 1993, s.1-18.
TANMAN, M. Baha, “Yahya Efendi Külliyesi”, DİA, 43, Ankara, 2013, s.246-249.
TAŞKIN, Ünal, “Maarif Salnamelerinde Mamuratülaziz”, The Journal of Academic Social Science Studies, 6/3, Lorient-France, 2013 s.1327-1353.
TIZLAK, Fahrettin, Osmanlı Döneminde Keban-Ergani Yöresinde Madencilik (1775-1850), Ankara, 1997.
YEDİYILDIZ, Bahaeddin, “ Türk Kültür Sistemi İçinde Vakfın Yeri” Vakıflar Dergisi, XX, Ankara, 1988, s.403-408.
YILMAZÇELİK, İbrahim, “Osmanlı Hakimiyeti Sürecinde Diyarbakır Eyaleti Valileri (1516- 1838)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10/1, Elazığ, 2010, s.233-287.
YÜKSEL, Hasan, Osmanlı Döneminde Keban-Ergani Madenleri, Sivas, 1997.
ZEREN, M. Ebru; Sazak, Gözde, “Osmanlı Minyatürlerinde Kasaplık” Acta Turcica, III-2, İstanbul, 2011, s.53-78.