GAZİ HÜSREV BEY VAKFIʼNIN HİCRÎ 1034, 1035, 1036, 1037, 1038/ MİLÂDÎ 1624/25, 1625/26, 1626/27, 1627/28, 1628/29 YILLARINA AİT MUHASEBE BİLANÇOLARI

Gazi Hüsrev Bey, 16.yy'da on yedi yıl Bosna Sancakbeyliği görevinde bulunmuş ve Balkanlardaki Osmanlı fetihlerinde önemli başarılara imza atmış bir kumandandır. Siyasî ve askerî başarıları yanında 1531 yılında Bosna'da kendi adına bir cami inşa ettirmiştir. Sonrasında ise gerek vakfiyeler ile gerekse de vakıf yöneticilerinin marifetiyle imaret, medrese, hankah, zaviye, türbe, mekteb, kervansaray, çifte hamam, bedesten, hanlar, kütüphane, hastane ve muvakkithane vd. müesseseler inşa ettirerek bir külliye vücuda gelmiştir. Bu müesseselere ek olarak Bosna'nın en hacimli para vakfını da kurmuştur. Gazi Hüsrev Bey kurduğu vakıf marifetiyle Bosna'ya kazandırdığı müesseselerle, Bosna'nın ikinci kurucusu ünvanını almıştır. Çalışmada Gazi Hüsrev Bey Vakfı'na ait Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi katalogunda 1576 no'lu defterde kayıtlı Hicrî 1034, 1035, 1036, 1037, 1038/ Milâdî 1624/25, 1625/26, 1626/27, 1627/28, 1628/29 yıllarına ait 5 yılı kapsayan muhasebe bilançoları konu edinilmiştir. Bilançolar yardımıyla vakfın gelir ve giderleri ayrıntılı olarak incelenmiştir. Defterde 1628/1629 bilançosu sonu itibariyle vakfın borç ve bakaya durumu da ortaya konulmuştur. Daha öncesinden tahrir defterlerinde ve diğer çalışmalarda vakfa ait gelir ve giderler ile bilançolardaki gelir ve giderler karşılaştırılmıştır. Bilançolara ek olarak Gazi Hüsrev Bey Vakfı'na ait olan Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi katalogunda 6974 no'lu defterde bulunan vakfiyeden yararlanılarak vakfın gelir kaynakları ve personelinin listesi ile bilançoların transkriptleri de çalışmanın eklerinde verilmiştir

ACCOUNTING BALANCE SHEETS OF GAZI HUSREV BEY FOUNDATION IN HIJRI: 1034, 1035, 1036, 1037, 1038 / GREGORIAN: 1624/25, 1625/26, 1626/27, 1627/28, 1628/29

Gazi Husrev Bey served as the governor of the sanjak in Bosnia for seventeen years in the 16th century and was a commander achieving great success in the conquests of Ottoman in Balkans. Apart from his political and military successes, he constructed a self-titled mosque in Bosnia in 1531. Then, the constructed hospice, madrasa, hankah lodges, zawiyah, school, caravansary, double bath, bazaar, inn, library, hospital and timing room through both endowments and foundation managers; and it became a social complex. In addition to these establishments, he founded the most voluminous financial foundation of Bosnia. Gazi Husrev Bey was titled as the second founder of Bosnia with the establishments he redounded to Bosnia through the foundation he founded. In this study, the accounting balance sheets covering 5 years that are 1034, 1035, 1036, 1037, 1038 of the Hijri / Gregorian: 1624/25, 1625/26, 1626/27, 1627/28, 1628/29 recorded in the blotter of Gazi Husrev Bey Foundation numbered 1576 in the catalogue of Topkapi Palace Museum Archives in Prime Ministry Ottoman Archives were discussed. Through balance sheets, income and expenses of the foundation were examined in detail. The debt and remnant statuses of the foundation were revealed in the blotter by 1628/1629 balance sheet. Heretofore, in cadastral record books and in other studies, the income and expenses of the foundation were compared to the income and expenses in the balance sheets. In addition to balance sheets, income resources of the foundation, personnel list and transcript of the balance sheets were enclosed to the study by benefiting from the foundation certificate-charter in the blotter of Gazi Husrev Bey Foundation numbered 6974 in the catalogue of Topkapi Palace Museum Archives in Prime Ministry Ottoman Archives

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defter (TSMA) BOA. TSMA. D. 1576; 6974; 3620.
AYVERDİ, Ekrem Hakkı, “Yugoslavyaʼda Türk Abideleri Ve Vakıfları”. Vakıflar Dergisi. C. III, Ankara: 1956. ss.150-223.
AYVERDİ, İlhan Misalli Büyük Türkçe Sözlük. Cilt 2. 2. Baskı. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat. 2006.
BARKAN, Ömer Lütfi “Süleymaniye Camii ve İmareti Tesîslerine Âit Yıllık Bir Muhasebe Bilançosu 993/994 (1585/1586)”, Vakıflar Dergisi, Sayı IX, 2006. ss. 109-124.
BİNARK, İsmet, “Başbakanlık Osmanlı Arşiviʼnde Bulunan 164 (Hicrî 935-937/Milâdî 1528- 1531) Ve 462 (Hicrî 975/Milâdî 1567-1568) Numaralı Tapu Tahrir Defterlerine Göre Bosna Vakıfları”. X. Vakıf Haftası Kitabı, Ankara: Vakfılar Genel Müdürlüğü. 1992. ss. 207-254.
DEMİRYÜREK, Mehmet, “Kıbrıs Şer’iye Sicillerine Göre XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Kıbrıs’ta Kurulan Para Vakıfları (Vakf-I Nükûd)” Turkish Studies-International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/8 Fall 2009, www.turkishstudies.net, s. 1015-1043.
EKİZ, Mehmet “İşgal Sonrası Bosna-Hersek ’te Eski Eser Ve Vakıf Eserleri: Vatan Gazetesi Örneği”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/1 Winter 2012, www.turkishstudies.net, ss.1005- 1011.
ERTÜRK, Volkan, “Osmanlı Devrinde Vize Sancağındaki Selâtin Ve Ümera Vakıfları (1530- 1613)” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/5 Spring 2013, www.turkishstudies.net, ss. 279- 300.
Evliyâ Çelebi, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, (haz) Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, İbrahim Sezgin, Cilt V. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 2001.
EYİCE, Semavi, “Gazi Hüsrev Bey Külliyesi”. DİA. C. 13. Ankara: 1996. ss. 454-8.
GALİB, İsmail Takvim-i Meskûkât-ı Osmâniye, Kostantiniye: Mihran Matbaası, 1307.
GÜLER, Ramize Derya“Bosna-Hersek, Gazi Hüsrev Bey ve Külliyesi”, Sakarya Üniversitesi SBE, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2004.
İBRAHİM, Mehmet, “Gazi Hüsrev Bey Külliyesi ve Bosna-Hersekʼteki Son Durum”, X. Vakıf Haftası Kitabı, Ankara: Vakfılar Genel Müdürlüğü, 1992. ss. 181-206.
İNALCIK Halil ve DONALD Quataert Osmanlı İmparatorluğuʼnun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, (Çev. Halil Berktay), C. 1, 2. bs, İstanbul: Eren Yayıncılık, 2000.
İPŞİRLİ, Mehmet “Medrese”. DİA. C. 28, Ankara: 2003. ss. 327-333.
KARÇİÇ, Fikret “Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi”. DİA, C. 13. Ankara:1996. ss. 458-9.
OKİÇ, M. Tayyib. “Gazi Hüsrev Bey”. DİA. C. 13. Ankara: 1996. ss. 453-4.
OKİÇ, M. Tayyib. “Gazi Husrev Beğ ve Onun Saraybosnaʼdaki Camiine Bir Minare Daha İlâve Edilmesine Dair Bir Vesika”, Necati Lugal Armağanı, Ankara: TTK, 1968. ss 463-499.
OKİÇ, M. Tayyib. “Husrav Beg, Gāzî”, İA, C. V/I. İstanbul: 1977, ss. 601-5.
ORUÇ, Hatice “Gazi Hüsrev Beyʼin Saraybosnaʼdaki Vakıfları”. Belleten, Sayı 268. ss. 645-670.
ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi “Vakfiye”, DİA, C. 42, Ankara: 2012, ss. 465-7.
ÖZTÜRK, Nazif Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. II, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1983.
YEDİYILDIZ, Bahaeddin “Vakıf Istılahları Lügatçesi”, Vakıflar Dergisi, Sayı XVII, 1983. ss. 55- 60.
YILDIZ, Murat Osmanlı Vakıf Medeniyetinde Bir Veziriazam Hayratı Amcazade Hüseyin Paşa Vakfı. İstanbul: Bayrak Yayıncılık. 2011.
ZLATAR, Behija “XV. Ve XVI. Yüzyıl Saraybosna Vakıfları”, Balkanlarda Osmanlı Vakıfları ve Uluslararası Sempozyumu. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü. 2012. ss. 57-61.