OSMANLI İMPARATORLUĞU XVII. YÜZYILINDA RUMELİLİ EDEBÎ ŞAHSİYETLER

XVII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa topraklarında yazmış edebî şahsiyetler, bölgenin birçok kesiminden çıkmıştır. İmparatorluğun Avrupa topraklarının en büyük ve kalıcı kesimini Balkan toprakları yani Rumeli bölgesi oluşturmuştur. Rumeli içinde edebî şahsiyetlerin yetiştiği bazı yerler daha merkezî bir konumdadır. Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul, edebî şahsiyetlerin hayatları ve çalışmaları açısından büyük önemde olmuştur. Rumelili birçok şahsiyet, hayatının bir döneminde İstanbul'da bulunmuş, eğitimini, dinî ve sosyal hayatını başkentte geçirmiştir. Rumelili yazarların dili elbette klasik Osmanlı Türkçesidir. Bununla birlikte kendi yörelerinin ağız özelliklerini taşıyan bazı eserler veya eser bölümleri de vardır. Yapılacak tarihî ağız çalışmalarıyla durum ayrıntılı olarak ortaya çıkabilir. Bu makalede, Rumeli coğrafyasının çeşitli sahalarındaki müelliflerin bir çalışmada toparlanması amaçlandı. Çalışılırken, müelliflerin hangi türde eser verdiklerine dair bir ölçüt gözetilmedi. XVII. yüzyılda ürün vermiş Rumeli kökenli bütün edebî şahsiyetler, bu alanda faaliyet göstermiş bilim adamları, müderrisler, devlet adamları kapsandı. Hayatının veya edebî yaratıcılık döneminin tamamını olmasa da, bir devresini XVII. yüzyılda geçirmiş edebî şahsiyetler bu çalışmanın kapsamındadır. Çalışma, Rumeli kökenli müelliflerin dil özelliklerinin tespiti için de önemlidir. Şahsiyetlere yönelik ayrıntılı incelemelerin yapılması için bu makalenin temel çalışmalardan biri olması amaçlandı. Bu çalışmada XVII. yüzyılda eser veren toplam 221 Rumeli kökenli şahsiyet tespit edilmiştir. Bu şahsiyetler içinde nazım, nesir tarzında ve klasik veya geleneksel formda yazan şairler, yazarlar, müderrisler, devlet adamları yer almıştır.

RUMELIAN LITERARY FIGURES IN OTTOMAN EMPIRE'S XVIITH CENTURY

Literary figures in Europe part of Ottoman Empire had grown on many territories in XVIIth century. Largest and permanent part of Empire's Europe territory was Balkans or territory of Rumelia. Some locations in Rumelia are at the forefront, more central. Ottoman Empire's capital Istanbul had been the most important place for literary figures' life and their works. Many of Rumelian literary figures had been in Istanbul on their life period. They had spent their education years, their religious and social life in capital city. Of course Rumelian writers' language is classical Ottoman Turkish. However, also there are some works or work parts which include regional dialect features. With new historical dialect works, this situation can occur. Collecting writers of Rumelian geography various areas aimed on this article. On work, didn't observed a criteria like what type of literary work had been given by writers. All literary figures from Rumelian origin like scientists, professors, statesmen had been included on XVIIth century. Literary figures which spent their all lifetime or one period of its life on XVIIth century are on this works scope. This work is also import determination of Rumelian origin authors' language features. Aimed to be this article one of the basic works for detailed researches of determined literary figures. On this work, were determined 221 Rumelia origin figures which had given works in XVIIth century. These figures were poets, writers, professors, statesmen on poetry, prose style and classical or traditional forms.

PDF

___

AYDEMİR, Yaşar (2012), "Divan Şiiri ve Arnavut Asıllı Şairler", Uluslararası Dil ve Edebiyat Konferansı (UDEK 2012), Tiran, p. 230-242.
Bursalı Mehmet Tahir Efendi (1975), Osmanlı Müellifleri (1299-1915), 1. Cilt, Hazırlayanlar: A. Fikri Yavuz - İsmail Özen, Meral Yayınları, İstanbul, 480 p.
Bursalı Mehmet Tahir Efendi (1975), Osmanlı Müellifleri (1299-1915), 2. Cilt, Hazırlayanlar: A. Fikri Yavuz - İsmail Özen, Meral Yayınları, İstanbul, 446 p.
Bursalı Mehmet Tahir Efendi (1975), Osmanlı Müellifleri (1299-1915), 3. Cilt, Hazırlayanlar: A. Fikri Yavuz - İsmail Özen, Meral Yayınları, İstanbul, 320 p.
BÜLBÜL, Tuncay (2008), "Bir Kültür Merkezi Olarak Manastır ve Manastır Doğumlu Divan Şairleri", Turkish Studies, Volume 3/4 Summer 2008, p. 454-471.
ÇELTİK, Halil (2008), Divan Sahibi Rumeli Şairlerinin Şiir Dünyası, Türkiye Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 559 p.
ÇELTİK, Halil (2009), "Rumeli Şairlerinin Klâsik Türk Şiirine Katkıları", Turkish Studies, Volume 4/8 Fall 2009, p. 804-824.
Fatîn: Fatîn Dâvud, Hâtimetü'l-Eş'âr (Fatîn Tezkiresi), Hazırlayan: Ömer Çifçi, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, 451 p.
HAFIZ, Nimetullah (2012), Prizrenli Tecellî Dîvânı, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi Yayınları, Prizren, 96 p.
HANDZIC, Mehmed (1933), Knji?evni Rad Bosansko-Hercegova?kih Muslimana, Dr?avna Stamparija, Sarajevo. 118 p.
HASAN, Hamdi (1987), Saray-Bosna Kütüphanelerindeki Türkçe Yazmalarda Türküler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 557 p.
İA (1988): İslam Ansiklopedisi, Millî Eğitim Bakanlığı, Ankara, C. 5, 672 p.
İbrahim Ef. Peçevî (1992), Peçevî Tarihi, Hazırlayan: Bekir Sıtkı Baykal, Ankara
İNCİCİYAN, P. L., ANDREASYAN, H. D. (1974), "Osmanlı Rumelisi Tarih ve Coğrafyası", Güney-doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S. 2-3 (1973-1974), İstanbul, p. 11-88.
İPEKTEN, Halûk, İSEN, Mustafa (1997), Basılı Divanlar Kataloğu, Akçağ Yayınları, Ankara, 137 p.
İPEKTEN, Halûk, İSEN, Mustafa, TOPARLI, Recep, OKÇU, Naci, KARABEY, Turgut (1988), Tezkirelere Göre Divan Edebiyatında İsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 579 p.
İPEKTEN, Haluk, İSEN, Mustafa, KILIÇ, Filiz, AKSOYAK, İ. Hakkı, EYDURAN, Aysun (2002), Şair Tezkireleri, Grafiker Yayınları, Ankara, 372 p.
İSEN, Mustafa (1997), "Balkanlar'da Osmanlı Dönemi Türk Edebiyatı", Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, C. 7, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, p. 13-19.
İSEN, Mustafa (1997), Ötelerden Bir Ses - Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Akçağ Yayınları, Ankara, 581 p.
İSEN, Mustafa, TEODOSIJEVI?, Mirjana (1982), "Kâimî Hasan Efendi", Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi - Devirler İsimler Eserler Terimler, C. V, 108 p.
İsmâ'îl Belîğ: (1999), Nuhbetü'l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr, Hazırlayan: Abdulkerim Abdulkadiroğlu, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 554+IX p.
KILIÇ, Atabey (2001), B?-No??a Tecell? D?v?nı (Metin-Sözlük-Tıpkıbasım), Laçin Yayınları, Kayseri, 84 p.
KUT, Günay (1986), "16. ve 17. Yüzyıl Türk Edebiyatına Toplu Bakış", Metis, İstanbul, p. 128- 149.
Muallim Naci (2000), Osmanlı Şairleri, Hazırlayan: Cemal Kurnaz, Akçağ Yayınları, Ankara, 379 p.
Mûcib: (1999), Tezkire-i Mûcib, Hazırlayan: Kudret Altun, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 84 p.
MU?I?, Omer (1962), "Dvije turske pjesme o Sarajevu", GVIS (Glasnik Vrhovnog islamskog starje?instva u Sarajevu), XXV, br. 10-12, Sarajevo, p. 575-587.
MU?I?, Omer (1953), "Jedna turska pjesma o Sarajevu iz XVII vijeka", Prilozi za orijentalnu filologiju, br. III-IV (1952-53), Sarajevo, p. 575-587.
MU?I?, Omer (1969), "Mostar u turskoj pjesmi iz XVII vijeka", Prilozi za orijentalnu filologiju, br. XIV-XV/1964-65, Sarajevo, p. 73-100.
NAMETAK, Fehim (1975), "XVII. yy Bosna Divan Şairi - Hasan Kaimi", Çevren, Yıl: III, Sayı: 7, Priştine, p. 42-47.
NAMETAK, Fehim (1989), Pregled Knji?evnog Stvaranja Bosansko-Hercegova?kih Muslimana Na Turskom Jeziku, El Kalem, Sarajevo, 267 p.
NURESKİ, Cüneys (2008), Tezkirelere Göre Makedonya'da Yetişen Osmanlı Divan Şairleri, MATÜSİTEB Yayınları, Üsküp, 261 p.
Safâyî: (2005), Mustafâ Safâyî Efendi, Tezkire-i Saf?y? (Nu?betü'l-???r Min Fev?'idi'l-Eş'?r) İnceleme - Metin - İndeks, Hazırlayan: Pervin Çapan, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 750 p
Sâlim: (2005): Tezkiretü'ş-Şu'arâ Sâlim Efendi, Hazırlayan: Adnan İnce, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 756 p.
SEZEN, Tahir (2006), Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 711 p.
?ABANOVI?, Hazim (1973), Knji?evnost Muslimana Bih na Orijentalnim Jezicima, "Svjetlost" Izdava?ko Preduze?e, Sarajevo, 728 p.
TEODOSIJEVI?, Mirjana, İSEN, Mustafa (1982), "Kâtibî Mustafa Efendi", Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi - Devirler İsimler Eserler Terimler, C. V, Dergâh Yayınları, İstanbul, p. 225.
TUĞLUK, İbrahim Halil (2008), "Lâmekânî Hüseyin'in Esrârnâme Tercümesi", Turkish Studies, Volume 3/4 Summer 2008, p. 818-865.
UYSAL, Âdem (2010), Hâfız Ahmed Paşa Divanı (Metin-İnceleme), Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 250 p