HÂREZMLİ HÂFIZ DİVANINDA TÜRK ADI

Türk kelimesi, Türkçenin tarihi eserlerinde cins isim olarak "1. Güzel 2. Güç, kuvvet 3. Güçlü, kuvvetli 4. Olgun, yetişkin" gibi çeşitli anlamlarda kullanılmıştır. 15. Yüzyılın ilk yarısında yaşayan Çağatay şairi Harezmli Hafız'ın Divanında 70 beyitte "türk" kelimesinin cins isim olarak yer aldığı görülmektedir. Şair, divanından anlaşıldığına göre, tasavvufî konulara da değinmekle beraber genellikle aşkla ilgili konuları işlemiştir. Şiirlerinde seven ve sevgili arasındaki ilişkiler dile getirilmektedir. Sevgili, güzelliğinin verdiği güçle 'âşıklarına acımasız ve merhametsiz davranır ve güzelliği oranında 'âşıkları peşinden sürükler. Şiirlerinde yer alan türk-i Hıta, türk-i çîn gibi ifadelerle, Hıta ve Çin'de yaşayan güzellerin köylü gibi davranmaları, hata yapmaya müsait olmaları, kavgacı, yağmacı olmaları gibi özelliklerini dile getirir. Bu beyitlerde de "türk" kelimesi de "güzel" anlamındadır. Harezmli Hafız, divanında, gücünü güzelliğinden alan ve bu güçle her türlü zulmü yapabilen sevgiliden, sevgililerin en belirgin özelliği olan "türk = güzel" sıfatıyla bahsetmiştir. Klasik edebiyatımızda güzellere yakıştırılan güçlü olma, yağmacılık, iyi savaşçı olma gibi bazı yetenekler Türklerde de mevcuttur. Bu ilgiden faydalanan şair, genellikle cins ismi olarak "güzel" anlamında kullandığı "türk" kelimesini, bir kısım beyitlerinde Türk milletinin adı olarak da kullanmış gibi bir algılama yaratmaktadır. Aynı zamanda şairin kullandığı dil için "Türki = Türkçe" demesi ve kendini döneminin en güzel şiirlerini söyleyen "Türk şairi" olarak ifade etmesi, "türk" kelimesini etnik anlamda kullandığını da göstermektedir.

THE NAME "TURK" IN THE DIVAN LITERATURE OF HAFIZ OF HAREZM

In written historic Turkish works, the name of "Turk" has been used as common noun in many meanings such as 1. beautiful 2. strength, power 3. strong, powerful 4. mature, grown up. It is observed that in the divan literature of Chagatay poet Hafiz of Harezm, who lived in the first half of 15th century, the name of "Turk" take place as common noun. Poet, as understood from the sofa, touching on topics tasavvuf? but was generally handle issues related to love. Poetry is expressed in the relationship between loving and beloved. Valentine, with the power of beauty' to love and beauty treats percent and ruthlessness ' in love is to follow them. Located in the poetry of Turk-i Hıta, Türk-i ç?n with phrases such as Turkey, Hıta and the villagers living in China behave like a nice, to be available to make mistakes, belligerent, such as being predatory characteristics is expressed. In this verse the "Turks" in the word "beautiful" means. Hafiz of Harezm, in his divan literature, talks about beloved, who takes her power from her beauty and with this power inflicts all kinds of cruelty, as "turk=beautiful" which is the main characteristic of beloved. Be attributed to the strong beautiful classic in our literature, looting, some abilities such as being good fighters are also available in Turkish. Poets who benefited from this interest, the breed's name is usually "nice" used to mean "Turkish" word, in some couplets used as the name of the Turkish nation is creating such a perception. Furthermore the fact that the poet called his language as "Turki = Turkish" and described himself the best "Turkish poet" of his period shows that he also used the name "Turk" as an ethnic meaning.

PDF

___

BAYKARA, Tuncer 1998, Türk Adının Anlamı, Ankara
DEMİR Necati-ERDEM Mehmet Dursun 2006. Türk Kültüründe Destan Ve Battal Gazi Destanı /Epıc In Turkısh Culture And Epıc Of Battal Gazi, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic- ISSN: 1308- 2140, Doi Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.10, Volume 1/1 Summer 2006, p. 106-159.
GÖMEÇ Saadettin 2007, Türklerin ve Moğolların Tarihi İki Boyu / Two Hıstorıcal Clans Of Turks And Mongols, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic- ISSN: 1308-2140, Doi Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.32, Volume 2 /1 Winter 2007, p. 10-16.
KAFESOĞLU, İbrahim 1966, "Tarihte Türk Adı", Reşit Rahmeti Arat İçin, Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü yay., Ankara, s. 306 - 319
KAFESOĞLU, İbrahim 1988, Türk Milli Kültürü, İstanbul
KARAHAN Leyla 2006. Eski Anadolu Türkçesinin Kuruluşunda Yazı Dili - Ağız İlişkisi/Relatıon Between Wrıtten Language And Dıalect In Formıng Old Anatolıan, Turkısh, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic- ISSN: 1308-2140, Doi Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4, Volume 1/1 Summer 2006, p. 1-12.
TANERİ, Aydın 1993, Türk Kavramının Gelişmesi, Ankara
TOPARLI, Recep 1998, Harezmli Hâfız'ın Divanı İnceleme - Metin - Tıpkıbasım, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara
TURAN, Zikri 2004, "Türk Kelimeinin Aslı", V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II 20 - 26 Eylül 2004, Ankara, s. 2953 - 2971
ÜNLÜ, Suat 2013, Çağatay Türkçesi Sözlüğü, Eğitim Yayınevi, Konya
ÜSTÜNER, Ahat 2012, Türkçenin Tarih? Gelişmesi, Elazığ