OSMANLI İDARESİNDE KIBRIS'TA GÖREV YAPAN MÜFTÜLER VE FAALİYETLERİ (1571-1878)

Osmanlı Devleti'nin Kıbrıs'ta kurmuş olduğu teşkilatlardan birisi de adalılara adalet dağıtılmasına aracılık eden müftülük teşkilatıdır. Kıbrıs adasında faaliyet gösteren müftüler anlaşmazlık durumlarında verdikleri fetvalarla karışık durumların çözülmesine yardımcı olmaktaydılar. Bazı zamanlarda ise verdikleri fetvalar yüzünden adadaki bazı yöneticilerle sorun yaşadıkları da olabiliyordu. Müftüler ilmiye sınıfına mensup olduklarından dolayı Şeriye Mahkemesi'nin başındaki kadı-naiplerin en büyük doğal yardımcılarıdırlar. Kadılar çeşitli davalarda müftülerden fetva almakta ve davayı aldığı fetvaya dayandırarak çözmektedirler. Kıbrıs'ta görev yapan müftülerin adalı oldukları ve bazı ailelerden birkaç kişinin sırasıyla müftülük yaptıkları görülmektedir. Ayrıca adada görev yapan birçok müftünün asli görevlerinin yanında yaptıkları işlerden dolayı zenginleştikleri belgelerden öğrenilebilmektedir. Bu durum da müftülük makamının cazibesini artırmaktaydı. Bu da kimi zaman diğer resmi görevlilerde olduğu gibi eski ve yeni müftüler arasında çekişme yaşanmasına neden olabilmekteydi. Müftüler güvenilir kişi olarak kabul edildiklerinden dolayı vekillik, vasilik, nazırlık gibi görevlerde de bulunmuşlardır. Ayrıca belgelerden müftülerin asli görevlerinin yanında ticaret ve çiftçilikle de uğraştıkları öğrenilmektedir. Sonuç olarak Osmanlı idaresinde görev yapan müftülerin birçok anlaşmazlıklarda başvurulan mercilerin en önemlilerinden birisi olmuştur.

THE MUFTIS AND THEIR ACTIVITIES IN CYPRUS UNDER THE OTTOMAN ADMINISTRATION (1571-1878)

One of the organisations that the Ottoman Empire formed in Cyprus was the Mufti organisation in order to distribute justice for islanders. In case of conflicts, the mission of these muftis was to publish a fatwa in order to help solving those conflicts. However, it is also known that, they had some problems with administrators of the island because of the fatwas they published. They were also naturally assisting Muslim judge (kadi-naip), the head of Sharia court (Şer'i Mahkeme), because they belonged to ilmiye class. Kadi, used to get help from muftis in terms of publishing a fatwa and grounding their decisions in accordance with those fatwa. The muftis that were serving their duty in Cyprus were from the island and it is obvious that different members of some families have continued the same duty respectively after each other. According to documents, it is known that mufti had the chance to continue doing their own jobs at the same time with their mufti duty. This condition increased the attraction of the mufti position. Sometimes, this situation created problems between changing old and new mufti, just like other officials and created contention between them. Apart from these, they have also participated in positions like proxy and tutelar because they were accepted as trusted persons. Also we learned to the documents muftis are engaged in trade and farming besides their official jobs. As a result, muftis who served under Ottoman rule in Cyprus, has been one of the most important of the authorities referred to the various disputes.

PDF

___

Kıbrıs Şer'i Sicil Defterleri (KŞS, 1-53)
BOA, KK., nr. 24, s. 189, h.
BOA, HAT., nr. 699/33714-G.
BOA, İ.DH. 50606, (5.7.1876).
BOA. YEE. 68/12, (Ocak 1877).
AKGÜNDÜZ, Ahmet, "İslâm Hukukunun Osmanlı Devleti'nde Tatbiki: Şer'iye Mahkemeleri ve Şer'iye Sicilleri", Türkler, Cilt X, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
AYDIN, Mehmet Akif, "Osmanlıda Hukuk", Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, Cilt I, İstanbul 1994.
ÇORUH, Haydar, II. Mahmud Döneminde Kıbrıs'ın idarî, İktisadî ve İctimaî Yapısı (1808- 1839), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul 2008.
ERDOĞRU, Mehmet Akif "Osmanlı Kıbrıs'ında Meclis-i Şer", Kıbrıs'ta Osmanlılar II, Lefkoşa 2009.
ERDOĞRU, Mehmet Akif, "Girne Mili Arşivinde Korunan 1633 Tarihli Bir Mülkname: Lefkoşa Kadısı Sadeddin Efendi Oğlu Ahmet Efendi Mülkü", Kıbrıs'ta Osmanlılar II, Lefkoşa 2009.
ERDOĞRU, Mehmet Akif, "Osmanlı Kıbrıs'ında İhtida", Prof. Dr. İsmail Aka Armağanı, İzmir 1999.
JENNINGS, Ronald C.,Christians and Mulims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640, New York 1993.
İNALCIK, Halil "Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Hümayunu", Belleten, Cilt XXVIII Sayı 112, Ankara 1964.
İPŞİRLİ, Mehmet, "Klasik Dönem Osmanlı Devlet Teşkilatı", Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, Cilt I, İstanbul 1994.
LEWİS, Bernard, İstanbul and the Civilization of the Ottoman Empire, Oklahama 1963.
MADİN, Ebulula "Fetva", İA, Cilt IV, İstanbul 1977.
ORHONLU, Cengiz, "Tercümân", İA, Cilt XII/I, İstanbul 1979.
ÖZKUL, Ali Efdal, Kıbrıs'ın Sosyo-Ekonomik Tarihi 1726-1750, Ankara 2010.
PEİRCE, Leslie Ahlak Oyunları 1540-1541 Osmanlı'da Ayntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet, İstanbul 2005.
SAHİLLİOĞLU, Halil "Osmanlı İdaresinde Kıbrıs'ın İlk Yılı Bütçesi", Belgeler, IV/7/8, Ankara 1967.
SAMANİ, Hasan Tanzimat Devrinde Kıbrıs (1839-1878), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2006.
YEDİYILDIZ, Bahaeddin "Osmanlı Toplumu", Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, Cilt I, İstanbul 1994.