OSMANLI DÖNEMİNDE ZİHİN YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER

Zihin yetersizliği binlerce yıldır farklı terimler ile tanımlanmış ve zihin yetersizliği olan bireyler tarih boyunca var olmuşlardır. Zihin yetersizliği olan bireyler tarihte farklı kültür ve toplumlarda çeşitli uygulama ve tedaviler görmüş ve toplumun bir parçası olarak yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Bu çalışma Anadolu topraklarında 700 yıla yakın bir süre hüküm sürmüş olan Osmanlı İmparatorluğu döneminde zihinsel yetersizliği olan bireylerin durumunu ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu amaç doğrultusunda Osmanlı döneminde zihin yetersizliği olan bireylere ilişkin hizmet veren kurumlar, bu kurumalarda gerçekleştirilen tedavi yöntemleri ve uygulamalar, zihin yetersizliği olan bireylerin toplumsal yaşamdaki yeri incelenmiştir. Zihin yetersizliği olan bireyler ve özel eğitim alanı açısından kritik öneme sahip olay ve çalışmalar ele alınmış ve yorumlanmıştır. Yapılan incelemenin sonuçlarına bakıldığında, Osmanlı döneminde zihin yetersizliği olan bireylere bakış açısının genel olarak olumlu olmakla birlikte, bu bireyler için eğitim çalışmalarından çok tedavi ve bakıma yönelik uygulamaların gerçekleştirildiği görülmektedir. Zihin yetersizliği olan bireylere eğitim sunmak yerine tedavi ve terapiler uygulandığı görülmektedir. Bireylere hizmet sunma noktasında özlelikle darüşşifaların öne çıktığı ve pek çok farklı uygulama ve tedavilerib darüşşifalarda verildiği görülmektedir. En sık karşılaşılan uygulama ve tedaviler arasında müzikle tedavi ve bitkisel ilaçların öne çıktığı görülmektedir. . Edinilen bulgular ışığında zihin yetersizliği olan bireylerin Osmanlı Toplumunda yer bulduğu ve topluma katılımlarında önemli sıkıntılar yaşanmadığı düşünülmektedir. Ayrıca Mukbilzade Mümin ve Mehmet Sait tarafından gerçekleştirilmiş olan sınıflandırma çabalarının o dönem için hem Osmanlı hem de batı dünyası açısından önemli olduğu görülmektedir. Osmanlı imparatorluğu döneminde yapılan uygulamaların zihin yetersizliği olan bireyleri eğitmekten ziyade tedavi etme ve bakımlarını sağlamaya yönelik olduğu dikkat çekmektedir.

INDIVIDUALS WITH INTELLECTUAL DISABILITIES IN OTTOMAN PERIOD

Individuals with intellectual disabilities has been existed throughout the history. They are diagnosed with different terms and got different implementations and cures while they have been a part of society. The Ottoman Empire reigned 700 years on Anatolia lands and influenced modern Turkey in many ways. This study aims to reveal the situation of individuals with intellectual disability in Ottoman era. In this direction, answers of “which institutions was serving for individuals with intellectual disabilities?”, “what were the cures and implementations for individuals with intellectual disabilities?”, “where was the place of individuals with intellectual disabilities in society” is investigated. Results showed individuals with intellectual disabilities got different cures and care based implementations instead of education and society welcomed them. Darussifas was shined out on institution provide service for individuals with intellectual disabilities. Most common cures and implementation were music therapy and herbal drugs special for individuals with intellectual disabilities. In the light of findings obtained it is thought that the individuals with intellectual disability found place in Ottoman society and didn’t have difficulty in joining the society. It takes attention that implementations performed in Ottoman Empire term were intended for cure and providing care for individuals with intelelctual disability, not educating them. Also classification efforts performed by Mukbilzade Mümin and Mehmet Sait are thought to be important for both Ottoman and western world in that term.

PDF

___

Akalın, S. (2017). “Zihin yetersizliği: Tanım, Sınıflama, Yaygınlık ve Nedenler” İ. H. Diken ve H. Bakkaloğlu (eds.). Zihin yetersizliği ve otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar. Ankara: Pegem Akademi
Albrecht, G. L., Seelman, K. D., & Bury, M. (Eds.). (2001). Handbook of disability studies. Sage Publications.
Alkan, M. (2014). Manisa’da hafsa sultan dârüşşifası (bîmarhanesi). Electronic Turkish Studies, 9(10).
Artvinli, F. (2017). “Mecnuna ne urulur, ne sövülür!”: Mazhar Osman ve yönetilemeyen bimarhaneler. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 19(1), 13-42.
Atkinson, D., & Walmsley, J. (2010). History from the inside: towards an inclusive history of intellectual disability. Scandinavian Journal of Disability Research, 12(4), 273-286.
Ayduz, S., Al-Hassani, S.(2004). Science and Related İnstitutions within the Ottoman Administration during the Classical Period. Foundation for Science Technologhy and Civilisation. (Nisan)
Akyüz, Y. (2006). Türk Eğitim Tarihi. (Genişletilmiş 10. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
C. H. Becker (1997). “Cizye”, MEB İslâm Ansiklopedisi, C. 3, Eskişehir, s. 2000.
Berkson, G. (2006). Mental disabilities in western civilization from ancient Rome to the Prerogativa Regis. Mental retardation, 44(1), 28-40.
Cantay, G., & Gureşsever, G. C. (1992). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Darüşşifaları (Vol. 61). Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi.
Cavkaytar, A., Melekoğlu, M. ve Yıldız, G. (2014). Geçmişten günümüze özel gereksinimli olma ve zihin yetersizliği: dünyada ve Türkiye’de kavramların evrimi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Eğitim Özel Sayısı, 111-122
Cemaloğlu, N. (2005). Osmanlı Devleti'nde Yapılan Tanzimat Reformlarının Eğitim Sistemine Etkileri, Uygulamaları ve Sonuçları (1839-1876). Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 153-165.
Clapton, J., & Fitzgerald, J. (1997). The history of disability: A history of'otherness'. New Renaissance Magazine, 7(1), 1-3.
Çitil, M. (2017). Türkiye'de özel eğitim: tarihsel, politik ve yasal gelişmeler. Ankara: Vize Yayıncılık.
Durmaz, G. (2006). Kutadgu Bilig’de Zahid. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 7 (11).
Eripek, S. (2009). Zihinsel yetersizliği olan çocuklar. Ankara: Maya Akademi.
Emıroğlu, S. (2012). Kutadgu Bilig’de çocuk eğitimi. Electronic Turkish Studies, 7(1).
Farmer, S. (1998). Down and out and female in thirteenth-century Paris. The American Historical Review, 103(2), 345-372.
Gençel, Ö. (2006). Müzikle tedavi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 697-706.
Gök, S. (1958). Dünyada ve Türkiyede sağır, dilsiz okulları tarihçesi ve eğitim sistemi. Hüsnütabiat Matbaası.
Goodey, C. F. (2016). A history of intelligence and'intellectual disability': The shaping of psychology in early modern europe. Routledge.
Kemaloğlu, Y. (2014). Engellilik, Kulak Burun Boğaz (KBB) hekimliği ve işaret dili. Bozok Tıp Dergisi, 1(1), 38-53.
Kemaloğlu, Y. K., & Kemaloğlu, P. Y. (2012). The history of sign language and deaf education in Turkey. Kulak Burun Boğaz İhtisas Dergisi, 22(2), 65-76.
Kiliç, R. (2013). Osmanli devletinde deliligin tarihi: Toptasi örnegi. Bilig, 67, 91.
Köprülü, M. F. (1988). Osmanlı devleti'nin kuruluşu. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Koçu, R. E., ve Çamuroğlu, R. (2002). Osmanlı padişahları. Ankra: Doğan Kitap.
Miles, M. (2000). Signing in the Seraglio: mutes,dwarfs and jestures at the Ottoman Court 1500 – 1700. Disability & Society. 15 (1), 115-134.
Narter, M. (2003). Deliliğin sosyal temsilleri. Sosyoloji Dergisi, 3(7), 23-70.
Narter, M. (2004). The Change in the Daily Knowledge of Madness in Turkey. Journal for the Theory of Social Behaviour (36)4.
Neaman, J. (1978). Suggestion of the devil: Insanity in the middle ages and the twentieth century. New York: Octagon.
Özel, O. (2000). Osmanlı Demografi Tarihi Açısından Avarız ve Cizye Defterleri. Osmanlı Devleti’nde Bilgi ve İstatistik, Ankara, 33-50.
Özkan, S. (2012). The hıstorıcal development of consultatıon lıaıson psychıatry and psychosomatıc medıcıne ın Turkısh culture. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 75(1), 15-18.
Parla, J. (1990). Babalar ve Oğullar Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
Rembis, M., Kudlick, C. J., & Nielsen, K. E. (Eds.). (2018). The Oxford Handbook of Disability History. London: Oxford University Press.
Robert L. Schalock, Ruth A. Luckasson, and Karrie A. Shogren (2007) The Renaming of Mental Retardation: Understanding the Change to the Term Intellectual Disability. Intellectual and Developmental Disabilities. 45 (2), 116-124.
Sarı, N., Akgün, B. (2008). Türk Tarihinde Psikiyatriye Bakış. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, Türkiye’ de Sık Karşılaşılan Hastalıklar Sempozyumu. S 1-24.
Sarikaya, Y. (2007). Osmanlı Dönemi Konya’sında Medrese Kurucusu ve Patronu Olarak Sufiler ve Âlimler (18.-19. Yüzyıllar)•. Turkish Studies, 2, 1.
Şahsuvaroğlu, T. (2017). “Zihin yetersizliği ile ilgili temel kavramlar, sınıflandırma, nedenler, görülme sıklığı” U. Şahbaz (ed). Zihin yetersizliği ve otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar. Ankara: Vize Yayıncılık.
Şimşek, K. (2018). Osmanlı Devleti’nde engelliler için kullanılan tabir, lakap ve sıfatlar. Belgi Dergisi, 2(15), 728-740.
Stiker, H. J. (1999). A history of disability. University of Michigan Press.
Tunaboylu-İkiz, T. (1999). Türk psikiyatri tarihi ve psikanalizin yeri. Psikoloji Çalışmaları/Studies in Psychology, 21, 159-168.
Yakut, K. (1999). Türkiye'de ''Dilsiz ve Sağır'' Mektepleri Nizam-Namesi-1915. Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 1 (1), 177-197.
Winzer, M. A. (1993). The history of special education: From isolation to integration. Gallaudet University Press.