ORTAOKUL TÜRKÇE DERS KİTAPLARI GÖRSELLERİNDE TOPLUMSAL CİNSİYET

Bu çalışmanın amacı ortaokullarda Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Talim Terbiye Kurulunun izniyle okutulan Türkçe ders kitaplarının, Türkçe öğrenci çalışma kitaplarının içinde yer alan görsellerin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesidir. MEB tarafından okullarda ders kitabı olarak kullanılmasına izin verilen bütün Türkçe ders kitapları ve öğrenci çalışma kitapları araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. 2012-2013 eğitim öğretim ders yılı başında MEB tarafından ülke genelinde dağıtılan ve bakanlığın internet sitesinde listesi yayımlanan bütün (20 adet) ortaokul Türkçe ders kitapları ve Türkçe öğrenci çalışma kitapları araştırmanın örneklemi olarak belirlenmiştir. Araştırmanın veri analizi "içerik çözümlemesi" yöntemi ile gerçekleştirilmiş, bu amaçla ders kitaplarının görselleri çocuk ve yetişkin figürlerin "kimlerle, hangi eylemler içinde, hangi mekânlarda ve hangi tür nesnelerle" birlikte gösterildiği açısından incelenmiştir. Nitel veri analizi sonucunda elde edilen bulgular ışığında incelenen kitapların görsellerinde daha çok erkeklerin ve oğlanların görünür kılındığı, cinsiyete göre karakterlerin toplumsal cinsiyet kalıpyargılarıyla uyum içinde resmedildiği görülmektedir. Kadınların daha çok "anne, öğretmen, hemşire" gibi rollerde gösterilmesi de dikkat çekmektedir. Bu sonuçlara göre, Türkçe ders ve çalışma kitaplarında öğrencilere geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin sunulduğu ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin yeniden üretildiği görülmektedir. Bu yüzden, ders kitaplarını hazırlayanların, denetleyenlerin ve Türkçe öğretmenlerinin bu konuda daha özenli davranması gerekmektedir. Ayrıca benzer çalışmaların artırılması konuyla ilgili eğitim ortamlarının dikkatini çekmek açısından yararlı olacaktır

SOCIAL GENDER IN MIDDLE SCHOOL TURKISH COURSEBOOK VISUALS

The purpose of this study is to examine the visuals of the Turkish course and student exercise books which are studied in the schools by the allowance of the Ministry of National Education, Turkish Head Council of Education and Morality at middle schools (5th to 8th grades). The sampling of the study consists of twenty books which were distributed by the Ministry of National Education in the academic year of 2012-2013. The qualitative study included content analysis to analyze the data. The data were canvassed to determine “with whom, in what actions, in which places and with what objects” the child or adult figures of both genders were depicted in the visuals. The findings from the study revealed that men and boys are more apparent in the books examined and they are visualized in harmony with the gender stereotypes. Women are mostly represented by the roles like “mother, teacher, and nurse”. These findings show that traditional gender roles are presented to the students in the Turkish course books and gender inequality is reproduced as a consequence. To avoid the negative effects of this, all the book writers, inspectors and teacher should pay close attention to the problem. Also further research is necessary to take the attention of those working and studying in the settings of teaching and learning

PDF

___

BATUR, Z. (2010). Ana dili öğretiminde gösterge biliminin yeri: ana dili ders kitaplarındaki sözel metinlerle görsel metinleri bütünselliğinin analizi. Turkish Studies: International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308- 2140, (Türkçede Dilbilim Çalışmaları), Volume: 5(4), Fall 2010, www.turkishstudies.net, DOI Number : http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1713 , p. 174-200.
CEDAW (Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi) 16 Mayıs 2013 tarihinde http://www.kadininstatusu.gov.tr/upload/kadininstatusu.gov.tr/mce/eskisite/Pdf/cedaw+pro tokol.pdf adresinden indirilmiştir.
ÇAKIR, P. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin çocuğa görelik ilkesi açısından incelenmesi. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, (Prof.Dr. Âmil Çelebioğlu Armağanı), Volume: 8(1), Winter 2013, www.turkishstudies.net, DOI Number : http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4249, p. 1171-1180.
ÇELİK, Ö. (2008). Ataerkil sistem bağlamında toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
DEMİREL, Ö. ve KIROĞLU, K. (2006). Konu alanı ders kitabı incelemesi. (2. Basım). Pegem A Yayıncılık, Ankara
ESEN SEVERGE, Y. (1998). Ders kitaplarında cinsiyetçilik (İlköğretim ders kitapları üzerinde yapılmış bir içerik çözümlemesi). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
GEÇTAN, E. (1998). İnsan olmak. (19. Basım). Remzi Kitabevi. İstanbul
GÜVENLİ, G. ve UĞUR TANRIÖVER, H. (2009). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. G. Tüzün (Ed.). Ders kitaplarında insan hakları II: Tarama sonuçları içinde (ss. 97-114). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
HELVACIOĞLU (GÜMÜŞOĞLU), F. (1994). 1928’den 1994’e Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
İŞERİ, K. (2010). Türkçe ders kitaplarında resimler. H. ÜLPER (ed.). Türkçe ders kitabı çözümlemeleri içinde (ss. 81-89). Ankara: Pegem Akademi.
KAÇAR, Ö. (2007). Toplumsal cinsiyet ve kadının konumu: Türkiye’de yakın zamanlardaki değişimi anlamak. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
KÖSELER, F. (2009). Okul Öncesi Öykü ve Masal Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet Olgusu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
KILIÇ, A. ve SEVEN, S. (2007). Konu alanı ders kitabı incelemesi. (6. Basım). Pegem A Yayıncılık. Ankara
KIRBAŞ, A., ORHAN, S. ve TOPAL, Y. (2012). İlköğretim Türkçe ders kitaplarındaki görsel ögelere öğretmen görüşlerinden hareketle eleştirel bir bakış. Turkish Studies: International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308- 2140, (Prof.Dr. Mehmet Aydın Armağanı), Volume: 7(4), Fall 2012, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3804, p. 2225-2235.
KIRBAŞOĞLU KILIÇ, L. ve EYÜP, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan toplumsal cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2 (3), 129-148.
METİN, A. (2011). Kimliğin toplumsal inşası ve geleneksel kadın kimliğinin aktarımı. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(1), 74-92.
MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI. 2012-2013 Eğitim Öğretim Yılı Ders Kitap Listesi. 10 Mayıs 2013 tarihinde http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyuruayrinti.asp?id=8947 adresinden indirilmiştir.
ÖZKAN, R. (2013). İlköğretim ders kitaplarında kadın figürü. The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (5), 617-631.
SEVER, S. (2008). Çocuk ve edebiyat. İzmir: TUDEM Yayınları.
TOPAL, Ö. (2012). Toplumsal cinsiyetin inşası: 7-12 yaş grubu örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye
TOSUNOĞLU, M., ARSLAN, M.M., ve KARAKUŞ, İ. (2001). Konu alanı ders kitabı inceleme. Ankara: Anıttepe Yayıncılık.
ÜNSAL, Y. ve GÜNEŞ, B. (2002). Bir kitap inceleme çalışması örneği olarak MEB ilköğretim 4. sınıf Fen Bilgisi ders kitabına Fizik konuları yönünden eleştirel bir bakış. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (3), 107-120.
YILDIRIM, A. ve ŞİMŞEK, H. (2004). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (4. Basım). Seçkin Yayıncılık. Ankara
YORGANCI, F. (2008). İlköğretim ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rollerinin inşası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye