20793

ORTAÇAĞ’DA DEVLET, HUKUK, İTAAT VE İSYANA BİR KAÇ ÖRNEK

Hukuk insan hayatını etkileyen en önemli unsurlardan biridir. Hukuk toplumdaki düzeni sağlayan hükümleri, zorlayıcı yapısı ve insanın menfaatlerini koruyucu yönüyle barış ve güvenlik içinde yaşayan toplumun temelini oluşturmaktadır. Devlet ise hukukun hayata geçirilmesi için bir kol ve kanat vazifesi yürüten, insan hak ve özgürlüklerini koruyarak toplumsal barış ve uzlaşıyı sağlayan hâkim hükmündedir. Tarihin birçok devresinde farklı sebeplerden dolayı insanlar kurulu düzene karsı gelerek isyan etmişlerdir. İsyanların temelini bazen sosyal sebepler teşkil ederken, bazen toplumun içinde bulunduğu ekonomik sorunlar isyanları ortaya çıkarmıştır. Dini faktörlerinde isyanların üzerinde azımsanmayacak etkisi olmuştur. İtaat toplumsal düzenin sağlanması ve devam etmesi açısından gerekli bir davranıştır. Çünkü otorite pozisyonunda bulunan kişi ya da kişilerin emir ya da isteklerinin yerine getirilmemesi gerek bireysel, gerek kurumsal, gerekse toplumsal açıdan birçok olumsuz sonuç doğurur. İslâm hukukunun birinci kaynağı Kur’an-ı kerîm, meşru hükümete itaat borcunu halka yüklemekte; hükümete de ayaklananlarla harb edip bunları itaate getirmeyi emretmektedir Bir devletin sürekliliğinin ve güçlü bir otorite oluşturmasının önündeki engellerin en önemlilerinden biri de iktidara karşı yapılan isyan girişimleridir. Ortaçağ Türk ve İslam devletlerinde de hukuku hiçe sayıp isyan eden birçok topluluklar mevcuttur. Bu çalışmada devletlerin isyanları engellemek için ne gibi tedbirler aldıkları ya da isyan edenleri pasifleştirme politikaları isyankârlara karşı başka isyan etme ihtimali olanları nasıl kendi lehlerine çalıştırdıkları üzerinde durulacaktır.

A FEW EXAMPLES OF THE STATE, LAW, OBEDIENCE AND INSURRECTION IN THE MIDDLE-AGE

Law is one of the most crucial factors affecting people’s lives and is, therefore, the basis of the society in peace and security with respect to its rules that guarantee the social-order, its coercive or compelling structure and its key-role in the provision of man’s benefits or interests. And the state is in a position of a judge who acts lıke an arm or a wing for the implementation of the law and who establish peace and reconciliation in a society by preserving human rights and freedoms. One of the most significant obstacles which threaten the continuity and authority of a state is the attempt to rebel against the government or the poiltical power. Throughout history, people have rebelled against governments for various reasons. Sometimes social and sometimes economic issues have triggered such revolts against governments. Religion has also had a significant impact on rebellious actions. Obedience is an essential attitude for the provision and continuity of social order because disobedience to the orders and wishes of a person and/or people in office leads to a lot of individual, institutional and social adversities. The Holly Koran, the first source of Islamic law and/or Legislation, orders people to obey a legitimate government on one hand, and enjoins the government to convince people to obey the legitimate authority through force on the other. In the Middle-Age, too, could be seen a lot of groups or communities in the Turkish an Islamic states, which rebelled against the state by ignoring or by-passing the law. In this study, the focus is on what measures the states had taken to tackle the issue of riots, what policies they followed to pacify the rebellions and how they managed to make those who had the possibility of rebelling serve in their favor against the rebellions.

PDF

___

AGACANOV, Sergey G. Oğuzlar. Çeviren Ekber N. Necef-Ahmet Annaberdiyev. İstanbul: Selenge, 2010.

ANSAY, Sabri İakir, Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, 3. Bası 1958.

AKGÜNDÜZ, Ahmet, Mukayeseli İslam ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Diyarbakır 1986.

AKMAN, Mehmet, "Önceki Hukukumuzda İsyan Suçu", Marmara Ünv. Hukuk Fak., Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 9, S. l-3, İstanbul 1995.

AYCAN, İrfan, Saltanata Giden Yolda Muaviye b. Ebi Süfyan, Ankara, 1990.

AYCAN, İrfan “Emeviler Dönemi İç Siyasi Gelişmeler”, Ank. İl. Fak. Der. C. 39, 1998, s. 147- 174.

BARTHOLD, V.V., Moğol İstilasına Kadar Türkistan, Haz. H. Dursun Yıldız, Kervan Yay., İstanbul, 1981.

Belazuri, Ensabu'I-Eşraf, Thk İhsan Abbas, Beyrut, 1979.

BİLMEN, Ömer Nasuhi, Hukuku İslamiye ve Istilahatı Fıkhiye Kamusu, C. III, İstanbul 1996.

ed-Dineveri, Kitabu Ahbarı’ t-Tıval, Thk. Abdülmümin Amir, Mısır 1960.

El-Hüseyni, Ahbarüddevleti Selçukiye, Çev. Necati Lugal, TTK, Ankara, 1999.

El-Mes'udi, Ebu' 1-Hasan Ali b. el-Hüseyin b. Ali (346/957), Murucu' z-Zeheb ve Meadinu' 1- Cevher, II, Beyrut 1385/1965.

el-Muberred, Ebu' 1-Abbas Muhammed b.Yezid (285/898), el-Kamil fi' 1-Lugat-i ve'1-Edeb-i ve' nNahv-i ve't-Tasrif, I-III, Thk. Zeki Mübaret-Ahmed Muhammed Sakir, Mısır 1355- 5/1936- 7.

Er-Ravendî, Râhat-üs-Sudûr ve Âyet-üs-Sürûr, Çev. Ahmed Ateş, TTK, C. I, Ankara, 1999.

FENDOĞLU, H.Tahsin, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul 2000.

İbnü’l-Azimi, Azimi Tarihi, Çev. Ali Sevim, TTK, Ankara, 1988.

İbnü’l-Esir, El Kamil Fi’t-Tarih, Çev. M. Beşir Eryarsoy, İstanbul, 1989.

İbn-i Kesir, el- Bidaye ve’n-Nihaye, Çev. Mehmet Keskin, Çağrı Yay.,C. III, İstanbul, 1994.

KAFESOĞLU İbrahim, Selçuklu Tarihi, MEB, İstanbul, 1992.

KANAT, Cüneyt, Ortaçağ Türk Devletlerinde Suç ve Ceza, Küre Yay. İstanbul, 2010.

KARAMAN, Hayrettin, Ana Hatlarıyla İslâm Hukuku, C. III, İstanbul, 1984.

KORKMAZ, Fahrettin “Toplumsal Olaylar Karşısında Gazali’nin Tutumu” İslami Araştırmalar Dergisi, C. 13, S. 3-4, 2000, İstanbul, s. 492-494.

KÖYMEN, M. A., “Büyük Selçuklu İmparatorluğu tarihinde Oğuz İstilası” (1153)”, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğ. Fakültesi Dergisi, C. V, S. 5, Ankara, 1947, s. 563- 660.

KÖYMEN, M. A., “Büyük Selçuklu İmparatorluğunda Oğuz İsyanı” (1153)”, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğ. Fakültesi Dergisi, C. V, S. 2, Ankara, 1947, s. 159- 173.

MOMEN, Moojen, Shi’i Islam, Yale Unv. Press 1985.

Nizamü’l-Mülk, Siyasetname, Çev. Mehmet Taha Ayar, T. İş B. Yay. İstanbul, 2010.

ÖGEL, Bahaeddin, Türk Kültürünün Gelişme Çağları, 4. Bs., İstanbul, 2001.

Reşidü’d-din Fazlallah, Cami’ü’t-Tevarih, Çev. E. Göksu, H.H. Güneş, Selenga Yay. İstanbul, 2010.

ROUSSEAU, J. J., Toplum Anlaşması, Çev. Vedat Günyol, MEB, İstanbul, 1997.

Siret-i İbn-i Hişam, İslâm Tarihi, Çev. Hasan Ege, Kahraman Yayınları, C.II, İstanbul, 2006.

SÜMER, Faruk, Oğuzlar, Ana Yay., İstanbul, 1980.

ŞEHRİSTANİ, Milel ve Nihal, Çev. Mustafa Öz, Litera Yay., İstanbul, 2008.

Taberi, Tarihu’r-Rusul ve'l-Mülük Thk. MJ. de Goeje C. II, Leiden, 1879-1965.

Yazıcızade Ali, Tevarih-i Âl-i Selçuk, Haz. Abdullah Bakır, Çamlıca Yay., İstanbul, 2009.

ZEYDAN, Abdülkerim, Ahkâmüz-Zimmiyyin Vel-Müste’menin Fi Dâril İslâm, Birinci Bab’, Bağdad.